Morgunblaðið - 06.03.2012, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. MARS 2012
Ert þú Þyrnirós nútímans?
Þyrnirós var fögur
prinsessa, fékk góðar
gjafir í vöggu frá álf-
konum, hún var vön
því að álfkonur væru
góðar og uggði ekki
að sér þegar ein
þeirra hafði þó illt í
hyggju og setti á
hana álög. Hver hefði
átt að vara hana við?
Hvaða eftirlits-
stofnun brást? Hver hefði átt að
segja af sér vegna þessa?
Margt hefur verið ritað um
efnahagshrunið og ástæður þess.
Ástandinu fyrir hrun gjarnan líkt
við að við höfum flotið sofandi að
feigðarósi. Margir hafa brugðist
almenningi, stofnanir sem ein-
staklingar. Reiðin er réttlát í þess-
um efnum en orkan hjá mörgum
fer einfaldlega í harða baráttu fyr-
ir eigin lífi og fjölskyldunnar. En
nú er mál að vakna.
Nú er aftur farið að nota þessa
líkingu um feigðarósinn í sam-
henginu að gæta að heilsu okkar
og barnanna. Ég get tekið undir
flest það sem ritað hefur verið
undanfarið um sælgætis- eða syk-
urneyslu þjóðarinnar. En langar
að bæta um betur og líkja okkur
við Þyrnirós, við erum í hennar
sporum. Núverandi ógn varðar
heilsu okkar og vellíðan til lengri
tíma litið. Hvað veljum við að láta
ofan í okkur? 6000 tonn af sæl-
gæti! Hverjum er um að kenna, er
þetta kannski okkar eigin sök? Já,
ég tel svo vera. Að
sofna á verðinum er
alvarlegt mál. Telja
sér trú um að ekkert
illt geti hent þegar svo
margt gott hefur
gerst. Það hefur verið
svo þægilegt að hafa
nammidag á laug-
ardögum en nú er
þessi nammidagur far-
inn að ógna heilsu
okkar og sérstaklega
barnanna okkar.
Næsta hrun verður
mun alvarlegra en hrunið 2008 ef
við vöknum ekki. Það er alveg
ljóst að stjórnvöld munu ekkert
gera í þessu máli. Heilbrigð-
iskerfið hefur þetta ekki á sinni
stefnuskrá. Við verðum sjálf að
taka okkar stöðu. Góðu fréttirnar
eru þær að við getum það, reyndar
getur enginn gert það betur en
við. Á meðan við og börnin okkar
kaupum sælgæti verður það á boð-
stólum. Ef við hættum/minnkum
kaupin minnkar framboðið. Þetta
er lögmál sem við verðum að
virða. Við getum ekki kennt nein-
um öðrum um en okkur sjálfum.
Nú er tækifærið fyrir snillingana
okkur að rísa upp.
Að undanförnu hefur mikið
verði skrifað og fjallað um skaðleg
áhrif mikillar neyslu á sælgæti,
sætabrauði og gosdrykkjum. Varn-
aðarorðin dynja yfir og við verðum
að heyra. Sem dæmi má nefna að
Þorgrímur Þráinsson skrifar þann
13. desember 2011 um andvara-
leysið sem börn þjóðarinnar búa
við af hálfu stjórnvalda og for-
eldra. Hann hvetur til aðgerða svo
offita og lífsstílssjúkdómar verði
þeim ekki að fjörtjóni. Ef við lát-
um okkur fljóta að þessum feigð-
arósi er hætta á að við og börnin
okkar uppskerum alvarlegt heilsu-
farsvandamál, líkamleg og andleg.
Við verðum að kenna þeim að
leggja á sig oggulitla þjáningu í
augnablik og uppskera í staðinn
langtíma sælu og sterka sjálfs-
mynd sem vert er að berjast fyrir.
Ég ætla ekki að bíða eftir að
stjórnvöld eða heilbrigðiskerfið
geri „eitthvað“ og því segi ég við
foreldra sem eru í sömu stöðu og
ég; ekki láta ábyrgðina í hendur
yfirvalda né öðrum. Við verðum
sjálf að standa okkur sem for-
eldrar, núna, strax, engum er bet-
ur treystandi en okkur sjálfum.
