Morgunblaðið - 12.09.2012, Blaðsíða 20

BAKSVIÐ
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Ríflega tvö þúsund eldri borgarar, 65
ára og eldri, greiddu auðlegðarskatt
árið 2011 að upphæð tveir milljarðar
króna. Heildarskattheimta auðlegð-
arskatts var það ár rúmir sex millj-
arðar. Þrjú hundruð og fjörutíu
þeirra eldri borgara sem greiddu
auðlegðarskatt árið 2011 voru með
árstekjur undir einni milljón, samtals
greiddu þeir rúmar 430 milljónir í
auðlegðarskatt. Þá voru 254 eldri
borgarar með fimmtán milljónir eða
meira í árstekjur og greiddu þeir um
800 milljónir í auðlegðarskatt í fyrra.
Kemur þetta fram í skýrslu vel-
ferðarráðherra um stöðu eldri borg-
ara. Skýrslan var unnin að beiðni ell-
efu þingmanna Sjálfstæðisflokksins
og var útbýtt utan þingfundar á
mánudagskvöldið.
Skipt eftir aldurshópum eru
flestir þeirra sem borga auðlegð-
arskatt á aldrinum 70 til 74 ára, eða
459 manns sem greiða samanlagt um
524 milljónir. Næstflestir eru í ald-
urshópnum 67 til 69 ára, 432 talsins
með 466 milljónir. Fæstir eru 85 ára
eða eldri, 160 að tölu með tæpar 180
milljónir í auðlegðarskatt í fyrra.
Heildartekjur lækka
Í skýrslunni kemur fram þróun
ráðstöfunartekna eldri borgara, 65
ára og eldri, á árunum 2006 til 2011.
Þar sést að fjármagnstekjur eldri
borgara hækka mikið milli áranna
2006 og 2007, eða úr 111.451.871 kr.
upp í 148.927.063 kr. Skýrist sú
hækkun að öllum líkindum af þeim
efnahagslegum uppgangi sem var í
samfélaginu og þá sérstaklega af
miklum hagnaði af sölu hlutabréfa,
segir í skýrslunni. Árið 2010 eru
heildartekjurnar 130.264.341 kr. og í
fyrra eru þær 140.269.952 kr. Í
skýrslunni segir að á móti snarpri
lækkun fjármagnstekna frá 2008 hafa
launatekjur, greiðslur úr lífeyr-
issjóðum og bætur almennatrygginga
hækkað jafnt og þétt yfir tímabilið
sem um ræðir. Allar greiðslur til eldri
borgara úr almannatryggingum eru
tekjutengdar.
Á þessu ári búa 2.486 aldraðir í
hjúkrunarrými og 467 í dvalarrými.
Búist er við að um 90% aldraðra búi í
eigin húsnæði. Um ellefu hundruð
eldri borgarar skulda meira en þeir
eiga í húsnæði. Húsnæðisskuldir um
24 þúsund eldri borgara eru samtals
87.844.788 kr. og fasteignamat
559.176.929 kr.
Margir ganga á eignir sínar
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir,
formaður Landssambands eldri
borgara, segir auðlegðarskattinn
ekki vera neitt annað en upptöku
eigna. „Til að geta borgað auðlegð-
arskattinn verða margir að ganga á
eignir sínar því þeir hafa ekki tekjur
til þess að greiða hann. Auðlegð-
arskattur er lagður á eignir og ef
hjón hafa átt sæmilegt einbýlishús á
góðum stað á höfuðborgarsvæðinu,
sumarbústað og bíl eru eignirnar
fljótt komnar upp í hundrað milljónir.
Það er óréttlátt að leggja auðlegð-
arskatt á eignir fólks sem hefur ekki
tekjur til að borga hann, heldur á
bara eignir,“ segir Jóna Valgerður.
Hún gagnrýnir að skýrslan sé
miðuð við 65 ára og eldri því það gefi
ekki rétta mynd af stöðu eldri
borgara sem eru komnir á líf-
eyri. Flestir vinni til 67 ára
aldurs, jafnvel sjötugs.
„Þetta segir því ekki alla
söguna um hvernig lífeyr-
isþegar hafa það í dag.
Eins og sést í skýrslunni
hafa tekjurnar
lækkað frá 2008
og það er fyrst
og fremst hjá
þeim sem eru á
lífeyri.“
Greiddu tvo milljarða
í auðlegðarskatt 2011
Morgunblaðið/Ernir
Í leik og starfi Ríflega tvö þúsund eldri borgarar þessa lands greiddu
auðlegðarskatt árið 2011 að upphæð 2.097.342 milljarðar króna.
20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. SEPTEMBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Strætó bs. erfyrirtæki íeigu sjö
sveitarfélaga á höf-
uðborgarsvæðinu
og var stofnað til
að auka hag-
kvæmni í almenningssam-
göngum þessara sveitarfélaga.
