Fréttatíminn - 24.01.2014, Blaðsíða 66

breytingum fóru gallar kerfanna
að koma í ljós. Það má vera að
markaðskerfið hafi aukið hagsæld
meginþorra fólks langt fram eftir
síðustu öld og ýtt undir möguleika
einstaklinganna til að móta eigin
velferð. En þegar líða fór að lokum
aldarinnar varð augljóst að kerfið
þjónaði fyrst og fremst þeim sem
þegar nutu auðs og valda. Það gerði
hina ríku ríkari.
Segja má að markaðsbúskapur-
inn hafi orðið fórnarlamb eigin
velgengni. Eftir því sem fyrir-
tækin skiluðu betri árangri reyndu
stjórnvöld að ýta undir enn frekari
árangur með því að laga samfélagið
að þörfum fyrirtækjanna. Þetta
efldi fyrst og fremst fyrirtækin sem
þegar höfðu náð góðri fótfestu sem
leiddi óhjákvæmilega til snöggrar
og stórfenglegrar samþjöppunar
auðs og valda. Þar sem ríkisvaldið
hafði skilgreint það sem meginhlut-
verk sitt að þjóna fjármálakerfinu
til að tryggja öflugt flæði fjármagns
um efnahagskerfið uxu bankarnir
ríkinu fljótt yfir höfuð – ekki bara
hér á Íslandi heldur um allan heim.
Eins og fyrir sjónhverfingu snérist
allt atvinnulíf skyndilega um bank-
ana. Fjármálaheimurinn drottnaði
yfir viðskiptalífinu; ýtti enn frekar
undir samruna fyrirtækja og færði
þannig sífellt meiri auð á æ færri
hendur.
Þetta hefur leitt stöðnun yfir
samfélögin. Markaðsbúskapurinn
var áður forsenda þess að fólk gæti
hreyft sig milli stétta; komist í álnir
með dugnaði og útsjónarsemi þótt
það byggi í upphafi við lítil efni.
Markaðsbúskapur hins staðnaða
samfélags virkar öfugt. Hann held-
ur flestu fólki niðri en lyftir fáum
upp. Í raun kemst venjulegt fólk
ekki hærra upp metorðastigann í
stöðnuðu samfélagi nútímans en
að þjóna hinum ríku með einhverj-
um hætti; reka mál þeirra í dómsal,
hjálpa þeim við að svíkja undan
skatti eða skemmta þeim með söng
eða trúðslátum. Þetta eru húsnegr-
ar nútímans.
En flestir tilheyra negrunum úti
á ekrunum; þræla til að ná endum
saman án þess að hafa nokkra
raunhæfa von um að erfiðið auki
hamingju þeirra eða velferð. Þeir
skulda eigur sínar og greiða af
þeim vexti ævina á enda án þess
að eignast nokkuð. Strit þeirra er
auðlind fyrir bankana.
And-pólitík Besta flokksins
Með stöðnun samfélagsins dró
úr virkri borgaralegri þátttöku
almennings og allar meginstoðir
samfélagsins stofnanavæddust;
verkalýðsfélögin, réttindabaráttan,
stjórnmálaflokkarnir. Það skorti
hreyfanleika og átök til að hrista
reglulega upp í þessum kerfum eða
tryggja nægja endurnýjun. Nú er
borgaraleg þátttaka orðin starfs-
vettvangur. Fólk vinnur sig upp
innan kerfisins með því að vera að-
stoðarmenn eldri stjórnmálamanna.
Flokkarnir minna að þessu leyti á
gildi handverksmanna á miðöldum;
kerfi sem byggt var upp til að við-
halda óbreyttu verklagi. Sama
þróun hefur orðið í verkalýðshreyf-
ingunni. Þar tóku aðstoðarmennirn-
ir við af formönnunum fyrir löngu.
Verkalýðsforystan er jafn ólík því
fólki sem hún vinnur fyrir og stjór-
nmálastéttin er fjarlæg almenningi.
