Morgunblaðið - 21.05.2012, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. MAÍ 2012
Hátækniherskip Stórt franskt herskip, Monge, liggur nú við akkeri úti fyrir ytri höfn Reykjavíkur. Skipið er nokkuð óvenjulegt útlits, alhvítt og búið fjölda gervihnattadiska. Að sögn
Landhelgisgæslunnar hefur skipið heimild til nokkurra daga dvalar vegna rannsóknarstarfa við landið. Á vefsetrinu Military Today segir að Monge sé eitt örfárra fjarskiptaskipa í heiminum.
Ómar
Árið 2010 í október var á forsæt-
isráðstefnu ESB undri forystu Belga
sjónum beint sérstaklega að gigt-
arsjúkdómum og öðrum stoðkerf-
isvanda í Evrópu. Þetta var í fyrsta
skipti sem málefni gigtsjúkra komst á
dagskrá æðstu ráðamanna í Evrópu.
Í yfirlýsingu frá ráðstefnunni má
lesa að „langvinnir gigtarsjúkdómar
og annar stoðkerfisvandi snertir líf
nær fjórðungs allra Evrópubúa. Gigt-
arfólk býr við skert lífsgæði, lík-
amlega skerðingu af ýmsu tagi og oft
ótímabæran dauðdaga. Gigt-
arsjúkdómar eru dýrasti út-
gjaldaliður heilsugæslu og fé-
lagslegrar þjónustu. Í Evrópu einni
hafa gigtarsjúkdómar í för með sér
fjárhagslegar byrðar sem nema rúm-
lega 240 milljörðum evra á ári í rík-
isfjárlögum m.a. vegna kostnaðar við
heilsugæslu, örorku, veikindaleyfa og
ótímabærra starfsloka. Gert er ráð
fyrir því að áhrif þessara sjúkdóma
muni aukast gríðarlega
vegna lýðfræðilegra
breytinga og nýs lífs-
stíls.“
Á ráðstefnunni
gerðu sérfræðingar á
sviði rannsókna,
fulltrúar vísindafélaga,
samtaka sjúklinga og
stjórnvalda (sjúkra- og
félagslegra trygginga-
yfirvalda) aðildarríkj-
anna, með sér sam-
komulag um
stefnumarkandi að-
gerðir, er snertu um-
bætur á þjónustu við gigtarfólk.
Í samkomulaginu var fjallað um
sértækar aðgerðir í Evrópu við þess-
um stóra heilsufarsvanda. Ef litið er á
tillögurnar má sjá að þær ná til sex
sviða íhlutunar.
Gigtarsjúkdómar og annar stoð-
kerfisvandi verði forgangsmál við
mörkun heilbrigðisstefnu. Réttindi
sjúklinga til gæðaheilsugæslu og
fullrar aðildar í fjár-
mála- og félagslífi verði
tryggð. Tillögur um
snemmtækar forvarnir,
s.s. hreyfingu, snemm-
greiningu o.fl. Tillögur
er varða gagnreynda
meðferð og umönn-
unarstaðla. Tillögur um
þátttöku sjúklinga í
mótun, framkvæmd og
mati á þjónustu í heilsu-
gæslu. Tillögur um
aukna fjármögnun til
rannsókna á sviði gigt-
sjúkdómafræða.
Tillögunum lauk svo með áskorun
um gerð heildaráætlunar um gigt-
arsjúkdóma á vegum ESB og að-
gerðaáætlana á landsvísu.
Tilefni upprifjunar á þessari
merku ráðstefnu er sú vinna sem nú
stendur yfir varðandi gerð nýrrar
heilbrigðisáætlunar og gilda á til
2020. Af þeim vinnubrögðum get ég
ekki séð að gigtarsjúkdómar og ann-
ar stoðkerfisvandi sé í nokkrum for-
gangi við þá stefnumörkun. Gigt-
sjúkir, þessi stóri hópur, á ekki
sérstakan hóp sem vinnur að mál-
efnum þeirra, eins og mér sýnist aðr-
ir hópar hafa, en fullyrða má að þriðj-
ungur heimsókna á heilsugæslu í
landinu sé vegna þessa stóra vanda
sem gigtin er. Hingað til hefur Gigt-
arfélaginu verið boðin þátttaka í ein-
um stórum fundi, einn fulltrúi í hópi
sem vissulega tók fyrir vanda ákveð-
ins hóps gigtarfólks, en þeir eru mun
fleiri. Val fulltrúa sjúklingafélaga á
þann fund hef ég ekki skilið, né lélega
mætingu þeirra sem þangað var boð-
ið.