Þetta opinbera fyrirtæki hefur
síðan sótt í sig veðrið og ekur
nú landshorna á milli. Haldi
fram sem horfir verður þess ef
til vill stutt að bíða að sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæð-
inu bjóði strætisvagnaferðir
hringinn um landið.
Þessi þróun er sérkennileg,
enda alls ekki sjálfsagt að
sveitarfélög á höfuðborgar-
svæðinu hefji samkeppni um
farþegaflutninga meira og
minna um allt land. Rekstur
strætisvagna í bæjum og borg-
um hefur verið niðurgreiddur
af sveitarfélögunum og slíkt
verið réttlætt með því að nauð-
synlegt sé að tryggja að íbú-
arnir geti ferðast um sveit-
arfélögin. Á höfuðborgar-
svæðinu þótti hagkvæmt að slá
saman akstri nokkurra sam-
liggjandi sveitarfélaga, en því
fer fjarri að það feli sjálfkrafa í
sér að fyrirtæki þeirra eigi að
hefja rekstur almennings-
samgangna um allt land. Sveit-
arfélög, meðal annarra sum
þeirra sem eiga í Strætó bs.,
hafa áður brennt sig á að fær-
ast um of í fang og þurfa að
gæta sín á að halda sig við það
hlutverk sitt að veita íbúum
sínum þjónustu.
Ofurkapp sveitarfélaganna
hefur ekki aðeins komið fram í
fyrrgreindum landvinningum
heldur einnig í því að efast má
um að fyllsta öryggis sé gætt
við þjónustuna. Í yfirlýsingu
Strætó bs. sem kölluð er „Hlut-
verk, stefna og
framtíðarsýn“ er
meðal annars
fjallað um að gerð-
ar séu kröfur um
„þægindi og ör-
yggi“, en ekki
verður séð að þetta hafi verið
haft að leiðarljósi þegar ákveð-
ið var að leyfa að farþegar
væru án öryggisbelta eða jafn-
vel að þeir stæðu í vögnunum.
Síðan hefur komið í ljós, eins
og Morgunblaðið hefur greint
frá, að fólk hefur staðið eða
jafnvel setið á gólfi vagnanna í
langferðum.
Svör forstjóra Strætó bs. um
þetta hafa ekki verið sannfær-
andi. Hann vísar til þess að lög
leyfi slíka fólksflutninga en það
eitt og sér réttlætir vitaskuld
ekki að fyrirtæki sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæðinu
nýti sér þá heimild.
Þá fullyrðir hann að örugg-
ara sé að vera laus í strætis-
vagni en í öryggisbelti í einka-
bíl og það kann að vera rétt í
ákveðnum óhöppum vegna
mikils þyngdarmunar þessara
bifreiða. Fari strætisvagn út af
veginum og velti, jafnvel niður
bratta brekku, þá gilda allt
önnur lögmál og við slíkar að-
stæður væru farþegar í stór-
kostlegri hættu.
Sveitarfélögin á höfuð-
borgarsvæðinu ættu að hafa í
huga að í þessu sem öðru er
kapp best með forsjá. Kapp-
semin kann að verða til þess að
menn vilji færa út kvíarnar, en
þeir verða líka að hafa í huga
hvert hlutverk þeirra er. Enn-
fremur er mikilvægt að kappið
verði ekki til þess að slegið sé
af öryggiskröfum og áhætta
tekin með þeim vafasömu rök-
um að ríkið hafi ekki bannað
hana.
Strætó bs. teygir
nú anga sína víða
um land og tekur
óþarfa áhættu}
Kapp með forsjá
J
afnrétti hefur verið í sviðsljósinu á
árinu enda hafa tveir ráherrar, annar
kona hinn karl, verið hýddir fyrir
brot á lögum um jafna stöðu og jafn-
an rétt kvenna og karla, eins og þau
heita í lagasafni Alþingis. Mér þykir merkilegt
að umræða um brot ráðherranna hefur snúist
um það öðrum þræði að lögin sem þeir séu að
brjóta séu „barn síns tíma“, að það sé tími til að
endurskoða þau og endurhugsa. Gekk svo langt
að Elliði Vignisson, bæjarstjóri í Vestmanna-
eyjum, hélt því fram á Fésbókarsíðu sinni að
lögin brytu „gegn almennum mannréttinda-
lögum og stjórnarskránni sem kveði á um að
allir skuli njóta jafnréttis án tillits til kynferð-
is“.
Í umræðu um lögin á sínum tíma orðaði Kol-
brún Halldórsdóttir inntak þeirra mjög skil-
merkilega: „Þessi lög væru ekki til nema vegna þess að
konur hafa borið skarðan hlut frá borði í samskiptum sín-
um við karla í gegnum tíðina. Karlmaðurinn er normið í
þessu samfélagi en ekki konan.“ Ekki þarf að rýna lengi í
tölulegar staðreyndir til að finna þessum orðum Kol-
brúnar stað því löngum hefur hallað á konur í íslensku
samfélagi. Margir virðast þó ekki átta sig ekki á því það
hallar enn: Árið 2009 skipuðu konur 17% stjórnarsæta í
140 stærstu fyrirtækjum landsins, þær eru ekki nema 30%
í hópi stjórnenda og embættismanna og 40% kjörinna full-
trúa í sveitarstjórnum.
