Helgafell - 01.04.1943, Page 82

218
DÝRTÍÐ ARMÁLIN
fimmta. Stjórnin sat við sinn keip og
fékk sitt mál fram, en drátturinn á af-
greiðslu málanna stuðlaði að því, að
fólki fór að leiðast biðin eftir raunhæf-
um aðgerðum gegn dýrtíðinni. Sum
blaðanna gleymdu heldur ekki að
spyrja, hvenær ,,stóru málin" færu að
koma fram á þingi, og ýmsir þingmann-
anna spurðu stjórnina eftir þeim utan
dagskrár með hinni mestu óþreyju.
Meðan þessu fór fram vann stjórnin
að undirbúningi dýrtíðarfrumvarpanna.
Reglulegt Alþingi átti að koma saman
15. febrúar, svo sem stjórnarskráin
mælir fyrir um. Fjárlög ársins 1943
voru enn ekki afgreidd, og engin von
var til þess, að hægt yrði að semja og
leggja fyrir Alþingi, þegar er það kæmi
saman, fjárlagafrumvarp fyrir árið
1944, er væri á viti byggt, meðan dýr-
tíðarmálið var óleyst og fjármálahorf-
urnar jafn óvissar og þær voru. Þess
vegna óskaði stjórnin eftir, að hið
reglulega Alþingi kæmi saman síðar á
árinu, þó ekki síðar en 1. október, og
lagði hún fyrir þingið frumvarp þess
efnis 2. febrúar. Meðan allt var í óvissu
um, hvort frumvarp þetta hlyti sam-
þykki þingsins, þótti óráð að leggja
dýrtíðarfrumvörpin fyrir þingið, því að
þau mundi daga uppi, ef nýtt þing
skyldi koma saman 15. febrúar, enda
var stjórnin ekki tilbúin með þau. Um-
ræðurnar um frestun samkomudags
þingsins sýndu Ijóslega, að meiri hluti
þingmanna taldi stjórnina lítils trausts
maklega og vildu eigi sleppa neinum
völdum við hana. Varð það úr, að
reglulegt Alþingi skyldi eigi koma
saman síðar en 15. apríl, eða 4 dögum
eftir að aukaþinginu væri slitið, og var
þessi samþykkt gerð þann 10. febrúar.
Dýrtíðarfrumvörpin.
Ríkisstjórnin lagði frumvörp sín
í dýrtíðarmálunum fyrir þingið þann
22. febrúar og þ. 3. marz. Eitt þeirra
fjallaði um aukið eftirlit með skatt-
heimtunni. Skyldi landinu skipt í 4 um-
dæmi með skattadómara í hverju þeirra
og heimilt var að hafa þá 2—3 í Reykja-
vík, þar sem þörfin er mest á eftirliti.
Annað frumvarp fjallaði um mánað-
arlega innheimtu opinberra gjalda.
Verður að telja, að hvorttveggja væri
til bóta og raunar liður í dýrtíðarráð-
stöfunum stjórnarinnar, því að augljóst
er, að fé sem menn koma undan með
skattsvikum, er oft notað þannig, að
það elur á verðbólgu. Á sama hátt
vinnur það nokkuð á móti verðbólgu á
lausungartímum sem þessum, ef fé það,
er hið opinbera tekur með sköttum, er
tekið úr umferð jafnóðum eða mánað-
arlega. Bæði þessi frumvörp voru svæfð
í nefndum, og eru þau úr sögunni.
Þriðja frumvarpið var um hinar eig-
inlegu dýrtíðarráðstafanir og jafnan
nefnt dýrtíðarfrumvarpið. Efni þess var
í fyrsta lagi, að niður skyldu falla í-
vilnanir í sköttum af varasjóðstillögum
hlutafélaga. í öðru lagi var gert ráð
fyrir nýjum skatti, viðreisnarskatti, er
lagður skyldi á 6000 kr. tekjur skatt-
skyldar eða hærri tekjur. Var sá skatt-
ur allþungur á því teknabili, þar sem
stríðsgróðaskattsins gætir minnst, en
skatturinn af lægstu tekjunum skyldi
endurgreiddur síðar sem skyldusparn-
aður. Þess skal getið, að 6000 kr. mark-
ið á við niðurfærðar (,,umreiknaðar“)
tekjur, og svarar til dæmis til nálega 19
þús. króna tekna hjá manni með konu
og tvö börn á framfæri, og er þá ljóst,
að þessi skattur hefði ekki komið hart
niður á fjölskyldufeðrum í hinum al-
mennu launastéttum.