Þjóðhagsreikningar 1945-1992 - 01.08.1994, Page 18

Undanfarin þrjátíu ár, hefur íslensk þjóðhagsreikningagerð byggst á fyrst töldu að-
ferðinni, þ.e. ráðstöfunaruppgjörinu. Það er ekki fyrr en á síðustu árum að framleiðslu-
aðferðinni hefur einnig verið beitt. Uppgjör frá framleiðsluhlið hefur nú verið gert fyrir
tímabilið 1973-1991 og á grundvelli þess má m.a. fá vitneskju um hlutdeild einstakra
atvinnugreina í landsframleiðslunni. Þessi vitneskja er þörf viðbót við hina hefðbundnu
upplýsingar um einkaneyslu, samneyslu o.fl. sem ráðstöfunaruppgjörið gefúr. Hins
vegar er það nokkurt áhyggjuefhi að á hluta þessa tímabils kom fram verulegur munur
milli þessara uppgjörsaðferða. Þetta á einkum við árin frá 1976-1986 en síðustu árin
hefur heldur dregið úr þessum mun. Munur uppgjörsaðferðanna er sýndur í töflum 1.6
og 1.7.
Eins og áður segir er tilgangur þjóðhagsreikninga að setja fram tölulega og á kerfis-
bundinn hátt yfírlit yfir efnahagsstarfsemina í þjóðarbúskapnum í heild. Ahersla er lögð
á heildarmyndina og því þarf iðulega að byggja á misjafnlega traustum heimildum. Þess
eru einnig allmörg dæmi að geta þurfí í eyður fyrirliggjandi heimilda og vega og meta
heimildir eða vísbendingar þegar þær stangast á. Allt er þetta gert til þess að fá tíma-
raðir sem eru samræmdar og samfelldar og lýsa breytingu í einstökum stærðum frá ári
til árs, bæði á verðlagi hvers árs og einnig á föstu verðlagi eins og nánar verður lýst í 5.
kafla hér á eftir. Áherslan á samræmdar tímaraðir veldur því einnig að iðulega reynist
nauðsynlegt að endurskoða þjóðhagsreikningatölur sem áður hafa verið birtar vegna
þess að nýjar og betri heimildir fást.
Annað tilefni til þess að endurskoða áður birtar þjóðhagsreikningatölur gefst þegar
kerfisbreytingar verða á þeim alþjóðlegu stöðlum sem Sameinuðu þjóðirnar leggja til að
notaðar séu. Síðasta endurskoðun af þessu tagi varð á árinu 1968 er Sameinuðu
þjóðirnar gáfu út núgildandi þjóðhagsreikningakerfi, A System of National Accounts
(SNA) sem nú er fylgt hérlendis eins og í flestum þeim löndum sem að mestu byggja á
markaðshagkerfí. Aðlögun íslenskra þjóðhagsreikninga að þessu kerfí lauk að hluta á
árinu 1985 en þá voru allar þjóðhagsreikningatölur frá og með 1980 samræmdar hinu
nýja kerfi. Gerð var grein fyrir þessari endurskoðun í skýrslu nr. 4 í ritröð Þjóðhags-
stofnunar um þjóðhagsreikninga en hún kom út á miðju ári 1985. Síðla árs 1986 var
síðan lokið við að samræma tölur áranna fyrir 1980 hinu nýja þjóðhagsreikningakerfí
og efitir það hafa allar tölur frá Þjóðhagsstofnun verið í samræmi við hið nýja kerfi.
Segja má að það hafi ekki verið seinna vænna því að á vegum Sameinuðu þjóðanna og
fleiri alþjóðastofnana hefur verið unnið að nýrri endurskoðun á hinu alþjóðlega þjóð-
hagsreikningakerfi. Þeirri endurskoðun lauk snemma árs 1993 og stefna einstök lönd að
því að taka upp hið nýja kerfi á næstu árum.
2.2 Atvinnugreinaflokkun og geiraskipting
Við alla hagræna skýrslugerð er þörf fyrir ýmis flokkunarkerfi. Þessi flokkunarkerfi
byggjast á því að raða smæstu hagrænum einingum, flæðistærðum eða stofnstærðum í
hópa sem innbyrðis eru svo einsleitir (homogeneous) sem verða má. Sem dæmi af
þessu tagi má nefna rekstrareiningar fyrirtækja, innflutning og útflutning og stofn-
stærðir eins og fjármunaeign (þjóðarauð). Flokkunin getur verið með ýmsu móti. 1 þjóð-
hagsreikningum skipta tvö flokkunarkerfi mestu máli. Annars vegar er flokkun rekstrar-
16