Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.10.2012, Blaðsíða 54

Menning
54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 07. 10. 2012
Hvað vill sannleikurinn uppá dekk? Hvað á hannmeð það að eyðileggja
áheyrilega sögu? Er ekki bara
hægt að halda sig við fegurð
kvöldsins? Hver er svo sem sann-
leikurinn? Faðirinn man þetta
svona, móðirin hinsegin. Og börnin
einhvern veginn allt öðruvísi. Hvað
um það? Varðar okkur yfir höfuð
nokkuð um sannleikann? Hann til-
heyrir fortíðinni og hún er liðin.
Blessunarlega liðin.
Hávar Sigurjónsson stingur sér á
bólakaf í sögu íslenskrar fjölskyldu
í nýjasta leikriti sínu, Jónsmessu-
nótt. Þrjár kynslóðir hittast í sum-
arbústað yfir helgi til að halda upp
á gullbrúðkaup ættforeldranna.
Hver og einn mætir með farangur
til leiks og smám saman endar
hann uppi á borðum. Misgeðslegur.
„Hugmyndin var að stefna þrem-
ur kynslóðum saman. Siðrofið í
þessu samfélagi sem hrunið afhjúp-
aði varð ekki á einni nóttu. Það átti
sér aðdraganda, rétt eins og upp-
gjör þessa fólks. Gildin ganga frá
einni kynslóð til annarrar og fólk
virðist staurblint á eigin galla. Allir
sjá flísina í auga náungans. Allt
sem aflögu hefur farið er öðrum að
kenna og menn misbeita valdi sínu
kinnroðalaust í eigin þágu. Svo ríg-
halda þeir í leyndarmálin enda þótt
þau séu öllum í fjölskyldunni kunn,“
segir Hávar um tildrög verksins.
Mannlegt er að fegra sinn hlut,
ekki síst þegar dregur að leið-
arlokum í þessu lífi, og það er göm-
ul saga og ný að fólk upplifi atburði
á misjafnan hátt. Það gera full-
orðnu hjónin í Jónsmessunótt svo
sannarlega. En hvort þeirra er
handhafi sannleikans? Ef til vill
hvorugt? „Ég lít svo á að allir hafi
eitthvað til síns máls enda ekki mitt
hlutverk að dæma þetta fólk. Ég
dreg bara upp myndina,“ segir
Hávar.
Skáldskapur eða lygi
Tekist er á af snerpu um tíðirnar í
verkinu; fortíð, nútíð og framtíð.
Fortíðin hefur mótað okkur og
maður þarf að hafa trú á framtíð-
inni til að geta selt hann. Óbilandi
trú. En er það samt ekki nútíðin
sem skiptir mestu máli? Það er all-
tént enginn annar tími í boði, eins
og Hávar kemst að orði.
Fleiri stef leiða saman hesta sína
á sviðinu, svo sem skáldskapur og
lygi. Tvær hliðar á sama peningi.
Eða hvað? „Munurinn á skáldskap
og lygi er í mínum huga einfaldur,“
segir Hávar. „Lygin er niðurbrjót-
andi afl en skáldskapurinn hið
gagnstæða, hann er jákvæður og
uppbyggilegur. Það er tvennt ólíkt
að rífa niður og skapa. Að ein-
hverju leyti er sannleikurinn líka
fólginn í skáldskapnum.“
Á heimasíðu Þjóðleikhússins er
Jónsmessunótt lýst sem svartri
kómedíu og Hávar getur fallist á
að léttari tónn sé í hinu nýja verki
en fyrri verkum hans sem sett
hafa verið á svið. „Mér finnst raun-
ar alltaf eins og ég sé að skrifa
gamanleikrit en sennilega hef ég
komist næst því núna,“ segir hann
sposkur á svip. Ekki svo að skilja
að hér sé einhver ærslaleikur á
ferð, dramatíkin bullsýður undir
niðri. Hvað er gaman svo sem án
alvöru eða alvara án gamans?
Enn og aftur glíma persónur
Hávars Sigurjónssonar við flókin
vandamál, oft og tíðum skuggaleg
og jafnvel óyfirstíganleg.
„Rétt er það,“ segir hann glott-
andi. „Það er margslungið, hið
innra líf höfundar. Nú er það þann-
ig að ég lifi sjálfur til þess að gera
venjulegu og ástríku fjölskyldulífi
en þegar ég sest við skriftir sækja
hinar snúnu tilfinningar gjarnan á
mig. Ég verð Mr. Hyde,“ segir
hann og harka færist yfir andlitið.
