Morgunblaðið - 15.11.2011, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 2011
Að undanförnu hefur
einn af fyrri eigendum
svínabúsins að Braut-
arholti, Kristinn Gylfi
Jónsson, farið mikinn á
Mbl-vefnum og talið
Arion banka hafa farið
illa með sig og sína
varðandi yfirtöku bank-
ans á þessu búi, sem
hafði verið rekið með
miklu tapi um langan
tíma.
Tíðarandinn er jú þannig að bank-
ar og bankamenn eru upp til hópa
álitnir af hinu illa. Hvers vegna ekki
að væna þá og alla aðra um eigin
ófarir til þess að réttlæta og upphefja
sjálfan sig?
Annars koma mér viðskipti Arion
banka og þessa aðila auðvitað ekkert
við en hlýt að staldra við nokkrar full-
yrðingar, sem tengjast mér og mínu
fyrirtæki.
Fullyrðing í þá veru að Arion
banki hafi „afhent einni fjölskyldu
70%“ af svínkjötsmarkaðnum er
nokkuð mikið á skjön við veru-
leikann. Skv. athugun Samkeppn-
iseftirlitsins mun markaðshlutdeild
Stjörnugríss vera nálægt 50% og
með stöðugt auknum innflutningi
minnkar að sjálfsögðu þessi hlut-
deild.
Svínabúin í eigu Arion banka voru
keypt í þeirri trú að Samkeppniseft-
irlitið hefði ekkert við þennan gjörn-
ing að athuga enda veltutölur neðan
þeirra marka, sem eru viðmið um af-
skipti Samkeppniseftirlits af sam-
runa fyrirtækja.
Til vara litum við svo á að þessi
fyrirtæki væru „á fallanda fæti“ en
það ástand er sterk rök fyrir því að
samkepppnisyfirvöld hafni ekki sam-
einingu fyrirtækja.
Fyrir utan fjárhagslega mjög bága
stöðu beggja þessara búa, var boðið
að loka þyrfti eldisdeild búsins að
Hýrumel vegna sýkinga og áhöld
voru um hvort „gyltudeildin“ í Braut-
arholti fengi að vera áfram vegna
kærumála nágranna og í framhaldi
afskipta Heilbrigðiseftirlits Reykja-
víkur.
Ástand bústofnsins í Brautarholti
var ekki í lagi ýmissa hluta vegna, og
afurðir frá búinu eftir því.
Þá er rétt að gera athugasemd við
þá fullyrðingu Kristins Gylfa að
vegna ráðandi markaðsstöðu
Stjörnugríss hafi svínakjöt hækkað
um heil 42%.
Haraldur Benediktsson, formaður
Bændasamtakanna, hefur einmitt
fjallað nýlega um verðlagsþróun
kjötafurða undanfarin misseri og
komist að því að svínakjöt hafi hækk-
að minna en aðrar kjötvörur þrátt
fyrir að aðföng til þeirrar búgreinar
hafi jafnvel hækkað meira en til ann-
arra.
Mér skilst að nýlega hafi verið
gerð verðkönnun og samanburður á
verði landbúnaðarafurða á Norð-
urlöndum og að sá samanburður hafi
verið okkur svínabændum einkar
hagstæður.
Kristinn Gylfi Jónsson hefur mikl-
ar áhyggjur af markaðshlutdeild
Stjörnugríss og meintum einok-
unartilburðum. Þessu vísa ég alger-
lega frá mér og stend fast á því að
okkar fyrirtæki, Stjörnugrís, hefur
verið byggt upp með þeirri ætlan
fyrst og síðast að geta framleitt góða
vöru á skaplegu verði og að geta stað-
ið í skilum.
Um aldamótin síðustu þegar verð-
bréfadeild Búnaðarbanka var að
belgjast úr eins og líknarbelgur í bíl
var stórhuga maður að nafni Kristinn
Gylfi Jónsson í miklu áliti hjá spek-
úlöntum bankans með eftirfarandi
framtíðarsýn:
Búnaðarbanki skyldi kaupa Fóð-
urblönduna, sem þá átti kjúk-
lingabúið Reykjagarð, síðan skyldi
sameina Fóðurblönduna og Mjólk-
urfélagið og í framhaldinu skyldi síð-
an sameina Móa, Reykjagarð Nesbú,
Síld og Fisk og Brautarholt í eitt fyr-
irtæki. Hversu margir milljarðar
fóru í þessi uppkaup og brunnu síðan
upp veit ég ekki en auð-
vitað þarf að rannsaka
það og skrá formlega á
afrekalista Kristins
Gylfa og þeirra banka-
manna, sem að þessu
komu. Þessir aðilar eru
í flokki annarra van-
skila- og óreiðudólga
hrunsins. Hefði þetta
gengið eftir, hefði þessi
samsteypa haft nokkurt
vægi á markaðnum, eða
hvað?
Auðvitað hafa bank-
ar, fyrirtæki og einstaklingar orðið
fyrir milljarðajóni af umsvifum
Kristins Gylfa Jónssonar í svína- og
kjúklingarækt. Og vitanlega hefur af-
urðaverð þessara sömu búgreina ver-
ið hærra einmitt vegna þessara
hryðjuverka innan búgreinanna.
Daginn eftir að kunngert hafði
verið um kaup okkar á þessum
svínabúum bankans, hringdi til okkar
maður að nafni Kristinn Gylfi Jóns-
son og óskaði okkur innilega til ham-
ingju með kaupin á þessum búum.
Augljóslega hefur eitthvað breyst
síðan þá, kannski hefur ný landbún-
aðarpólitík Jóns Bjarnasonar um að
framleitt skuli minna fyrir meira
valdið því að nú segir hann: „Nú get
ég.“
Það væri margt hægt að segja
reyfarakennt af þessu rekstr-
arumhverfi, sem við búum við og
verður sjálfsagt tíundað nánar þó
seinna verði.
Mér datt þó í hug þegar tilkynnt
var um nýtt frumvarp Jóns Bjarna-
sonar um að nú skuli takmarka fram-
leiðslurétt svínahirða: Það er víða
Kleppur.
Nú get ég
Eftir Geir Gunnar
Geirsson
» Okkar fyrirtæki hef-
ur verið byggt upp
með þeirri ætlan fyrst
og síðast að geta fram-
leitt góða vöru á skap-
legu verði og að geta
staðið í skilum.
Geir Gunnar
Geirsson
Höfundur er einn af eigendum
Stjörnugríss hf.
Nú stendur fyrir
dyrum landsfundur
Sjálfstæðisflokksins.
Tillaga um að um-
sókn Íslands um að-
ild að ESB verði
dregin til baka var á
síðasta landsfundi
lögð fram og sam-
þykkt og nú þykir
vafalaust einhverjum
rétt að ítreka þessa
afstöðu svona til öryggis.
Fylgismenn umsóknar um aðild
meðal sjálfstæðismanna eru
margir og þeim þykir þessi af-
staða auðvitað hroðaleg. Ein-
hverra hluta vegna endurspeglar
landsfundurinn ekki sjónarmið
almennra flokksmanna vel í
þessu máli og reyndar fleiri mál-
um ef út í það er farið. Sennileg
skýring er að við þátttöku í starfi
flokksins verði einhvers konar
mótun og síun. Boðuð tillaga um
að allir flokksbundnir sem áhuga
hafa geti setið landsfund virðist
því mikilvæg.
Nú er það svo að meirihluti
landsmanna vill að ESB-
umsóknarferlið fái að ganga sína
leið til enda, fólk fái að sjá
hvernig samningur fellur að
hagsmunum Íslendinga og kjósa
svo um niðurstöðuna. Um helm-
ingur sjálfstæð-
ismanna vill þetta
líka. Andstæðingar
aðildar á landsfundi
verða að átta sig á
því mikla tjóni sem
þeir valda með því að
beita afli gegn
„minnihlutanum“ sem
túlkar í raun sjón-
armið meirihluta Ís-
lendinga.
Það tjón sem hér
er átt við er m.a.
þetta:
- Ef það leiðir að lokum til þess
að umsóknin verður dregin til
baka getur langur tími liðið þar
til við fáum endanlega að vita
hvernig Evrópusambandið kemur
til móts við þarfir Íslendinga og
hvað við þurfum að gera til að
uppfylla inngönguskilmála. Þang-
að til það kemst á hreint og
landsmenn fá að kjósa um samn-
ing munu umræður og átök um
málið trufla þjóðfélagsumræðuna.
Það þarf að leiða málið til lykta.
- Ef það er eindregin afstaða
xD að draga beri umsóknina til
baka þrengir það möguleika
Sjálfstæðisflokksins á að komast
í ríkisstjórn. Það kann að seinka
því að til komi öflug atvinnusköp-
un sem gæti dragið úr atvinnu-
leysi og bætt hag landsmanna.
Lífskjör margra eru lakari á
meðan.
- Fylgismenn umsóknar meðal
sjálfstæðismanna kjósa margir
aðra flokka ef afstaða Sjálfstæð-
isflokksins er eindregin gegn að-
ild. Flokkurinn er aflminni fyrir
bragðið.
