Læknablaðið - 15.07.1996, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
509
sem fermetrar á íbúa, ef stuðlar þeirra reynd-
ust marktækt frábrugðnir núlli. Ennfremur
voru notaðar þrjár óháðar stakbreytur fyrir
menntastigin; háskólapróf eða sambærilegt,
stúdentspróf eða sambærilegt og gagnfræða-
skólapróf eða sambærilegt. Ekki var þörf á
sérstakri breytu fyrir fjórða menntastigið
(barnaskóli eða minna) enda var það lagt til
grundvallar sem viðmiðun við hin þrjú mennta-
stigin. Marktekt stuðla þeirra segir þá til um
hvort þær hafa marktækt spágildi um viðkom-
andi áhættuþátt miðað við lægsta menntastig-
ið. Til að bera saman innbyrðis menntastig 1-3
var notað t-próf á aðhvarfsstuðla þeirra og
þurfti þar að herða kröfurnar í p=0,017 vegna
fjölda prófa.
Þegar súluritin voru búin til þurfti að velja
einhver gildi fyrir aldur, skoðunarár og fer-
metra á fbúa (ef það átti við). Notað var ald-
ur=50 ár, skoðunarár=75 (fyrir 1975) og fer-
metrar á íbúa=36 nr, enda eru þessar tölur
nálægt meðaltölum yfir allan hópinn. Menn
geta í raun valið sér hvaða tölur sem þeir vilja
(innan raunsæismarka) inn í líkanið, því mun-
urinn verður alltaf sá sami þar sem um línulegt
líkan er að ræða. í töflum II og IV voru notaðir
stuðlar úr aðhvarfsjöfnunum til að sýna mun á
áhættuþáttum hjá hópum 1-3 miðað við hóp 4.
Allir tölfræðilegir útreikningar töldust mark-
tækir ef p<0,05 (tvíhliða prófun).
Niðurstöður
Töflur II-V sýna niðurstöður aðhvarfsgrein-
ingar á mismuni áhættuþátta milli mennta-
hópa. Tafla II sýnir mun á gildum áhættuþátta
hjá körlum í hópum 1-3 miðað við karla í hópi
4. Til skýringar má nefna að í hópi 1 er þríglýs-
eríð að meðaltali 5,3 mg/dl hærra en í hópi 4
(p<0,05) og slagþrýstingur er 2,4 mm Hg
lægri. Meðalgildi þríglýseríða allra karla var
um 111 mg/dl og staðalfrávik 63 mg/dl.
Tafla III sýnir mismun í prósentustigum á
tíðni reykinga karla í hópum 1-3 miðað við
karla í hópum 4. Til skýringar má nefna að
hlutfallslegur fjöldi þeirra sem aldrei hafa
reykt er 5,9 prósentustigum (til dæmis 26,8% í
stað 20,9%) hærri í hópi 1 en í hópi 4 og voru
þeir sem ekki höfðu reykt jafnframt að meðal-
tali um 21,5% af þýðinu.
Tafla IV sýnir mun á gildum áhættuþátta hjá
konum í hópum 1-3 miðað við konur í hópi 4.
Tafla V sýnir mismun í prósentustigum á
tíðni reykinga kvenna í hópum 1-3 miðað við
konur í hópi 4.
Kólesteról: Hjá konum fór heildarkólesteról
stighækkandi frá háskólastiginu og að barna-
skólastiginu (mynd 2). Ekki var þó marktækur
munur nema milli hópa 2 og 4 þar sem munur-
inn var um 4,5 mg/dl. Hjá körlum var ekki
tilhneiging til stighækkunar líkt og hjá konum
og enginn marktækur munur milli hópa.
Þríglýseríö: Hjá konum kom fram stighækk-
un á þríglýseríðum með minnkandi menntun,
og var þar um marktæka hækkun að ræða hjá
hópi 4 miðað við alla hina hópana (mynd 2).
Munurinn var mestur 8,3 mg/dl og minnstur
5,4 mg/dl. Ekki var munur milli annarra hópa
svo marktækt væri. Hjá körlum snerist þetta
við og fór fitumagnið stighækkandi með hækk-
andi menntastigi, en var einungis marktækt
milli hópa 1 og 4 annars vegar og 2 og 4 hins
vegar (mynd 3). Munurinn var 5,4 og 4,8 mg/
dl.
Slagþrýstíngur: Konur í hópi 4 höfðu hærri
slagþrýsting en konurnar í hinum hópunum og
fór hann stiglækkandi frá hópi 4 til hóps 1.
Hópur 3 hafði einnig hærri slagþrýsting en
hópur 1 (mynd 2). Ekki var marktækur munur
milli annarra hópa. Munurinn var mestur 6,5
mm Hg og minnstur 1,8 mm Hg. Slagþrýsting-
ur karla í hópi 4 var einnig hærri miðað við hina
hópana þrjá (mynd 3). Ekki var munur milli
annarra hópa. Hér var munurinn ekki eins
mikill og hjá konum, og var á bilinu 1,8-3,1 mm
Hg.
Lagþrýstingur: Konur í hópi 4 höfðu hærri
lagþrýsting en konur í hinum hópunum, en
munurinn er ekki marktækur miðað við hóp 3
(mynd 2). Munurinn var 2,3 og 1,7 mm Hg.
Ekki var munur milli annarra hópa. Hjá körl-
unum reyndist einungis hærri lagþrýstingur hjá
hópi 4 miðað við hópa 2 og 3 (mynd 3). Líkt og
með slagþrýstinginn var munurinn lægri en hjá
konum eða 0,6-0,9 mm Hg.
Hœð: Konur í hópi lægsta menntastigs
reyndust lágvaxnari en kynsystur þeirra sem
tilheyrðu hærri menntastigum. Munurinn var
stigvaxandi upp að hópi 2 en lækkaði svo
aðeins hjá hópi 1. Einnig reyndust konur í hópi
2 vera hávaxnari en konur í hópi 3 (mynd 2).
Mestur munur milli hópa var 1,8 cm og minnst-
ur 1,0 cm. Hjá körlunum var munurinn greini-
legri þar sem hæðin fór stigvaxandi frá lægsta
menntastigi til þess hæsta. Munurinn var mark-
tækur milli allra hópanna nema 1 og 2 (mynd