Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.12.2012, Síða 56

BÓK VIKUNNAR Áttatíu ár eru síðan Jólin koma eftir
Jóhannes úr Kötlum kom fyrst út. Af því tilefni kemur þessi
sígilda bók nú út í vandaðri hátíðarútgáfu.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Hið virðulega bandaríska tímaritPublisher Weekly valdi á dög-unum E.L. James, höfund 50
grárra skugga, mann ársins í bókaút-
gáfu. Þetta er eðlilegt val því James
hefur selt hinar erótísku – eða klám-
fengnu – bækur sínar í ótrúlegum
fjölda eintaka. Einhverjir menningar-
páfar brugð-
ust illa við
þessari út-
nefningu, eins
og var reynd-
ar fyr-
irsjáanlegt. Í
New York
Daily News
var útnefn-
ingin sögð
vera „endalok
siðmenn-
ingar“. Það
eru ansi öfga-
full viðbrögð þótt verið sé að verðlauna
vondan höfund. Vondir höfundar eru
oft tilnefndir til verðlauna og hljóta
þau meira að segja stundum án þess að
menn kippi sér upp við það. Þetta á
jafnvel við um íslenska höfunda, en við
skulum ekki hætta okkur lengra út í þá
umræðu að sinni.
Fimmtíu gráir skuggar, og fram-
haldsbækurnar, eru bækur sem enginn
gagnrýnandi með sjálfsvirðingu getur
hrósað – enda
hafa gagnrýn-
endur ekkert ver-
ið að því. Það er
afar auðvelt að
færa rök fyrir því
að þetta séu
skelfilega vondar
bækur. Lesendum
virðist hins vegar
standa hjart-
anlega á sama um álit gagnrýnenda.
Þeir kaupa nefnilega ekki bara fyrstu
bókina heldur líka bók númer tvö og
eftir það bók númer þrjú. Lýsir þetta
vondum smekk? Já, sannarlega. Maður
getur setið heima hjá sér og hnussað
fyrirlitlega en það er engin ástæða til
að dramatísera þessar vinsældir eða
froðufella yfir því að höfundurinn sé
valinn maður ársins. Það er ekkert að
því vali einfaldlega vegna þess að E.L.
James hefur nælt sér í tugi milljóna
lesenda og komið erótískum bókum á
kortið. Sumir kalla þetta reyndar
klámbækur, sem er nú sennilega nær
sanni, en hæfilegt klám skaðar engan.
Allir vita af bókum E.L. James og
tugir milljóna hafa lesið þær. Höfundur
sem nær þessum árangri getur verið
góður með sig og þarf ekki að hafa
áhyggjur af gagnrýnendum. Hann þarf
einfaldlega ekki á þeim að halda vegna
þess að hann hefur lesendurna sterk-
lega á sínu bandi. Einhverjum kann að
þykja það gremjulegt en svona er
þetta. Og það er allt í lagi að útnefna
slíkan höfund mann ársins. Menn árs-
ins þurfa ekki endilega að vera góðir.
Orðanna hljóðan
E.L. JAMES
OG LES-
ENDUR
E.L. James var valin
maður ársins
Reglulega les ég Nonnabækurnar eftir Jón Sveinsson. Sakleysi og einfaldur
frásagnarmáti takast á við spennu og alltaf er eitthvað nýtt að finna. Bræðurnir
Nonni og Manni hafa verið dugmiklir og kjarkaðir, þótt hinn fyrri hafi leitt þá.
Ótrúlegar frásagnir af ævintýrum þeirra hrífa mig enn
líkt og gildir um lesendur um allan heim. Frásögn af
bræðrunum á lítilli skektu í hvalavöðu á Eyjafirði, árás-
argjörnum ísbjörnum og útlegumanni grípa hugann. Stíll-
inn er slíkur að lesandinn efast ekki heldur hrífst með.
Ævintýri í Danmörku eru ekki síðri. Vinir sigla yfir Eyr-
arsund og lenda í klóm óknyttadrengja, en allt fer vel.
Ferð um Sjáland og yfir til Fjóns með sígunasirkus og
loks fullorðinsævintýr Nonna.
Hann heimsótti Ísland tvívegis, síðara sinnið í boði
ríkisstjórnar Íslands. Þá voru nútímafarartæki notuð
ólíkt því er hann fór um landið á hestum. Hann hitti
Friðrik bróður sinn tvívegis, fyrst í Reykjavík 1930 og
undir árslok 1936 í Winnipeg á leið sinni yfir Ameríku
og áfram til Japan. En á siglingu yfir Atlantshaf kynntist
hann James syni Garfield Bandaríkjaforseta sem myrtur
var. Í Japan rættist ósk hans úr æsku og þar dvaldi hann hátt í eitt ár.
Sama sakleysið ríkir til síðustu frásagnar. Ótrúlegur maður og rithöfundur.
Í UPPÁHALDI
Ólafur Helgi Kjartansson er mikill aðdáandi Nonnabókanna.
Morgunblaðið/Júlíus
Nýútkomin ævisaga Nonna hlýt-
ur að vera á óskalista sýlsu-
mannsins.