Nú eru hörðustu andstæðingar
umsóknarinnar bændur og út-
vegsmenn. Báðar stéttirnar
hugsa stíft um sinn hag og vilja
að umsóknin verði dregin til
baka. Samtök atvinnulífsins, ASÍ
o.fl. fylgja hins vegar umsókn-
inni. Við verðum að hlúa að at-
vinnugreinum framtíðarinnar,
skapa jarðveg fyrir vel launuð
góð störf fyrir komandi kynslóðir
á vinnumarkaðinn á næstu árum.
Það verður ekki gert í landbún-
aði, sjávarauðlindin mun ekki
vaxa með okkur, það fækkar góð-
um virkjunarkostum. Framtíðin
byggist m.a. á hátækniiðnaði,
ferðaþjónustu o.þ.h.
Niðurstaðan í stórum stjórn-
málaflokki hlýtur að vera mála-
miðlun milli hagsmunahópa þegar
í raun er tiltölulega jafnt í hópum
með og á móti, jafnvel þótt slag-
síða meðal landsfundarfulltrúa
gefi kost á að beita afli atkvæða.
Stétt með stétt var eitt sinn sagt.
Þess vegna ætti landsfund-
urinn að rýmka umboð foryst-
unnar í málinu. Það ætti líka að
stuðla að því að flokkurinn vinni
landinu gagn með því að nýta
umsóknartímann vel til að ræða
kosti og galla aðildar og skil-
greina hvernig takast mætti á við
breytingar sem myndu fylgja að-
ild svo sem varðandi landbún-
aðinn. Þá þarf að skoða tækifæri
sem aðild kunna að fylgja. Um-
ræðan þarf að var mikil, góð og
upplýsandi til að styðja við bakið
á samninganefndinni og til að
landsmenn þekki málið sem best
þegar þeir á endanum kjósa um
málið í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Treystum beinu lýðræði í þessu
máli og hlúum að því, með því að
stuðla að því að þeir sem kjósa að
lokum verði vel upplýstir.
Eða eigum við frekar að reyna
að knýja fram að umsóknin verði
dregin til baka og væri þá ekki
rétt að stinga hausnum í sandinn,
svona til öryggis?
ESB og landsfundur: Er ekki rétt að stinga
hausnum í sandinn líka, svona til öryggis?
Eftir Guðjón
Sigurbjartsson »Nýtum umsókn-
artímann vel til að
ræða kosti og galla að-
ildar og skilgreina
hvernig takast mætti á
við breytingar sem
myndu fylgja aðild.
Guðjón Sigurbjartsson
Höfundur er viðskiptafræðingur,
smá atvinnurekandi, neytandi og
bóndasonur.
Það var mál til
komið fyrir þjóðkirkj-
una að fá úttekt á
skipulagi hennar og
starfsháttum. Kirkju-
ráð fór á síðasta ári
fram á þessa úttekt á
samráðsfundi sínum
við Ríkisendurskoð-
anda. Þá var ég að
vinna út kjörtímabil
mitt í kirkjuráði og
fagna núna útkomu skýrslunnar
ári síðar. Um leið vona ég að
breytingar verði í starfsháttum
kirkjunnar sem einfalda umsýslu
hennar og efla kirkjulega þjónustu
með skýrari hlutverkaskipan emb-
ætta, ráða og stjórna.
Í stuttu máli má segja að skýrsla
Ríkisendurskoðunar til Alþingis
opinberi þann vanda að skipulag
þjóðkirkjunnar er óþarflega flókið.
Einn prófessor minn í guð-
fræðideild sagði einmitt að syndin
byggi í öllum óþarfa. Það verður
hins vegar ekki hjá því komist að
leiðrétta örfáar villur í skýrslunni,
draga fram ákveðna þætti í henni
og koma með ábendingar um það
sem ég tel að geti orðið til meiri
bóta en Ríkisendurskoðun segir í
niðurstöðum sínum. Í greinagerð-
um við fyrri frumvörp að nýjum
þjóðkirkjulögum kemur skýrt fram
að oft er mjög örðugt fyrir kirkj-
una að ráða málum til lykta vegna
ósamræmis í núgildandi lögum.
Hvarvetna blasa við málamiðlanir
fyrri tíma og núverandi kirkjuráð
er í ómögulegu hlutverki.
Það er mest um vert í skýrslunni
að breyta þarf yfirstjórn kirkj-
unnar. Ríkisendurskoðun bendir
þó illu heilli á sömu ófæru leiðina
og frumvarpsnefnd kirkjuþings
mun leggja fyrir Kirkjuþing 2011.
