Morgunblaðið - 04.10.2012, Page 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. OKTÓBER 2012
Í haustlitum Faxið á hestinum var samlitt gulum grasstráunum í haustblíðunni í Kjósinni á dögunum.
Árni Sæberg
Í umræðum um
stjórnarskrárbreyt-
ingar og fyrirhugaða at-
kvæðagreiðslu 20. októ-
ber nk. hafa allmargar
rangar staðhæfingar
verið endurteknar hvað
eftir annað. Leiðrétt-
ingar hafa ítrekað kom-
ið fram, meðal annars
frá helstu fræðimönnum
landsins á þessu sviði,
en misskilningur, einfaldanir og rang-
færslur skjóta samt hvað eftir annað upp
kollinum.
Ein algengasta vitleysan er sú, að við
Íslendingar búum ekki við íslenska
stjórnarskrá heldur við danska stjórn-
arskrá, sem Kristján IX. hafi fært okkur
1874. Rétt er að margt í stjórnarskránni
1874 byggðist á dönsku grundvallarlög-
unum frá 1849, en þau byggðust á fyr-
irmyndum sunnar úr álfunni, ekki síst
frá Belgíu, en raunar var einnig byggt á
öðrum stjórnarskrám frá fyrri hluta 19.
aldar, sem settar voru í kjölfar afnáms
einveldis og þróunar lýðræðis og mann-
réttindaverndar. Ræturnar má að sjálf-
sögðu rekja til stofnunar Bandaríkjanna
og frönsku byltingarinnar, þótt hug-
myndirnar séu auðvitað eldri. Grunn-
urinn er því samevrópskur eða sam-
vestrænn frekar en danskur. Kannski
finnst sumum það skipta máli.
Frá 1874 og fram til lýðveldisstofn-
unar 1944 breyttust mörg stjórn-
arskrárákvæði – ekki síst til samræmis
við breytingar á réttarstöðu Íslands, til-
komu heimastjórnar og þingræðis og
loks fullveldis landsins. Þá var um sér-
íslenskar breytingar að ræða, finnist
einhverjum það mikilvægt. Umtalsverð
breyting var svo gerð með lýðveld-
isstofnun 1944 og á lýðveldistímanum
hafa stjórnarskrárbreytingar sex sinn-
um verið samþykktar á Alþingi og í þeim
hefur falist breyting á
meirihluta þeirra greina,
sem nú standa í stjórn-
arskránni. Í mörgum til-
vikum hafa þessar breyt-
ingar verið umtalsverðar
og mikilvægar að efni til.
Nú kann ýmsum að finn-
ast, að þessar breytingar
séu þrátt fyrir allt ekki
nægar. Það er alveg sjón-
armið, sem er umræðu
virði. Vel má færa rök fyrir
ýmsum endurbótum á nú-
gildandi stjórnarskrá. Hins vegar verð-
ur því hvorki haldið fram að Íslendingar
búi enn við danska stjórnarskrá Krist-
jáns IX., né að Alþingi hafi fram til þessa
reynst ófært um að breyta stjórn-
arskránni. Staðhæfingar af því tagi
standast enga skoðun og gefa ekki tilefni
til allra þeirra umfangsmiklu breytinga,
sem boðaðar eru í tillögum stjórnlag-
aráðs.
Íslensk stjórnskipunarsaga er auðvit-
að margþættari en ráða má af þessu
stutta yfirliti. Þetta sýnir þó í hnotskurn
hversu fráleit sú fullyrðing er, að nú gef-
ist Íslendingum í fyrsta sinn tækifæri til
að setja sér íslenska stjórnarskrá í stað
þeirrar dönsku. Slíkar fullyrðingar eru
engum til sóma, allra síst þeim sem vita
betur – eða ættu að minnsta kosti að vita
betur.
Eftir Birgi
Ármannsson
» Því verður hvorki hald-
ið fram að Íslendingar
búi enn við danska stjórn-
arskrá né að Alþingi hafi
fram til þessa reynst
ófært um að breyta
stjórnarskránni.