Það kemur enginn prins, né þyrla,
til að bjarga okkur úr þessari
stöðu og við munum ekki geta
kennt neinum um nema okkur
sjálfum þegar illa fer. Þjáning ár-
angursins (sjálfsagans) er léttvæg
en eftirsjáin mun sennilega vega
meira en 6000 tonn. Hana ætla ég
ekki að bera, því ákvað ég að láta
mitt eftir liggja í hillum verslunar-
innar og læt þeim eftir tjónið.
Fyrir skömmu flaut stórt far-
þegaskip (sem tekur 4.200 far-
þega) að feigðarósi við strendur
Ítalíu í orðsins fyllstu merkingu.
Það kostaði fjölda manns lífið og
aðrir eru slasaðir eða urðu fyrir
alvarlegu áfalli sem þeir þurfa að
glíma við það sem eftir er. Skip-
stjórinn hafði annað í huga en að
stranda, hugðist vekja aðdáun en
samfara þeim draumi hugði hann
ekki að hættunni sem fylgdi þeirri
ákvörðun. Feigðarós hefur með
fyrirhyggjuleysi og hefur með
meðvitund að gera, nánar tiltekið
kæruleysi. Fljóta sofandi að feigð-
arósi er einmitt það sem Þyrnirós
og skipstjórinn gerðu, hirtu ekki
um að forðast aðsteðjandi hættu.
Fyrirhyggjuleysi í trausti þess að
ekkert illt geti gerst.
Við höfum greiðan aðgang að
allri þeirri þekkingu sem við þurf-
um á að halda til að forðast þessa
ógn en ef við sækjum hana ekki
fyrir okkur sjálf og nýtum hana
mun hún reynast okkur gagnslaus.
Tækifærin blasa við þegar við
ákveðum að heyra og sjá. Okkar
er að nýta þau. Við getum þetta ef
við pössum að vera ekki eins og
Þyrnirós, látum ekki leggja á okk-
ur álög og sýnum eðlilega tor-
tryggni með því að taka málin í
okkar eigin hendur. Við getum tínt
til þúsund ástæður fyrir því að fá
okkur nammi en þurfum í raun að-
eins eina ástæðu til að sleppa því.
Áfram foreldrar og brosum til
framtíðar.
Eftir Auðbjörgu
Reynisdóttur » ... í umræðu um
heilsuna og syk-
urneyslu þjóðarinnar
Höfundur er hjúkrunarfræðingur,
heilsuboði og móðir.
Auðbjörg Reynisdóttir
Skólavörðustíg 21, Reykjavík
sími 551 4050
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Snjóflóð í dreifbýli
sem þéttbýli er vá-
gestur sem við Ís-
lendingar þekkjum
því miður of vel síð-
ustu aldirnar. Við bú-
um stöðugt við þessu
hvítu ógn hér landi
enda landslag og
veðrátta þannig að oft
myndast kjör-
aðstæður fyrir snjó-
flóð. Síðustu árin hefur fjölgað
mikið þeim er stunda útivist að
vetrarlagi. Hundruð einstaklinga
fara í skipulögðum ferðum til fjalla
á vegum ferðafélaga, vélsleðamenn
ráða yfir fleiri hestöflum en áður
og skíðamenn sækja æ meira á
ótroðnar slóðir. Samhliða þessari
aukningu á vetrarferðamennsku er
hollt og gott að horfa til þeirra at-
riða sem nauðsynlegt er að hafa í
huga þegar ferðast er um fjalllendi
að vetrarlagi.
Að velja rétta leið er eitt það
mikilvægasta og hafa ber í huga
að flest snjóflóð falla í brekkum
með um 30-45° halla. Hengjur sem
falla eru oft orsök snjóflóða en
þær myndast hlémegin við fjöll,
oftast þegar vindurinn flytur snjó
til. Því hærra sem farið er til fjalla
því meiri er hættan á snjóflóðum
enda hvassara og meiri snjókoma.
Best er að velja sér leiðir ef hægt
er þar sem vindur hefur skafið
snjó í burtu, t.d. á hryggjum og að
sama skapi eru breiðir dalir
öruggari en þröngir. Ef ekki verð-
ur komist hjá því að ferðast um
snjóflóðahættusvæði má minnka
hættuna með því að láta einn í
einu fara yfir hættusvæðið og
fylgjast með. Ekki skal stoppa í
miðri brekku heldur koma sér á
öruggan stað. Gerið fyrirfram
áætlun um hvað skal gera ef flóð
fer að stað.