Þetta kom skýrt í ljós á miðviku-
daginn var þegar þjóðin hafnaði
svokallaðri þjóðarsátt sem atvinnu-
stjórnmálamenn í ríkisstjórn og
verkalýðsfélögum höfðu komið sér
saman um; líkast til í trausti þess að
þeir sjálfir væru þjóðin.
Sigur Besta flokksins í borgar-
stjórnarkosningunum 2010 dró
fram hversu veikt stjórnmála-
lífið tengist samfélaginu. Þá
sigraði þröng strákaklíka flokka,
sem sögulega höfðu yfir að ráða
viðamiklu neti sem hríslaðist um
allt samfélagið. Það kom í ljós í
þessum kosningum að flokkarnir
eru í raun ekki merkilegra fyrir-
brigði en þessi strákaklíka (með
fullri virðingu fyrir henni). Flokk-
arnir höfðu hvorki aðstöðu, tæki né
getu til að lesa vilja fólks betur en
strákarnir. Það sem þeir höfðu um-
fram flokkana var meiri reynsla í að
koma fram og lesa viðbrögð áheyr-
enda. Og það dugði þeim til sigurs í
kosningunum.
Með Besta flokknum kom hins
vegar engin siðbót. Besti flokk-
urinn og Björt framtíð eru í raun
skilgetin afkvæmi hins staðnaða
samfélag. Boðskapur þessara
flokka hefur verið sá að fólk komist
að niðurstöðu ef það ræði saman af
heilindum því í raun sé enginn djúp-
stæður ágreiningur í samfélaginu.
Allra best sé að láta fagmennina um
að finna niðurstöðu í veigamiklum
málum á meðan almenningur og
stjórnmálamenn kjósa um seinkun
klukkunnar eða hvar ruslatunnur
séu í borginni. Boðskapurinn er
einskonar and-pólitík í anda þess
að öll klassísk deilumál séu útkljáð;
að við lifum tíma sem eru handan
við endalok sögunnar. Sú kenning
spratt fram við fall Sovétríkjanna
og varð uppáhaldskenning frjáls-
hyggjunar. Hún varð rök fyrir enn
frekari tilflutningi valda til fyrir-
tækja; einkum bankanna.
Besti flokkurinn hefur líka
dregið fram þrot fulltrúalýðræðis-
ins. Þrátt fyrir að borgarfulltrúar
hans tengist engri þekktri valda-
blokk í samfélaginu og hafi í raun
dottið alshendis óvart inn í borgar-
stjórn; þá hafa þeir ekki fært vald
til fólksins. Þvert á móti virðast
þeir staðfastlega trúa á fulltrúa-
lýðræðið. Þeir trúa kannski ekki
á aðra fulltrúa annarra kjósenda
en borgarfulltrúar Besta flokksins
virðast hafa mikla trú á sjálfum
sér sem fulltrúum sinna kjósenda.
Þannig hefur uppreisn kjósenda
gegn flokksræðinu og fulltrúa-
lýðræðinu 2010 í raun mistekist.
Besti flokkurinn braut ekki niður
valdakerfi Reykjavíkurborgar, flutti
ekki völdin út í hverfin, jók ekki að-
komu borgaranna að veigamiklum
ákvörðunum (ég tel Betri Reykjavík
ekki með; enda snérist sú tilraun
um agnarsmá mál). Flokkurinn
hafði tækifæri til að kjósa beint í
hverfisráð eða skólastjórnir og auka
með öðrum hætti beina aðkomu
fólks að ákvörðunum og virkja það
til borgaralegrar þátttöku en gerði
það ekki. Þess í stað jók Besti flokk-
urinn völd embættismannakerfisins
á kostnað stjórn málanna.
Með því að kjósa Besta flokkinn
2010, veita fjórflokknum duglega
ráðningu 2013 og með því að fella
hina svokölluðu þjóðarsáttarsamn-
inga í vikunni hefur almenningur
sýnt sterkan vilja til uppstokkunar
í samfélaginu. Þetta hefur verið
túlkað sem almenn óánægja al-
mennings en mætti miklu fremur
túlka sem ákall um veigamiklar
grundvallarbreytingar á meginstoð-
um samfélagsins.