Í ítarlegri umræðu við setningu
núgildandi laga um stöðu, stjórn
og starfshætti þjóðkirkjunnar frá
1998 kom fram sú athyglisverða
hugmynd að kirkjuráð yrði hvorki
stjórn Kirkju-
málasjóðs né Jöfn-
unarsjóðs sókna. Það
er þörf á að ræða
hvort kirkjuþing ætti
ekki að skipa þessum
sjóðum sérstakar
stjórnir og sinna
þannig fjárstjórn-
arhlutverki sínu af-
dráttarlaust. Um leið
bendi ég á þann galla í
skýrslunni að fjalla
ekki um hvað kirkju-
þingsfulltrúar byggja
kjör sitt á fáum kjósendum, allt
niður í 4 til 5 menn. Úrelt kosn-
ingakerfi örfárra kjósenda er
Akkilesarhæll æðstu stofnunar
kirkjunnar.
Eftir afhendingu prestssetra
2006 og setningu laga í samræmi
við það var Prestssetrasjóður lagð-
ur af en stjórn hans hafði verið
kosin sérstaklega á kirkjuþingi.
Við þessar breytingar urðu allar
fasteignir kirkjunnar þinglýstar
eignir Kirkjumálasjóðs en áður
rann framlag úr Kirkjumálasjóði
til reksturs prestssetra. Fasteignir
kirkjunnar eru nokkuð margar og
svo verðmætar að virði þeirra er
talið í mun hærri upphæðum en
nokkru sinni hafa verið til umsýslu
í einni stjórn á vegum kirkju hér á
landi.
Ekki er nógu skýrt í skýrslunni
að sjóðsstreymi á milli Jöfn-
unarsjóðs og Kirkjumálasjóðs er í
formi úthlutana. Sama stjórnin út-
hlutar oft sjálfri sér í desember
fyrir næsta ár. Þetta eru gegn-
umstreymissjóðir líkt og Kristni-
sjóður sem úthlutar reyndar öllu
framlagi sínu til Kirkjumálasjóðs.
Endurbætt stjórnsýsla fælist í því
að kirkjuþing skipaði sjóðunum
stjórnir og styrkti um leið fjár-
stjórnarvald kirkjuþings. Full seta
biskups sem áheyrnarfulltrúi hjá
slíkum stjórnum myndi auka
flækjustig honum tengt og taka
upp tíma biskups og atorku.
Hlutverk kirkjuráðs myndi þá
breytast í grundvallaratriðum til
þess að styðja erindi kirkjunnar og
þjónustu. Það yrði áfram undir
forsæti biskups Íslands, forstöðu-
manns Þjóðkirkjunnar, en skipan
þess yrði í samræmi við breytt
hlutverk. Vígslubiskupar ættu að
taka sæti í slíku kirkjuráði sem
varaforsetar en kirkjuráð yrði
skipað leikum og lærðum. Nýtt
kirkjuráð gæti einnig verið stjórn
Biskupsstofu, vegna fræðslu- og
þjónustusviðs, en hún hefur ekki
haft kjörna stjórn. Það myndi
skýra tengsl milli Biskupsstofu og
sjóðsstjórna. Lykillinn að nýjum
starfsháttum er að aðgreina stjórn
á fjármunum og fasteignum annars
vegar, og stjórn kirkjulegrar,
prestslegrar, þjónustu hins vegar.
Hin vígða þjónusta er undir tilsjón
biskups enda felst það í embætt-
isheiti hans. Það gerir enginn einn
maður, en með nýrri skipan
kirkjuráðs yrði biskup styrktur í
kennivaldi og leiðsögn. Þannig
rækir hann betur það helsta hlut-
verk sitt að vera andlegur leiðtogi
og gæta kenningar og helgisiða en
glæða kirkjulíf með boðun og sam-
tali við þjóðina í öllum mögulegum
málum. Hann á að leiða faglega
þætti í kirkjulegri þjónustu safn-
aðanna í nafni Krists við alla sem
leita þjónustu og veita. Biskup í
nýrri stöðu myndi efla og bæta
þjónustu þjónanna sem prestur
prestanna og vera virkari tals-
maður þess sem kirkja stendur
fyrir í iðandi þjóðfélagi okkar tíma.
Breyta þarf stjórn
þjóðkirkjunnar
Eftir Kristján
Björnsson » Lykillinn að nýjum
starfsháttum er að
aðgreina stjórn á fjár-
munum og fasteignum
annars vegar og stjórn
kirkjulegrar, prests-
legrar, þjónustu hins
vegar.
Kristján Björnsson
Höfundur er sóknarprestur
Vestmannaeyinga.