ÓLAFUR HELGI KJARTANSSON SÝSLUMAÐUR
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.12. 2012
Strandir er ný ljóðabók GerðarKristnýjar og hefur hún fengið afarlofsamlega dóma gagnrýnenda. Bókin
er kaflaskipt og henni lýkur á ljóðabálki,
Skautaferð. „Ljóðin eru ort á síðustu fjór-
um árum og þegar ég fór að raða þeim
saman í handrit sá ég að hægt var að
skipta þeim í þrjá kafla en sá fjórði er
einn bálkur, Skautaferð,“ segir Gerður
Kristný.
Allnokkur ljóðanna fjalla um kulda. Hvað
er þetta með kuldann í ljóðum þínum?
„Fyrsta ljóðabókin hét Ísfrétt. Það var
aðvörun við hæfi. Ég er óttalegt kuldastrá
en síðan finnst mér öll orðin sem finnast í
íslensku um kulda og snjó ákaflega
heillandi.“
Svo lætur dauðinn sjá sig í nokkrum
ljóðanna.
„Dauðinn læðist þarna um, enda hefur
hann verið mér ofarlega í huga síðustu
misserin. Þetta er vitaskuld ákaflega al-
gengt yrkisefni skálda. Fyrir skáld eru ljóð
um ástina og dauðann eins og skylduæfing-
arnar í fimleikunum.“
Þarna eru ansi persónuleg ljóð eins og
Kleinur sem fjallar um viðbrögð ömmu
þinnar við harmafregnum.
„Já, ég er eflaust persónulegri í Strönd-
um en öðrum ljóðabókum mínum. Í Klein-
um yrki ég um Ingibjörgu ömmu mína,
bóndakonu á Ströndum, og atburði í fjöl-
skyldunni sem aldrei hafa verið hafðir í
flimtingum. Á Ströndum ber fólk harm
sinn í ljóði.“
Þú hefur náð ótrúlegu valdi á ljóðform-
inu og þar er varla orði ofaukið. Ertu að
tálga, breyta, bæta og stytta fram á síð-
ustu stundu eða spretta ljóðin bara fram
svotil fullsköpuð?
„Ljóðin mín hafa alltaf verið óskaplega
knöpp. Það tekur yfirleitt nokkra daga að
fullskrifa þau, umorða og tálga. Það er í
raun alveg sama hvað ég skrifa, stíllinn
minn er alltaf knappur, enda ég á í stök-
ustu vandræðum þegar ég er beðin um að
halda fyrirlestra þótt ekki sé nema í tíu
mínútur. Mér finnst ég alltaf segja allt sem
segja þarf í fyrstu setningunum.“
Þessi ljóðabók virðist ná mjög vel til
fólks, þú hlýtur að hafa fundið það?
„Jú, ég hef orðið vör við það og er
þakklát fyrir það. Ég veð alltaf blint í sjó-
inn í hvert skipti sem ég gef út bók og
tekst aldrei að sjá viðtökurnar fyrir. Að
þessu sinni nýt ég þess vissulega hvað
Blóðhófnir, síðasta ljóðabókin mín, vakti
mikla hylli.“
Nú ertu örugglega á þönum eins og önn-
ur skáld við að lesa upp úr bókinni. Hvað
tekur svo við?
„Jú, ég hef sem betur fer fengið fjölda
upplestra. Síðan er ég byrjuð að viða að
mér efni fyrir næsta ljóðabálk, efni sem ég
hef lengi velt fyrir mér. Um er að ræða
sanna atburði sem urðu hér í Reykjavík og
ég tel ljóðið fanga þá best allra forma. Í
febrúar fer ég á ljóðahátíð í Nicaragua og
í mars bíða mín bókmenntahátíðir í Wash-
ington og Noregi. Ég hef ferðast víða und-
anfarin ár til að lesa upp og yrki oft þegar
ég er á ferð og flugi. Kleinur voru ortar á
ljóðahátíð á Indónesíu um páskana og ljóð-
ið um látna skáldbróðurinn, Jónas Þor-
bjarnarson, var samið á ljóðahátíð í Lond-
on í sumar.“
Hver eru næstu verkefni á skáldskap-
arsviðinu?
„Fyrir utan ljóðabálkinn sem ég minntist
á er ég að skrifa skáldsögu fyrir fullorðna.
Svo er barnabók á leiðinni því Náms-
gagnastofnun bað mig um að skrifa létt-
lestrarbók. Það er alltaf skemmtilegt.
Næsta ár verður því varðað bókum.“
GERÐUR KRISTNÝ SEGIR STRANDIR VERA PERSÓNULEGUSTU LJÓÐABÓK SÍNA
Að bera harm sinn í ljóði
„Fyrir skáld eru ljóð um ástina og dauðann eins og skylduæfingarnar í fimleikunum,“ segir
Gerður Kristný en ný ljóðabók hennar Strandir hefur vakið mikla athygli.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
GERÐUR KRISTNÝ HEFUR FENGIÐ
FRÁBÆRA DÓMA FYRIR NÝJUSTU
LJÓÐABÓK SÍNA STRANDIR