Sá snjóflóðaöryggisbúnaður sem
nauðsynlegur er þeim sem ferðast
til fjalla að vetrarlagi er stundum
nefndur „Hin heilaga þrenning“ til
að leggja áherslu á mikilvægi
hans. Hið fyrsta sem ber að nefna
er snjóflóðaýlir en það er sendi- og
móttökutæki sem ætlað er að finna
fólk sem grefst í flóði. Ýlirinn
sendir stöðugt frá sér merki sem
aðrir ýlar nema.
Ef svo illa fer að einhver lendir í
snjóflóði stilla félagar hans sína
ýla af sendingu og yfir á móttöku.
Þannig er hægt að nota þá strax
til að leita að þeim sem lent hafa í
snjóflóði og auka lífslíkur þess að-
ila allverulega. Mjög fljótlegt er að
leita með snjóflóðaýli og skal alltaf
hefja leit strax. Meðan leitað er
með ýli er hann óvirkur sem ör-
yggistæki fyrir þann sem leitar
með honum í flóðinu. Því verða
menn að vera í viðbragðsstöðu til
að skipta snöggt frá móttöku yfir í
sendingu ef annað
flóð fellur. Meðan
leitað er með snjó-
flóðaýli þarf að
tryggja að engir ýlar í
nágrenni leitarsvæð-
isins séu stilltir á
sendingu.
Æskilegt er að
nokkrir menn leiti í
einu, verði því við
komið, og er eðli leit-
arinnar þríþætt.
Fyrst er að ná send-
ingu, miða hana síðan út og stað-
setja að lokum nákvæmlega hvar
sendirinn og þar með líklega
manneskjan er grafin.
Snjóflóðastöng er annað gott
leitartæki til notkunar í snjóflóð-
um. Flestar eru úr trefjum eða áli,
3-4 metrar á lengd en hægt er að
brjóta stöngina saman og hafa í
bakpoka eða á vélsleða. Þegar
stöng er notuð til leitar í flóði er
henni stungið niður í gegn um
snjóinn eins djúpt og hún nær.
Nokkuð auðveldlega finnst ef
stöngin rekst í manneskju sem er
grafin í snjóflóðinu en þegar það
gerist er mikilvægt að skilja
stöngina eftir á nákvæmlega þeim
stað. Ekki skal taka hana upp aft-
ur. Með snjóflóðaleitarstöngum
má leita markvisst í flóðinu dugi
aðrar aðferðir ekki til. Rétt er þó
að benda á að þessi leitaraðferð er
mun seinlegri og því ólíklegri til
árangurs en til dæmis leit með
snjóflóðaýli.
Skófla þarf að vera með í för til
að grafa upp manneskju sem leit-
að hefur verið að. Hún þarf að
vera létt og þægileg, passa vel á
bakpoka eða vélsleða en um leið
þarf að vera hægt að lengja skaft
til að gott sé að moka með henni.
Gott er að hafa í huga að stundum
er auðveldara að fara aðeins niður
fyrir þann sem finnst og moka sig
inn að honum frekar en að moka
sig niður að viðkomandi.
Ekki þarf að fjölyrða um mik-
ilvægi þess að allir þeir sem
ferðast um fjallendi að vetralagi
hafi ofangreindan búnað með í för
og hafi skilið eftir ferðaáætlun t.d.
áwww.safetravel.is. Falli snjóflóð
skipta mínútur máli eigi að bjarga
viðkomandi á lífi. Snjóflóðaörygg-
isbúnaður og þekking á notkun
hans eykur líkur á því.
Snjóflóð – þegar
mínútur
skipta máli
Eftir Jónas
Guðmundsson
» Falli snjóflóð skipta
mínútur máli eigi
að bjarga viðkomandi
á lífi. Snjóflóðaörygg-
isbúnaður og þekking
á notkun hans eykur
líkur á því.
Jónas Guðmundsson
Höfundur er verkefnisstjóri hjá
Slysavarnafélaginu Landsbjörg.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar eru á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn "Senda inn
grein" er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið nóg að slá inn kennitölu not-
anda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.