Þjóðhagsreikningar 1945-1992 - 01.08.1994, Page 84
Fyrir einstakar vörutegundir eða vöruhópa lítur vörureikningur þannig út:
Vörureikningur
Uppruni: Ráðstöfun:
Innlend framleiðsla Aðfong atvinnurekstrar
Jnnflutningur Einkaneysla
Fjármunamyndun
Birgðabreytingar
Utflutningur
Uppruni alls Ráðstöfun alls
Með því að stilla upp vörureikningum í líkingu við þetta á verðlagi hvers árs og á
föstu verði eru vöru- og þjónustureikningarnir stemmdir af á kerfisbundinn hátt og er þá
jafnframt komin á tvöföld staðvirðing. Á þennan hátt fæst einnig grundvöllurinn að að-
fanga- og afurðayfirlitum.
í reynd er það hins vegar svo, að tiltölulega fá lönd byggja upp vörureikninga og að-
fanga- og afurðayfirlit með þessum hætti, og jafnvel þau lönd sem slíkt gera leggja
grundvöllinn með margra ára millibili, en byggja á framreikningi þess á milli.
Tvöföld staðvirðing í sinni fullkomnustu mynd er því viðamikið mál, og af þeim
sökum er iðulega leitað að ýmsum nálgunaraðferðum. í þessu sambandi er rétt að geta
þess, að þar sem vinnsluvirðið er mismunur tveggja stærða, framleiðsluvirðis og að-
fanga, sem oft á tíðum eru talsverðri óvissu háðar verður „variansinn“ eða „fervikið“ á
mismuninum samtala fervika framleiðsluvirðis og aðfanga hvors um sig. Þessi stað-
reynd Ieiðir til þess að í sumum tilvikum er nálgunaraðferðin betri en tvöfalda stað-
virðingin, nema heimildir um verð- eða magnbreytingar framleiðsluvirðis og aðfanga
séu því traustari.
Þrjár nálgunaraðferðir við staðvirðingu vinnsluvirðisins, verða hér nefndar og stutt-
lega lýst:
1. Framleiðsluvirði notað sem vísbending um breytingu vinnsluvirðis.
2. Aðföng notuð sem vísbending um breytingu vinnsluvirðis.
3. Vinnuafl notað sem vísbending um breytingu vinnsluvirðis.
Fyrsta nálgunaraðferðin notar breytingu framleiðsluvirðis sem vísbendingu um
breytingu vinnsluvirðis. Hér verður því að ganga út frá föstu hlutfalli milli aðfanga og
afurða. í því felst að aðföngin metin á föstu verði verða að breytast eins og fram-
leiðsluvirðið metið á föstu verði. Að öðrum kosti verða niðurstöður villandi. Séu engin
tök á því að meta aðföngin á föstu verði og framleiðsluvirðið eitt sér er eina heimildin,
þá er valið auðvelt. Hins vegar geta komið upp álitaefni í þessu sambandi, eins og það
hvort æskilegt sé að styðjast, að einhverju marki, við lauslega staðvirt aðföng, þegar
þau eru tiltæk. Almennt má segja að slíkt sé talið afar varasamt, þar sem óvissumörkin á
aðföngunum bætist við þau óvissumörk, sem íyrir eru á framleiðsluvirðinu, og leiði til
enn meiri óvissu í vinnsluvirði en orðið hefði með því að nota framleiðsluvirðið eitt. Af
82