Morgunblaðið - 15.05.2012, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MAÍ 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Alþjóðlegsaga sýnirað fólk
fylgir foringjum
sínum svo lengi
sem það treystir
þeim. Í löndum þar sem upplýs-
ingagjöfin var miðstýrð gátu
leiðtogar komist af án slíks
trausts miklu lengur en í sæmi-
lega opnum þjóðfélögum. Þeir
þurftu ekki að endurnýja um-
boð sitt í raunverulegum kosn-
ingum og studdust við afl hers
og leynilögreglu. En jafnvel
slíkir féllu þegar allt traust var
fokið. Fall múrsins var dæmi
um þetta og atburðir í Túnis,
Líbíu og Sýrlandi eru enn ný-
legri sannindamerki. En í lýð-
ræðisríkjum er þörfin á trausti
ennþá brýnni. Og það þarf ekki
svo mikið til að það fari. Það
nægir að almenningur sann-
færist um að þetta litla sé
dæmigert fyrir innræti, viðhorf
og stefnu viðkomandi leiðtoga.
Richard Nixon var öflugur
stjórnmálamaður og á marga
lund vel heppnaður forseti. En
Watergate kemur jafnan upp í
hugann þegar nafn hans er
nefnt. Þessi byggingarklasi
fyrir hótel, skrifstofur og íbúð-
ir og þess háttar gerir útslagið.
Ekki sú staðreynd, að Nixon
lauk Víetnamstríðinu, sem
demókratinn Kennedy startaði
og demókratinn Lyndon John-
son gerði að stórstríði, dugar
gegn Watergate. Ekki opnun
samskipta við Kína né heldur
önnur mál sem Nixon gat fært
sér til tekna. En þó kom Nixon
ekki nálægt innbrotinu í Wat-
ergate og njósnatilburðum þar.
Þegar hann loks frétti af því
hafði hann á því öllu hina mestu
skömm. Ekki endilega af sið-
ferðisástæðum einum enda
kallaði Nixon ekki allt ömmu
sína. Þetta var í hans huga eins
og hver önnur endileysa, sem
gat aldrei haft neitt með for-
setakosningar að gera, þar sem
Nixon var að auki með yfir-
burðastöðu. En Nixon ákvað að
þagga málið niður, hylma yfir
og nota vald og áhrif forseta-
embættisins til þess. Það aug-
ljósa dómgreindarleysi sann-
færði meirihluta Bandaríkja-
manna um að Nixon væri ekki
traustsins verður. Hversu hæf-
ur sem hann kynni að vera
sýndi sú gjörð persónu sem
væri ekki hæf til að vera forseti
Bandaríkjanna.
En það þarf ekki svona mikið
til, eins og gauraganginn Wat-
ergate, svo að leiðtogi tapi
sinni tiltrú. Það dugar að hann
sé úti á þekju gagnvart þjóð
sinni. Hann viti ekki hverjar
raunverulegar þarfir hennar
séu. Og sé í raun sama. Þekki
ekki eða hafi ekki áhuga fyrir
vilja hennar eða vonum. Sé
ekki á sömu rás og allur al-
menningur þegar hann talar.
Þess háttar þættir verða ekki
endilega ljósir með
einu atviki og af-
leiðingum þess.
Þessi tilfinning sí-
ast smám saman
inn og eftir það
verður engu breytt. Þetta er
það sem hefur verið að gerast á
Íslandi.
Af hverju er núverandi ríkis-
stjórn svo illa þokkuð sem hún
er? Hún komst ekki til valda
fyrr en eftir að búið var að
beina björgunaraðgerðum eftir
fall banka í tiltekinn farveg.
Hún tók ekki þá þýðingar-
mestu ákvörðun. En það var
ekki komið í ljós þá. Hún hefur
fram til þessa getað kennt fyr-
irrennurum sínum um allt sem
miður fer hjá henni sjálfri.
„Það varð hér hrun“ er setn-
ingin sem fylgir öllum afsök-
unarræðunum. En hún brást
sjálf algjörlega í því svigrúmi
sem hún fékk til að standa að
uppbyggingu að sínu leyti,
fyrst barsmíðabyltingin skolaði
henni í ráðherrastóla.
Hún efndi til óeiningar og ill-
inda hvar sem hún kom því við
þegar samstaða var hin raun-
verulega krafa dagsins. Þess
vegna hefur allt dregist. Þess
vegna lenti þjóðin í svo mörg-
um ógöngum í eftirleiknum.
Fráleitt var að gera kröfu um
aðild að ESB, uppskrift að
óeiningu og átökum. Atlaga að
sjálfri stjórnarskránni, sem
ekkert hafði gert af sér, var
næstum því jafnfráleit. Heima-
tilbúið uppnám í sjávarútvegi
sem ríkisstjórn landsins ýtir
undir allt kjörtímabilið er
óbærilegur skaðvaldur. Und-
irlægjuháttur í Icesave, þvert á
þjóðarvilja, ekki aðeins óskilj-
anlegur heldur ófyrirgefan-
legur. Sóun á hálfum milljarði
króna til að hræra upp í stjórn-
arráðinu óþörf, svo vægt sé til
orða tekið. Stjórnlagafúskið,
Icesavesamningabrölt og
stjórnarráðshræringurinn hafa
þegar kostað um þrjá milljarða
króna og engu skilað. Alls
engu. Og enn segjast ráðherr-
arnir vera að hugsa um lausnir
vegna skuldugra heimila, eftir
þriggja ára athafnaleysi í stól-
unum!
Þjóðin skynjar að þessi rík-
isstjórn talar ekki hennar máli
og ekki heldur mál sem þjóðin
skilur. Hún er ekki að leita að
hennar vilja né að leysa hennar
þarfir eftir hennar eigin von-
um. Hún snertir ekki þá
strengi sem eru í brjósti fólks-
ins í landinu. Hún er á eigin róli
og í takti sem fáir vilja slá með
henni. Hún eyðir miklum fjár-
munum og ennþá meiri og mik-
ilvægari tíma í gæluverkefni
sín og þeirra sem hún hefur
raðað á jötuna hundruðum
saman. Hún á ekki neina sam-
leið með fólkinu sem hún er á
framfæri hjá. Þess vegna er
hún svona illa liðin.
Hvers vegna er rík-
isstjórnin svona illa
þokkuð?}
Fokið traust
Á
aldamótári sáu Hríseyingar
ástæðu til að lofa stjórnvöld fyrir
þá framsýnu hugmynd að setja
þar á laggirnar fjölbýli fyrir fatl-
aða. Einn af ráðherrum ríkis-
stjórnar lét þau orð falla að sér þættu fatlaðir
frekir á fóðrum og því þyrfti að leita ódýrari
leiða við vistun þeirra. Í Hrísey var húsnæði og
því beindust sjónir þangað og töldu eyjar-
skeggjar sig hafa himin höndum tekið á við-
sjárverðum tímum þegar verið var að loka
frystihúsinu. Fyrirséð þótti að áfram yrði nóg
að gera; fatlaðir kæmu í staðinn fyrir fisk.
Hugmynd þessi var – fyrir orð aðstandenda
hinna fötluðu – snarlega slegin út af borðinu en
eftir stóð samt absúrdleikrit með því inntaki að
flestu mætti kosta til við atvinnusköpun.
Nokkru áður en Hríseyjarmálið kom upp
var kynnt að fjöllistahvalurinn Keiko skyldi fluttur frá
Oregon í Bandaríkjunum til fyrri heimkynna hér við
land. Í kjölfar þessa hófst kapphlaup þar sem áhrifa-
menn austur á fjörðum og Vestmannaeyingar tefldu
fram hinum ýmsu sjónarmiðum um hvar hvalurinn
skyldi vera. Þóttust báðir málsaðilar hafa nokkuð til síns
máls og væntu „faglegrar ákvörðunar“ eins og slíkt væri
kallað í dag. Keiko fór til Eyja, fjarðamenn töldu sig
svikna og leiksoppa fyrirgreiðslustjórnamála enda hefðu
þeir orðið af tækifærum í ferðaþjónustu sem hefðu skap-
að ófáum atvinnu.
Síðustu mánuði hafa Grímsstaðir á Fjöllum verið
brennidepill þjóðfélagsumræðunnar. Kín-
verski athafnamaðurinn Huang Nubo hyggst
reisa þar lúxushótel og fleira fínirí. Eftir alls
konar vendingar og kerfistregðu virðast fyr-
irætlanir Nubo á beinni braut sem er í sjálfu
sér ágætt. Óvenjulegar hugmyndir eru sam-
félagi okkar bráðnauðsynlegar sem og erlend
áhrif og framandlegir straumar.
Skiljanlega telja Norðlendingar miklu
skipta að fyrirætlanir Kínverjans raungerist.
Fjallahótel væri fín viðbót í flóru ferðaþjón-
ustu og myndi skapa mörgum vinnu. Hins
vegar þarf að ræða málið út frá öllum vinklum
og taka tillit til margra þátta. Því er einfeldn-
ingslegt þegar þeir sem gæta hagsmuna í mál-
inu senda fjölmiðlum ályktanir til þess, eins og
það var orðað, að bregðast við „neikvæðri um-
ræðu“ um góðgætið sem Nubo hyggst bjóða.
Oft er talað um „korter í þrjú gæja“; gaura sem rétt
fyrir lokun skemmtistaða gerast örvæntingarfullir í
stelpuleit, setja út króka, þreifa, þukla og leika allskonar
hundakúnstir. Hvötin er skiljanleg – en hallærisleg.
Strákar sem sjá sæta stelpu í dauðafæri missa oft dóm-
greind. Og í öðrum efnum er ágætt að staldra við og halda
sönsum. Trúa ekki sjónhverfingum erlendra auðmanna
sem nýju neti. Líta ekki á fatlaða sem fé á fæti, gjalda var-
hug við sirkushvölum og spyrja sig spurninga um hinn
kínverska Fjalla-Bensa. Það er ástæðulaust að verða sér
til skammar og fara á límingum – þó að stelpan sé sæt!
sbs@mbl.is
Sigurður Bogi
Sævarsson
Pistill
Korter í þrjú á Grímsstöðum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
E
f að líkum lætur eru enn
á ný í uppsiglingu
harðvítugar deilur um
stöðu Ríkisútvarpsins
á auglýsingamarkaði
og ekki síður vegna áforma um að
veita Samkeppniseftirlitinu auknar
heimildir til íhlutunar í rekstri fjöl-
miðlafyrirtækja. Andstæðar skoðanir
og hörð gagnrýni kemur fram í um-
sögnum sem sendar hafa verið til Al-
þingis við frumvörp mennta- og
menningarmálaráðherra um Rík-
isútvarpið og við fjölmiðlafrumvarpið,
sem bæði eru til meðferðar í alls-
herjar- og menntamálanefnd.
Einkaaðilum útrýmt á
fjölmiðlamarkaði að lokum
Viðskiptaráð heldur því fram að
ákvæði sem miða að því að takmarka
svigrúm RÚV á auglýsingamarkaði
með styttri auglýsingatíma séu að
mestu til málamynda „þar sem með-
alnýting auglýsingatíma hjá RÚV er
langt undir mörkum frumvarpsins.
Áhrif frumvarpsins í þá átt að efla
samkeppni eru því óveruleg. Þvert á
móti er svigrúm RÚV til auglýs-
ingasölu aukið til muna með frum-
varpinu, en verði það samþykkt fellur
brott það bann sem félagið býr nú við
hvað varðar auglýsingar á vefsíðu
sinni“.
Ari Edwald, forstjóri 365 miðla
ehf., tekur dýpra í árinni í umsögn við
fjölmiðlafrumvarpið. Segir hann 365
miðla hafa reynslu af ósanngjarnri
samkeppni við RÚV og fullyrðir að
„ef þeim einkaaðilum sem ná að tóra í
þessari ójöfnu samkeppni er skipt
upp eða bakland þeirra veikt með
þeim hætti sem óskýrar valdheim-
ildir eftirlitsaðila samkvæmt frum-
varpinu bera með sér verður að lok-
um einkaaðilum útrýmt á íslenskum
fjölmiðlamarkaði“.