„Um leið og ég stend svo upp frá
tölvunni verð ég Dr. Jeckyll á ný.“
Svipurinn mýkist.
Harpa Arnardóttir leikstýrir
Jónsmessunótt, frumraun hennar í
því hlutverki í Þjóðleikhúsinu, og
leggst sýningin vel í Hávar. „Mín-
um fæðingarhríðum er lokið, nú
mæðir mest á Hörpu og þeim frá-
bæra leikhópi sem hún hefur sett
saman enda eru þau höfundar sýn-
ingarinnar. Þótt textinn sé raunsæ-
islegur er ekki auðvelt að sviðsetja
innra líf persónanna. Það reynir því
á Hörpu og hennar fólk og lausn-
irnar eru mér að skapi. Mér leist
strax mjög vel á að vinna með
Hörpu, hún hefur djúpan skilning á
leikhúsi og því hvað leikarinn hefur
fram að færa enda frábær leikkona
sjálf. Hér eru allir undir árum.“
Leikendur í sýningunni eru Arn-
ar Jónsson, Kristbjörg Kjeld, Þor-
steinn Bachmann, Edda Arnljóts-
dóttir, Atli Rafn Sigurðarson,
Maríanna Clara Lúthersdóttir og
Þórunn Arna Kristjánsdóttir.
Búninga gerir Kristína Bermann;
lýsingu annast Ólafur Ágúst Stef-
ánsson og tónlistin er eftir Völu
Gestsdóttur.
Leikmynd Finns Arnars Arn-
arsonar er mjög opin og hefur
táknræna merkingu. Látum áhorf-
endum eftir að átta sig á henni.
Eins og ýmsu öðru.
Hávar Sigurjónsson leikritaskáld. Jónsmessunótt er þriðja leikrit hans sem
Þjóðleikhúsið sýnir, hin eru Pappastrákur (2003) og Grjótharðir (2005). Hafn-
arfjarðarleikhúsið sýndi Englabörn (2001) og Höllu og Kára (2008).
Morgunblaðið/Styrmir Kári
FRUMSÝNING Í ÞJÓÐLEIKHÚSINU
JÓNSMESSUNÓTT, NÝTT LEIKRIT EFTIR HÁVAR SIGURJÓNS-
SON, VERÐUR FRUMSÝNT Í KASSANUM Í ÞJÓÐLEIKHÚSINU
Á FIMMTUDAGINN KEMUR. ÞAR HERMIR AF FJÖLSKYLDU
SEM ER SANNARLEGA EKKI ÖLL ÞAR SEM HÚN ER SÉÐ.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Margt býr í (Jónsmessu)nóttinni. Er faðirinn kletturinn í hafinu eð skerið sem allt steytir á? Þórunn Arna, Edda, Arnar, Þorsteinn, Atli Rafn og Maríanna Clara í hlutverkum sínum í sýningunni.
Flísin í auga
náungans
*Lygin erniðurbrjót-andi afl en
skáldskapurinn
hið gagnstæða.
Hávar Sigurjónsson er ekki við eina fjölina felldur í vetur. Í byrjun febr-
úar næstkomandi verður annað verk eftir hann sett á svið í Þjóðleik-
húsinu, nánar tiltekið í Kúlunni. Segðu mér satt! heitir það og er sam-
starfsverkefni Þjóðleikhússins og leikhópsins Geirfugls. Leikstjóri
verður Heiðar Sumarliðason.
„Þetta er allt öðruvísi verk í formi og nálgun en Jónsmessunótt og
það hefur verið skemmtilegt að hafa þau bæði í höndunum á sama
tíma. Þarna er sannleikurinn áfram í fyrirrúmi en á annan hátt, eigum
við ekki að segja að þetta verk fjalli meira um hlutverkaleikinn í lífinu,“
segir Hávar. Þriðja verkið, Í gömlu húsi, verður síðan frumflutt í Út-
varpsleikhúsinu í nóvember, í leikstjórn Mörtu Nordal.
„Þessi þrjú verk eru afrakstur þriggja til fjögurra síðustu ára og það
hittist bara þannig á að þau eru öll frumflutt sama veturinn. Það er í
mörg horn að líta,“ segir Hávar sem byrjaður er á nýju verki sem hann
vonast til að ljúka við á þessu ári eða því næsta.
Ekki við eina fjölina felldur
ERILSAMUR VETUR