Í fyrri áætlun og fyrirmynd þess-
arar nýju sakna ég markmiða á sviði
annars stigs forvarna sem gigtsjúkir
þurfa svo sannarlega á að halda, s.s.
snemmgreiningu sjúkdómanna, á
sviði viðhaldsendurhæfingar, og
skyldu endurmenntunar heilbrigð-
isstarfsfólks varðandi gigtina sér-
staklega.
Það má vera að í nýrri áætlun séu
þessi atriði komin inn og fagna ég því
þá innilega. En ég er nær fullviss um
að svo er ekki. Því skora ég á þá sem
að stefnumörkun þessari koma og
velferðarráðherra að koma á lagg-
irnar þverfaglegum hópi er móti þrjú
til fjögur markmið sem lúta að gigt-
arvandanum einum og sér og tekin
verði inn í nýja heilbrigðisáætlun er
gilda mun til 2020.
Eftir Emil Thoroddsen »Evrópa hefur gert sér
grein fyrir mikilvægi
markvissrar stefnu-
mörkunar á sviði gigtar.
Eru þau vinnubrögð við-
höfð við gerð nýrrar heil-
brigðisáætlunar?
Emil
Thoroddsen
Höfundur er framkvæmdastjóri
Gigtarfélags Íslands.
Gigtarsjúkdóma á að taka alvarlega
Vegna umfjöllunar
sumra fjölmiðla um
veiðar skipa í eigu Ís-
lendinga við strendur
Máritaníu og víðar
langar mig til þess að
leggja orð í belg.
Ég legg ekki í vana
minn að elta ólar við
slíkan fréttaflutning og
læt því greinarstúf
þennan nægja.
Helst er að skilja á
þessum skríbentum að þarna fari
samfélags- og umhverfisníðingar af
verstu gerð og ekki bara í Máritaníu
heldur einnig á Íslandi.
Undirritaður tilheyrir sjálfur
þessum hópi, ásamt ágætum vinum
og félögum úr sjómannastétt.
Hvergi hef ég séð nefndan ávinn-
ing veiðanna fyrir Íslendinga og enn
síður fyrir máritanska samfélagið.
Ég leyfi mér því að benda á hreinar
og beinar rangfærslur sem virðast
hafa þann tilgang einan að sverta
veiðarnar og þá sem að þeim standa.
Ég bendi á losun afla skipanna
sem landa á afmörkuðum svæðum
uppi við land og undir eftirliti her-
manna frá Máritaníu
en ekki eftirlitslaust
og þar sem best þykir
henta útgerðinni. Það
sama á við um áhafna-
skipti, og móttöku að-
fanga.
Sagt hefur verið og
skrifað að skip Íslend-
inganna séu í sam-
keppni við smábáta og
beitt sé rányrkju og
sóðaskap við auð-
lindina. Því er líka
haldið fram að heima-
menn hafi engan hag
af veiðunum. Stundum er seilst svo
langt að bera saman þessar veiðar
og landhelgisbaráttu okkar Íslend-
inga en sá samanburður er út í hött
eins og eftirfarandi staðreyndir
sýna.
Í fyrsta lagi: Allhá veiðigjöld eru
greidd heimamönnum og veiðarnar
eru í fullri sátt og samvinnu við þar-
lend stjórnvöld.
Í öðru lagi: 30% áhafna skipanna
eru innfæddir sem njóta alla jafna
aðbúnaðar og launa sem þeir ættu
ekki annars kost á. Eftirlitsmenn frá
Máritaníu eru einnig um borð í skip-
unum á veiðum.
Í þriðja lagi: Íbúar Afríku fá hlut-
deild í aflanum, enda er hann seldur
til framhaldsvinnslu í þessum lönd-
um og oftast endar hann á borðum
Afríkubúa.
Í fjórða lagi: Skip í eigu Íslend-
inga landa öllum afla í Máritaníu. Í
flestum tilfellum skapar það atvinnu
fyrir innfædda.