Þetta er ekki einhlítur mælikvarði á samfélagslega
stöðu kvenna, en býsna góð vísbending og þá
ekki síst um það að þótt konum fjölgi í ýmsum
störfum er það aðallega í starfsstéttum þar
sem þær eru allar á jafnlágum launum, en
karlarnir raða sér í stjórnunarstöðurnar á
jafnháum launum, eins og Pétur Blöndal orð-
aði það við áðurnefndar alþingisumræður og
benti á hve lítið launajafnrétti felst í þeirri hög-
un.
Bæjarstjórinn í Vestmannaeyjum er í
stjórnmálaflokki þar sem lítið eru um konur í
áhrifastöðum og fer reyndar fækkandi. Hann
og fleiri flokksfélagar hans hafa áhyggjur af
65. grein stjórnarskrárinnar, enda segir þar í
fyrstu setningu að allir skulu vera jafnir fyrir
lögum og njóta mannréttinda og hnykkt á með
setningunni „[k]onur og karlar skulu njóta
jafns réttar í hvívetna“. Ekki hef ég áður frétt
af umhyggju bæjarstjórans fyrir þeim brotum á 65. grein-
inni sem birtast í tölfræðinni sem ég nefni hér að framan.
Hann hefur ekki, frekar en flestir aðrir karlar í góðum
stöðum og embættum, skorið upp herör fyrir því að snúa
við þeim kynferðishalla sem blasir við í íslensku samfélagi,
þar með talinni bæjarstjórn Vestmannaeyja þar sem sex
karlar sitja og ein kona. Elliði Vignisson ætti að gæta að
því að hann er sextándi karlinn til að gegna stöðu bæj-
arstjóra af þeim sextán sem setið hafa í þeim stóli. Af
hverju ætli það sé? Ætli hann dreymi um að verða tíundi
karlinn til að verða formaður Sjálfstæðisflokksins af þeim
tíu sem vermt hafa þann stól? arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Jafnt á botninum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Stjórnmálaskör-ungarnir Hel-
mut Schmidt, fyrr-
verandi kanslari
Þýskalands, og
Valéry Giscard
d’Estaing, áður forseti Frakk-
lands, hafa löngum verið Evr-
ópusambandssinnar. Þeir voru
saman í viðtali við Der Spie-
gel. Þeir telja báðir líklegt að
evran lifi þá báða, en þeir eru
86 ára og 93. En þeir er líka
sammála um að myntsamband
17 þjóða sé allt of fjölmennt.
Grikkir hefðu aldrei átt að fá
að vera með og alls ekki megi
bæta við evruþjóðum, nema
hugsanlega Póllandi.
Bersýnilegt er að enginn
hefur sagt þessum vitru höfð-
ingjum að fjarlægt land í
norðri (sem þeir hafa báðir
sótt heim) sé nú
umsóknarríki að
ESB, þótt rík-
isstjórn viðkom-
andi þjóðar þykist
ekki vera það. Hún
sé einvörðungu að skoða ofan í
poka, sem enginn í Brussel
kannast þó við að sé til.
Og það skemmtilega er að
þeir sem eru algjörlega sann-
færðir um að Íslandi skuli
troðið í ESB hvað sem það
kostar þykjast sjálfir ætla að
kíkja í pokann sem enginn
kannast við. Og röksemdin er
helst sú að það sé svo þýðing-
armikið að kasta krónu og fá
evru, mynt, sem getur ekki
höndlað 17 þjóða þátttöku og
93 ára stjórnvitringar eru
spurðir um hvort líkleg sé til
að lifa þá.
Umsókn Íslands
að ESB er eins
og út úr kú.}
Evruríkin allt of mörg
Auðlegðarskattur er lagður á
nettóeign framteljanda, þ.e. all-
ar eignir að frádregnum öllum
skuldum. Skatturinn er lagður á
gjaldárin 2010, 2011, 2012,
2013 og 2014. Við álagningu
gjaldárið 2011 var lagður 1,50%
auðlegðarskattur á eign ein-
hleypings yfir 75.000.000 kr.
og 100.000.000 kr. eign hjóna
og samskattaðra. Við álagningu
gjaldárin 2012, 2013 og 2014 er
skatthlutfallið 1,50% af eign á
bilinu 75.000.000 kr. –
150.000.000 kr. hjá einhleypum
og 100.000.000 kr. –
200.000.000 kr. hjá hjónum og
samsköttuðum en 2,0% af
eign yfir þessi fjár-
hæðamörk.
Viðbótarauðlegðarskattur
er lagður á skattstofn sem er
mismunur á nafnverði og raun-
virði hlutabréfa í eigu
framteljanda og er
1,25% við álagningu
gjaldárið 2011 og
1,5% árið 2012.
Lagður á
allar eignir
AUÐLEGÐARSKATTUR
Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir