Þjóðhagsreikningar 1945-1992 - 01.08.1994, Síða 30

á þjóðhagsstærðum, bæði til þess að réttari mælikvarði fengist á velferð en jafnframt
yrði tekjuhugtakið sem næst skilgreiningu prófessors J.R. Hicks. En hann skilgreindi
tekjur ákveðins tímabils sem þá fjárhæð sem unnt er að ráðstafa til neyslu á tímabilinu
án þess að efnahagurinn skertist. Þegar tekjur aukast á þennan mælikvarða er talað um
„sjálfbæran vöxt“ (bæredygtig, sustainable).
Þungamiðjan í umræðunni um breytingar á útreikningi þjóðhagsstærða þannig að
umhverfismálin fengju meira vægi hafa einkum snúist um eftirtalin þrjú atriði:
1. Agang á óendumýjanlegar auðlindir vegna hagnýtingar þeirra við framleiðslu-
starfsemina.
2. Útgjöld til umhverfismála, sem beinast að því að koma í veg fyrir umhverfis-
spjöll eða bæta þau spjöll sem orðið hafa.
3. Neikvæð áhrif atvinnustarfseminnar á umhverfið, þ.e. á lofit, vatn o.fl.
Fyrstu tvö atriðin tengjast markaðsstarfseminni og koma því inn í þjóðhagsreikn-
ingana á vissan hátt en spurningin er hér fremur um það með hvaða hætti eigi að taka
tillit til þeirra. Þriðja atriðið liggur hins vegar utan við mörk þjóðhagsreikningana eins
þeir eru nú skilgreindir.
í þjóðhagsreikningum er nú farið með hagnýtingu óendumýjanlegra auðlinda, eins
og til dæmis olíulinda eða annarra náma, með þeim hætti að til tekna teljast brúttótekjur
af vinnslunni og til frádráttar kemur aðkeyptur kostnaður frá öðrum auk afskrifta af
þeim stofnkostnaði sem lagt hefur verið í. Ekki er tekið tillit til þeirrar rýrnunar sem
verður á auðlindinni vegna þess að á hana gengur vegna notkunar og með sama hætti er
ekki fært til tekna verðmæti nýrra auðlinda sem kunna að finnast. Afitur á móti er gert
ráð fyrir því í þeirri endurskoðun á þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu þjóðanna sem
nýlokið er (SNA 93) að ágangur á auðlindir með þessum hætti komi til frádráttar í efina-
hagsreikningi þjóðarbúsins. Gagnrýnin beinist hins vegar að því að áganginn eigi einnig
að draga frá við mat á verðmæti framleiðslunnar, annaðhvort sem afskrift eða birgða-
minnkun. Afleiðingin yrði sú að hrein landsframleiðsla minnkaði hvort sem um afskrift
eða birgðaminnkun yrði að ræða en verg landsframleiðsla breyttist að sjálfsögðu ekki ef
farið yrði með leiðréttinguna sem afskrift. Hvernig fara ætti með uppgötvun nýrra auð-
linda er afitur á móti óljóst.
Að því er varðar fýrirbyggjandi aðgerðir í umhverfismálum, eins og vikið er að í
öðrum punkti hér að ofan, þá hefur verið bent á visst ósamræmi í meðferð þessara út-
gjalda í þjóðhagsreikningum eftir því hvort fýrirtækin eigi í hlut eða heimili og hið
opinbera. Útgjöld fyrirtækjanna til þessara mála eru færð til frádráttar sem aðfong en
engin sambærileg leiðrétting er gerð vegna útgjalda hins opinbera og heimila til þessara
mála.
í punkti 3 hér að ofan er athyglinni beint að því að í þjóðhagsreikningum er ekki
leitast við að meta þá rýmun sem átt getur sér stað á endumýjanlegum auðlindum eins
og fiskimiðum og skógum, vegna hagnýtingar þeirra í efnahagslegum tilgangi. Sama er
að segja um mengun umhverfisins eins og andrúmslofsins eða landsins vegna atvinnu-
starfseminnar. Gagnrýnendur þessara aðferða telja óhjákvæmilegt að meta þessa rýmun
28