Í fimmta lagi: Við hverja afskipun,
er fátækum gefið ákveðið hlutfall af
fyrsta flokks fiski. Hvort sú úthlutun
skilar sér á rétta staði er háð stjórn-
völdum hverju sinni og fyrir utan
lögsögu þeirra sem að veiðunum
standa og fiskinn gefa. Svona mætti
lengi telja.
Undirritaður hefur stundað veiðar
á skipum í eigu og yfirstjórn er-
lendra og íslenskra aðila. Ólíku er
saman að jafna aga, metnaði og fag-
mennsku Íslendinga og hinna sem
minna kunna. Þeir sem gera út dýr
skip verða að fá hæsta verð fyrir
aflann. Því ber að sækja verðmæt-
asta fiskinn og ég fullyrði að íslensk-
ar áhafnir úti fyrir Máritaníu og víð-
ar gera sitt besta til að mæta þeirri
kröfu.
Þennan fisk er oftar en ekki að
finna á miklu dýpi þar sem smábáta-
floti innlendra nær ekki, auk þess
sækjast sjómenn í Máritaníu ekki
eftir sömu tegundum og íslenskar
áhafnir.
Útgerðir frá ríkjum Evrópusam-
bandsins og Kína eru hins vegar í
beinni samkeppni við afríska sjó-
menn um vissar tegundir.
Íslensku skipin eru útbúin svo-
kölluðum Argos- og Ais-staðsetning-
artækjum sem senda til gervitungla
upplýsingar um auðkenni, staðsetn-
ingu, stefnu og hraða. Almenningur
um heim allan og yfirvöld í viðkom-
andi landi hafa því fulla yfirsýn yfir
aðgerðir og ferðir skipanna.
Það er því útilokað og fjar-
stæðukennt að skipin fari inn á frið-
uð svæði smábáta.
Sumar útgerðir og skipstjórn-
armenn hafa þá vinnureglu að koma
aldrei nær landhelgislínum, sem yf-
irleitt eru 12-13 sml. frá strand-
lengju en 0,5-1,0 sml. til þess að forð-
ast vandræði.
Vissulega eru dæmi þess að menn
hafi farið offari en það er sem betur
fer fátítt. Namibía er gott dæmi um
Afríkuríki hvar Íslendingar hafa
komið að veiðum og vinnslu til hags-
bóta fyrir þjóðfélagið í áratugi og er
enn.
Í Marokkó og Vestur-Sahara eru
verksmiðjur í notkun sem Íslend-
ingar komu á fót ásamt sjómönnum
sem hafa tileinkað sér þekkingu um
borð í íslenskum skipum og eru farn-
ir að gera út undir eigin merkjum.
Mikið hefur verið fjallað um málefni
Vestur-Sahara eftir umdeilda inn-
limun Marokkó á því svæði. Stór
togskip í eigu og rekstri Íslendinga
eiga almennt ekki veiðiheimildir þar,
en það á hins vegar við um skip
skráð í ríkjum Evrópusambandsins
og Rússlandi.
Í nafni niðurrifs og neikvæðrar
umfjöllunar hafa menn leitað aftur
til ársins 1993 er íslenskir togarar
veiddu í Smugunni og við Svalbarða.
Sá sem þetta ritar tók fullan þátt í
þeim veiðum, en ekki sem ræningi
og ribbaldi heldur vegna aflabrests á
Íslandi og ekki síður í þeirri trú að
þjóðinni bæri réttur til veiða á því
svæði, bæði vegna sögunnar og ná-
lægðar við miðin.
Ríkjandi óvissu varð ekki eytt
nema með aðgerðum sem voru um-
deildar, en hafa orðið til hagsbóta
fyrir íslenskt samfélag allar götur
síðan.
Eftir Hallgrím
Hallgrímsson » Þennan fisk er
oftar en ekki að
finna á miklu dýpi þar
sem smábátafloti inn-
lendra nær ekki, auk
þess sækjast sjómenn
í Máritaníu ekki eftir
sömu tegundum og
íslenskar áhafnir.
Hallgrímur
Hallgrímsson
Höfundur er fyrrverandi skipstjórn-
armaður við strendur Afríku og víðar.
Ræningjar og ribbaldar