Það væri alla vega reynandi að
efna til umræðu um hvort full-
trúalýðræðið okkar og umgjörð
markaðsbúskaparins þarfnist
ekki siðbótar – ekki grátklökkrar
yfirbótar einstakra manna; heldur
gagngerra siðaskipta svo þessi kerfi
geti þjónað vel meginþorra almenn-
ings í stað örfárra eins og þau gera
í dag.
Gunnar Smári
Egilsson
gunnarsmari@frettatiminn.is

Voltaren 11,6 mg/g, hlaup. Inniheldur 11,6 mg af díklófenaktvíetýlamíni. Ábendingar: Staðbundnir
bólgukvillar. Skammtar og lyfjagjöf: Fullorðnir og börn 14 ára og eldri: 2-4 g af hlaupi borið á aumt svæði
3-4 sinnum á sólarhring. Mælt er með handþvotti eftir notkun, nema verið sé að meðhöndla hendur. Ef
meðhöndla á bráð, minniháttar meiðsli í stoðkerfi skal ekki nota Voltaren lengur en 7 daga án samráðs
við lækni. Hafið samband við lækninn ef einkenni eru viðvarandi eða versna eftir meðferð í 7
sólarhringa. Frábendingar: Ofnæmi fyrir einhverju innihaldsefnanna, asetýlsalisýlsýru og öðrum
bólgueyðandi gigtarlyfjum (NSAID). Sjúklingar sem hafa fengið astma, ofsakláða eða bráða
nefslímubólgu af völdum asetýlsalisýlsýru eða annarra bólgueyðandi gigtarlyfja (NSAID) eiga ekki að
nota lyfið. Síðustu 3 mánuðir meðgöngu. Má ekki nota handa börnum og unglingum 14 ára og yngri.
Sérstök varnaðarorð: Má eingöngu bera á heila og heilbrigða húð og alls ekki á slímhúðir eða augu.
Getur valdið húðertingu. Varast skal mikið sólarljós, notkun samhliða bólgueyðandi lyfjum eða að hylja
notkunarsvæðið með loftþéttum umbúðum. Gæta skal sérstakrar varúðar hjá öldruðum eða
astma-/ofnæmis-sjúklingum (hefur valdið berkjukrampa). Hætta á meðferð ef útbrot koma fram eftir
notkun. Við notkun á stór húðsvæði eykst hættan á almennum aukaverkunum, t.d. á nýru. Við brjóstagjöf
eða meðgöngu má eingöngu nota lyfið í samráði við lækni. Lesið leiðbeiningar á umbúðum og í
fylgiseðli fyrir notkun. Geymið þar sem börn hvorki ná til né sjá. Markaðsleyfis hafi: Novartis
Consumer Health S.A. Umboð á Íslandi: Artasan ehf., Suðurhrauni 12a, 210 Garðabæ
Fæst án lyfseðils
Verkir í
hálsi og
öxlum?
Verkjastillandi og
bólgueyðandi við
verkjum í hálsi
og öxlum!
V
O
L1
30
10
2
Helgartilboð
Verð nú 450.000 kr.
Áður 750.000 kr.
Cielo gæðasett úr tvöföldu leðri
Só B 235 cm
H 80 cm
D 92 cm
Stóll
B 103 cm
H 80 cm
D 92 cm
HÚSGAGNAVERSLUN V/HALLARMÚLA
108 REYKJAVÍK
SÍMI 553 8177
heimilisprydi.is
heimilisprydi@simnet.is
Full búð af gæðavöru
Þegar þjóðin fellir þjóðarsáttarsamninga í kosningum er augljóst að þeir sem telja
sig vinna fyrir þjóðina hafa ekki hugmynd um hver þjóðin er eða hvað hún vill.
66 samtíminn Helgin 24.-26. janúar 2014