Ari segir varhugavert ef það sé
svo að Ísland ætli að vera eina ríkið
þar sem svo víðtækar heimildir séu
fyrir hendi gagnvart fjölmiðlamark-
aðinum, sérstaklega í ljósi þess „að
hvergi í heiminum nýtur ríkisfyr-
irtæki á fjölmiðlamarkaði svo aug-
ljóss samkeppnisforskots“.
Það kveður við annan tón í um-
sögn Páls Magnússonar útvarps-
stjóra. „365-miðlar eru langstærsta
fjölmiðlafyrirtaki landsins og er
markaðsráðandi á íslenskum auglýs-
ingamarkaði í heild og undirmörk-
uðum hans. Markaðshlutdeild 365-
miðla er um 55%, en RÚV er með um
19%. Á ljósvakamarkaði í auglýs-
ingum ríkir nánast „tvíveldi“ eða
„duopoly“ þar sem 365-miðlar og
RÚV eru sameiginlega með yfirgæf-
andi hluta af markaðnum,“ segir Páll
í umfjöllun um takmarkanir á auglýs-
ingasölu RÚV. „Það er álit óháðra
sérfræðinga að við þessar aðstæður
þýði skerðing á hluta RÚV á þessum
markaði einfaldlega samsvarandi til-
flutning á tekjum ti1 365-miðla. Slík
skerðing sé ekki ti1 þess fallin að
auka lífsmöguleika annarra og
smærri miðla, né heldur auðveldi hún
innkomu nýrra aðila inn á þennan
markað. Skerðing á hlut RÚV þýði
fyrst og fremst styrkingu á þeirri yf-
irburðastöðu sem 365-miðlar hafa
fyrir – og styrki það félag enn frekar í
samkeppni við aðra einkarekna fjöl-
miðla, m.a. í blaðaútgáfu,“ segir hann.
Skerða á auglýsingatekjur RÚV
með tvennum hætti. Með því að
minnka hámarksfjölda mínútna á
klukkustund úr tólf í átta og með því
að takmarka auglýsingar inni í dag-
skrárliðum. Fram kemur hjá Páli að
samanlagt beint tekjutap vegna
þessa sé áætlað 150-200 milljónir.
Það síðarnefnda gæti svo haft í för
með sér mun meira tekjutap til lengri
tíma litið og sé til þess fallið að
minnka innlenda dagskrárgerð.
Morgunblaðið/Ernir
Upptökur Staða RÚV á fjölmiðlamarkaði er umdeild. Útvarpsstjóri gagnrýnir
að fjölmiðlanefnd fái ríkari heimildir til að sekta RÚV en aðra fjölmiðla.
Gagnrýni á báða
bóga um RÚV og 365
Samkeppniseftirlitið hefur
gagnrýnt stöðu RÚV á auglýs-
ingamarkaði og talið að um
samkeppnislega mismunun sé
að ræða. Í nýrri umsögn eft-
irlitsins er ítrekuð sú skoðun
Samkeppniseftirlitsins að til að
ná fullum samkeppnislegum
jöfnuði verði RÚV að hverfa af
auglýsingamarkaði og starf-
semi þess verði alfarið kostuð
af opinberum fjárframlögum.
Frumvarpið gangi skemur en
eftirlitið telji nauðsynlegt þótt
ýmislegt stefni í rétta átt. Telur
Samkeppniseftirlitið nauðsyn-
legt að skilið verði á milli fjöl-
miðlaþjónustu í almannaþágu
og annarrar starfsemi RÚV.
Gerðar eru alvarlegar at-
hugasemdir við þá undanþágu
frá ákvæði um takmörkun á
mínútufjölda auglýsinga, að
kostunartilkynningar teljist
ekki til auglýsinga. Telur eft-
irlitið að kostun eigi að vera al-
farið óheimil hjá RÚV.
Af auglýs-
ingamarkaði
SAMKEPPNISEFTIRLITIÐ