Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1957, Qupperneq 61

Góð bók
um mikið skáld
Den store vdvaren. En studie i Laxness’
ungdomsdiktning. Skaldens hus. Laxness’
diktning frdn Salka Valka till Gerpla.
Rabén ií SjögrenlVi. Stockholm 1954—
1956.
Peter Hallberg hefur nú um skeið látið
skammt stórra höggva í milli. Fyrir þremur
árum kemur út stór bók um skáldskap H.K.L.
í æsku, og í fyrra kemur framhaldið út, og er
ekki minna að vöxtum. Með þessu ágæta verki
hringir þessi merki fræðimaður inn nýjan sið
í íslenzkri bókmenntagagnrýni, enda tími til
kominn, að skrifað sé um íslenzk skáld og rit-
höfunda, áður en þeir deyja, en ekki hyllzt
til að setja eitthvað saman um þá, sem látnir
eru fyrir mörgum hundruðum ára.
Það er engin tilviljun, að sænskur fræði-
maður skuli hafa orðið til þess að setja saman
þessar tvær bækur um Halldór. Sögur Halldórs
Laxness hafa verið dáðar mjög í Svíþjóð og
komið þar út í stórum upplögum.
Eins og öll þau verk, sem vel eru unnin,
mun þetta verða aflgjafi nýrra. Þannig væri
ekki í því lítill fengur'að gefa út þær ritgerðir
Halldórs, sem komu í Morgunblaðinu, Alþýðu-
blaðinu cg Verði á sinni tíð. Mér hefur verið
sagt, að sumar þessar greinar séu undir dul-
nefni, sem fáir viti. Ef til vill kann einhver að
segja, að slíkt sé ekki tímabært enn, það sé
svo margt annað, sem bíði og meira liggi á.
En er ekki betra að gera slíka hluti, meðan
þess er kostur að gera þá vel, heldur en bíða
þangað til komið er í óefni. Ekki munu fræði-
menn framtíðarinnar kunna okkur neinar þakk-
ir fyrir það. Eða hver mun ekki öðlast betri
skilning á Brekkukotsannál, er hann hefur lesið
sjálfsævisögubrotið Heiman ég fór, sem kom
ut fyrir fáum árum? Einnig væri ágætt að
safna saman bréfum Laxness og skeytum, ekki
einungis þeim, sem hann hefur skrifað heldur
og þeim, sem hann hefur fengið. Að vísu er
e- t. v. ekki æskilegt, að þau verði gefin út
fyrst um sinn, en þó hlýtur að því að koma.
Þess er enginn kostur að gera upp á milli
Den store vavaren og Skaldens hus. Þó má
segja að fyrri bókin sé nýstárlegri, enda fjall-
ar hún um þann hluta af ævi Laxness, sem
menn vita að vonum minna um. Hallberg segir
sjálfur, að hvort bindið um sig sé fullkomlega
sjálfstæð bók. En betra er nú samt fyrir þá,
sem lesa Skaldens hus, að hafa lesið Den
store vavaren áður, því að víða vitnar Hallberg
til hennar. Og margt, sem Hallberg ræðir um
í Den store vavaren, rekur hann enn ýtarlegar
í Skaldens hus. Má þar nefna ýmislegt um
áhrif kaþólskrar rrúar á Laxness, en einkum
þó klausturvistar hans. Þau áhrif virðast enn
meiri en menn gera sér í hugarlund, og Laxness
vill vera láta í dag.
Stílrannsóknum hafa íslenzkir fræðimenn lítt
sinnt til þessa, og er það allmikill skaði. I
Den storc vávaren bls. 328 segir Hallberg:
„Bristen pá förarbeten gör det svárt att be-
döma Vefarinn miklis bildsprlk mot bak-
grunden af tidigare islándsk fiktionsprosa. Jón
Thoroddsen, Islands förste egentlige roman-
författare i modern tid, har gjorts till föremll
för en utförlig monografi (1943) af Steingrím-
ur J. Þorsteinsson, som ccksl behandlar bild-
sprlket." Hérerþví enn allmikið verk að vinna,
og er það okkar íslendinga, en ekki útlendinga
að vinna það, því að hversu vel sem menn
læra útlend tungumál, verða þau þó þeim aldrei
jafntöm og móðurmálið. Samt er vandséð,
hvort að því er nokkur skaði, að útlendingur
en ekki Islendingur hefur skrifað um Laxness.
Hvert sem litið er, sýnir Hallberg, að hann
er handgenginn íslenzkunni, og sézt það í
mörgu, en bezt í þýðingum á kvæðum Laxness,
en þær koma víða fyrir. Yfirleitt eru þýðingar
þessar í óbundu máli, en á einum stað hefur
Hallberg vikið frá því og tekst mjög sæmi-
Iega. Seinni vísan er þannig á báðum málun-
um: (Þýðingin er úr Himlens skönhet.)
En viljirðu, ást mín, hverfleik hjartans skilja:
að hált og valt
það er að elska, vona, treysta og vilja,
— þá veistu alt,
og svipulleikans tákn: mitt hálfa hjarta
— mitt heila líf —
mun aldrei verða vonsvik þín né glötun,
en vörn cg hlíf.
Men vill du, kára, hjártats vacklan tolka:
att överallt
det ovisst er att álska, hoppas, tro och vilja
— dl vet du allt,
och vankelmodets bild: mitt halva hjárta
dagskrá
59