Birgir Ármannsson
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Fráleitar fullyrð-
ingar um danska
stjórnarskrá og fleira
Héraðsdómur
Reykjavíkur kvað í síð-
ustu viku upp dóm, þar
sem talið er að ákvæði
reglugerðar, sem ég
setti sem sjávarútvegs-
og landbúnaðarráð-
herra fyrir árin 2009,
2010 og 2011 um fjár-
hæð tolls innan toll-
kvóta WTO og sú laga-
stoð sem hún byggir á
hafi verið andstæð
stjórnarskrá. Málið snerist um magn-
toll eða verðtoll við innflutning á
kjúklingabringum.
Aðilar, sem hafa barist fyrir afnámi
markaðsverndar íslensks landbún-
aðar hafa fagnað þessari niðurstöðu.
Framkvæmdastjóri Samtaka versl-
unar og þjónustu fór mikinn í sjón-
varpsfréttum sl. fimmtudag og sakaði
mig um stjórnarskrárbrot – vænt-
anlega með skýrum ásetningi og
brotavilja. Sama kemur einnig fram á
heimasíðu samtakanna.
Látið er að því liggja að með þessu
hafi Ísland brotið gegn samningnum
um hina Alþjóðlegu viðskiptastofnun,
sem hefur verið nefnd GATT-
samningurinn í almennu máli.
Ákvörðun um tolla tekin
á grundvelli gildandi laga
Sú ákvörðun, sem ég tók við setn-
ingu umræddar reglugerðar var í
fullu samræmi við ákvæði laga nr. 87
frá 1995 um svokallaðan lágmarks
innflutning á landbúnaðarafurðum.
En þar stendur í 3. mgr. 4 gr.: „Tollur
á vörur frá aðildarríkjum Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar má eigi vera
hærri en þær tollabind-
ingar sem tilgreindar
eru í viðaukum II A og
II B með lögum þess-
um. Miðist tollabind-
ingin bæði við verð og
magn skal hámarks-
tollur miðast við þá
bindingu sem hærri
álagningu leyfir.“
Lögin fela ráðherra
að taka ákvörðun með
reglugerð um hvort
lagður skuli á magn-
eða verðtollur hverju
sinni. Rétt er þar að hafa í huga að
umræddar reglugerðir eru afmark-
aðar í tíma og fela í sér afslætti frá
gildandi tollskrá sem hefur lagaígildi.
Athugasemdir
Umboðsmanns Alþingis
Við athugun Umboðsmanns Al-
þingis sem hann birti 18. júlí 2011
komu fram efasemdir um að löggjöfin
sem reglugerðin byggðist á, sam-
ræmdist ákvæðum í stjórnarskrá við
ákvörðun á álagningu skatta.
Athugasemdir umboðsmanns
leiddu til þess að ég ákvað að taka við-
komandi lagaákvæði til endurskoð-
unar. Í því skyni skipaði ég starfshóp
með fulltrúum sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðuneytis, fjármálaráðu-
neytis, forsætisráðuneytis, efnahags-
og viðskiptaráðuneytis og utanrík-
isráðuneytis í ágúst 2011. Hópnum
var falið að gera tillögu að breytingu á
hlutaðeigandi lögum að teknu tilliti til
athugasemda Umboðsmanns Alþing-
is og þjóðréttarlegra skuldbindinga
Íslendinga. Frumvarp þess efnis var
síðan lagt fram á þingi á sl. vetri en
varð ekki afgreitt.
Voru lögin frá 1995
stjórnarskrárbrot?
Ef um stjórnarskrárbrot er að
ræða tengt þessum ákvörðunum mín-
um sem ráðherra, fólst það í setningu
umræddra laga allt frá árinu 1995.
En þá voru leiddar í íslensk lög,
breytingar sem gera þurfti vegna
samninga um aðild Íslands að Al-
þjóðaviðskiptastofnuninni. Reynist
það svo að lögin frá 1995 samræmist
ekki stjórnarskrá þarf að lagfæra það
með nýjum lögum.
Það er vissulega áhyggjuefni ef
löggjöf frá Alþingi felur í sér stjórn-
arskrárbrot. Má í því sambandi
benda á vaxandi áhyggjur sérfræð-
inga af því að mögulega sé verið að
innleiða jafnt og þétt löggjöf ESB í ís-
lenskan rétt, sem brjóti gegn stjórn-
arskrá lýðveldisins. Þar gæti verið
um hliðstæð mál að ræða.
