Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.2007, Page 12

miðvikudagur 16. maí 200712 Fréttir DV
STRÍÐ OG ÖRBIRGÐ
Þrátt fyrir dauða eins helsta her-
stjórnanda Talibana, Mullah Dad-
ullah, í átökum um síðustu helgi,
er ekki talið að afleiðingarnar verði
langvarandi. Mullah Dadulla var
einn harðasti og grimmasti her-
stjórnandi Talibana og enginn velk-
ist í vafa um að þar er skarð fyr-
ir skildi. En talið er nokkuð víst að
það tómarúm sem hann skilur eftir
sig verði fyllt snarlega, en það hef-
ur verið raunin hingað til í þeim
átökum sem hafa staðið linnulítið
yfir síðan Bandaríkin leiddu banda-
menn sína í stríð gegn hryðjuverk-
um og hröktu Talibana frá völdum
árið 2001.
Fornt og blandað samfélag
Afganistan er af sagnfræðing-
um og fræðimönnum talið eitt elsta
landbúnaðarsamfélag sögunnar og
fornleifarannsóknir- og uppgröftur
hafa rennt stoðum undir þá skoð-
un að menn hafi búið þar í 50.000
ár. Afganistan er staðsett á milli
Miðausturlanda, Mið-Asíu og Ind-
landsskagans og hefur staðsetning-
in gert það að verkum að erlendir
herir hafa frá örófi alda barist um
landið. Meðal þeirra voru Mong-
ólar, Persar, Grikkir, Tyrkir, Bretar,
Sovétmenn og núna síðast Banda-
ríkjamenn. Mörg ríki hafa reynt,
en fáum hefur tekist að brjóta land
og þjóð undir sig. Afganska þjóð-
in er samansett af mörgum ólíkum
trúarhópum og ættbálkum og hafa
átök þeirra í millum einnig sett svip
sinn á sögu þjóðarinnar.
Innrásir, átök og stöðugleiki
Mongólar undir stjórn Gengh-
is Kahn, réðu ríkjum í Afganistan
upp úr 1219 og lögðu landið í rúst
og í kjölfarið fylgdu innrásir ann-
arra þjóða og stríðsherra. Eftir alda-
löng átök og róstur urðu lyktir þær
að stór hluti Afganistans laut stjórn
Bretlands, en landið hlaut að lokum
sjálfstæði árið 1919. Lengsta tímabil
stöðugleika í sögu afgönsku þjóð-
arinnar var frá 1933 til 1973, en þá
var landið undir stjórn Zahirs Shah
konungs. Árið 1973 steypti mágur
Zahirs Shah, Sardar Daoud Kahn,
honum af stóli í blóðugri byltingu
og ríkti til 1978, en þá voru hann
og öll hans fjölskylda myrt og við
stjórnartaumunum tók ríkisstjórn
hliðholl Sovétríkjunum.
Undir hæl Sovétríkjanna
Eftir valdaránið 1973 tóku við
ár óvissu og óstöðugleika. Banda-
ríkin hófu þjálfun og fjármögnun
andspyrnuhópa með aðstoð leyni-
þjónustu Pakistans og var hlutverk
þeirra að berjast gegn stjórnvöld-
um í Afganistan. Að lokum fór svo
að Sovétríkin réðust inn í Afganist-
an í desember 1979. Um 100.000
sovéskir hermenn tóku þátt í inn-
rásinni og nutu þeir stuðnings jafn-
margra afganskra hermanna sem
voru hliðhollir kommúnistastjórn-
inni. Til ársins 1989 börðust Sov-
étmenn og bandamenn þeirra við
íslamska hermenn, mújaheddin,
sem nutu stuðnings Bandaríkjanna.
Undir stjórn Sovétríkjanna flúðu
meira en fimm milljónir Afgana til
Pakistan og Íran, sem og annarra
landa. Tölur um þá sem féllu á þess-
um árum eru á reiki, en talað er um
að allt frá sex hundruð þúsund til
tveggja milljóna Afgana hafi fallið
og landið var í rústum.
Tómarúm og Talibanar
Þegar sovéskir herir höfðu yfir-
gefið Afganistan myndaðist ákveð-
ið tómarúm. Hinir ýmsu hópar
mújaheddin börðust um hituna og
Afganistan varð bitbein stríðsherra
í blóðugum átökum sem náðu há-
marki árið 1994 þegar allt að tíu
þúsund manns voru drepnir í Kab-
úl. Sú óreiða og spilling sem fylgdi
í kjölfar brotthvarfs Sovéthersins
varð jarðvegurinn sem Talibanar
spruttu upp úr. Þeir náðu völdum í
Kabúl 1996 og í lok ársins 2000 réðu
þeir lögum og lofum í hartnær öllu
landinu. Talibanar innleiddu mjög
stranga útfærslu af íslamskri trú,
sem var hvergi tíðkuð í hinum mús-
límska heimi. Konum var bannað
að stunda vinnu, stúlkum var mein-
uð menntun og boð og bönn og höft
einkenndu stjórnarfarið. Og hörð-
um refsingum var beitt umsvifa-
laust. Kommúnistum var útrýmt,
hendur eða fætur höggnir af þjóf-
um og ópíumrækt var aflögð.
Ellefti september og Osama
bin Laden
Undir stjórn Talibana varð
Afganistan griðastaður Osamas
bin Laden og nóta hans í al Kaída-
samtökunum. Eftir árásirnar á tví-
buraturnana í New York þann 11.
september árið 2001 krafðist Banda-
ríkjastjórn framsals Osamas bin La-
den, en Talibanar höfnuðu kröf-
Afganistan hefur í gegnum aldirnar verið
bitbein stríðsherra og annarra þjóða. Saga
landsins hefur einkennst af róstum, styrj-
öldum og óstöðugleika og er það í dag eitt
fátækasta og vanþróaðasta ríki í heimi.
Daglega berast þaðan fréttir af skærum og
mannfalli. Osama bin Laden hefur verið í
felum þar, Talibanar heyja vopnaða og
blóðuga baráttu gegn gæslusveitum Sam-
einuðu þjóðanna og herjum Bandaríkja-
manna og bandamanna þeirra
KOLbEInn þOrSTEInSSOn
blaðamaður skrifar: kolbeinn@dv.is
Hamid Karzai kosinn forseti
afganistans árið 2004.