Ekki um brot á
GATT-samningi að ræða
Í öðru lagi er því haldið fram af
SVÞ að umrædd gjaldtaka af inn-
fluttum kjúklingabringum hafi verið
brot á hinum svokallaða GATT-
samningi. Það er öllum kunnugt sem
komu að þeirri samningagerð að Ís-
land samdi um rétt til að beita magn-
eða verðtollum allt eftir eigin þörfum
og ákvörðunum innan tilgreindra
stærða.
Þar var farið að fordæmi fjölda
annarra þjóða, sem töldu sig þurfa að
halda þessum réttindum í viðskiptum
með landbúnaðarafurðir til að ógna
ekki landbúnaði ríkjanna og þar með
langtíma hagsmunum neytenda. Í
þessu sambandi má minna á að fram-
kvæmd okkar á landbúnaðarhluta
GATT-samningsins er undir nánu
eftirliti af hálfu viðskiptaþjóða okkar,
sem standa að honum. Þær þjóðir
hafa ekki gert athugasemdir við þá
framkvæmd okkar á lögunum, sem
um ræðir. Kæran kemur hinsvegar
frá hagsmunaaðilum um innflutning
og varðar innleiðingu Gatt-
samningsins.
Fæðuöryggi þjóðar
Í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar segir: „Ríkisstjórnin mun
standa vörð um innlendan landbúnað
og tryggja fæðu- og matvælaöryggi
þjóðarinnar og standa vörð um störf í
matvælaiðnaði. Íslenskur landbún-
aður verði efldur með áherslu á full-
vinnslu afurða og markaðssókn inn-
anlands sem utan“.
Að sjálfsögðu er það pólitísk spurn-
ing hvort við viljum verja dýrmætum
gjaldeyri okkar til að flytja inn mat-
væli sem við svo vel getum framleitt
hér á landi.
Viljum við flytja störfin í matvæla-
vinnslu til útlanda, störf sem eru okk-
ur dýrmæt hér heima? Ég er á ann-
arri skoðun. Okkur ber þar að vernda
framtíðarhag neytenda og samfélags-
ins alls, þó svo að einstaka innflutn-
ingsfyrirtæki fái ekki makað krókinn
eins og þau vilja.
Það er skylda hverrar þjóðar að
tryggja sem best fæðuöryggi þegna
sinna, standa vörð um og nýta nátt-
úruleg landgæði, búsetu og þekkingu
fólks til að tryggja sjálfbæra fæðu-
framleiðslu. Ísland er dreifbýlt land
og fámennt. Hömlulaus innflutn-
ingur á tiltekinni afurð getur á
skömmum tíma raskað innviðum og
öryggi einstakra búgreina og mat-
vælavinnslu í landinu. Slíkt er hvorki
hagur neytenda né framleiðanda.
Neytendur og
framleiðendur eiga samleið
Tollvernd er einn þáttur til að
beita í því skyni að vernda eigið
fæðuöryggi. Að sjálfsögðu verður
þar að fara að lögum og lög vera sett
samkvæmt stjórnarskrá. Eins og sjá
má af málflutningi Samtaka versl-
unar og þjónustu vilja innflytjendur
matvara ná sem stærstum hluta mat-
vörumarkaðarins á Íslandi undir sig.
Dómurinn sýndi ekki fram á að ís-
lenskir neytendur hefðu skaðast af
ákvörðun minni.
Skiljanlega sjá innflytjendur meiri
gróðavon í auknum innflutningi
ásamt möguleikum þeirra til að
koma á enn meiri fákeppni á mat-
vörumarkaði hér á landi en nú er.
Þykir mörgum þó fákeppnin orðin
ærin.
Sjálfstæði þjóðar er ekki hvað síst
fólgið í fæðuöryggi hennar og þar
veit enginn hvað átt hefur fyrr en
misst hefur.
Eftir Jón Bjarnason » Skiljanlega sjá inn-
flytjendur meiri
gróðavon í auknum inn-
flutningi ásamt mögu-
leikum þeirra til að
koma á enn meiri fá-
keppni á matvörumark-
aði hér á landi en nú er.
Jón Bjarnason
Höfundur er alþingismaður og
fyrrverandi sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra.
Um fæðuöryggi og sjálfstæði Íslands