Morgunblaðið - 01.02.2013, Blaðsíða 6

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Síðustu tuttugu ár hafa brottfluttir
íslenskir ríkisborgarar verið fleiri en
aðfluttir öll árin nema þrjú, þ.e. árin
1999, 2000 og 2005. Hlutfallið er
þveröfugt hjá erlendum ríkisborgur-
um: Aðfluttir eru fleiri en brottflutt-
ir öll árin nema þrjú, kreppuárin
2009, 2010 og 2011. Erlendum rík-
isborgurum tók svo aftur að fjölga í
fyrra, þá fluttu 617 fleiri til Íslands
en frá landinu, þvert á neikvæðan
flutningsjöfnuð hjá íslenskum ríkis-
borgurum, þ.e. hlutfall aðfluttra um-
fram brottflutta til og frá landinu.
Hagstofa Íslands tekur saman töl-
ur yfir búferlaflutninga og er þróun-
in sýnd myndrænt hér til hliðar.
Ólöf Garðarsdóttir, prófessor í
sagnfræði við Háskóla Íslands, tók
saman skýrslu fyrir velferðar-
ráðuneytið, Fólksflutningar til og
frá Íslandi 1961-2011 með áherslu á
flutninga á samdráttarskeiðum, sem
kom út í mars í fyrra.
Meiri en í öðrum kreppum
Hún segir jöfnuðinn eftir hrunið
neikvæðan í óvenjulangan tíma.
„Ef flutningsjöfnuðurinn á hverja
þúsund íbúa er skoðaður kemur í
ljós að tölurnar eru svipaðar undir
lok sjöunda áratugarins, þegar síldin
fór, og eftir efnahagshrunið 2008.
Þegar brottflutningurinn er hins
vegar lagður saman yfir nokkur ár
eru erfiðleikarnir orðnir meiri en sjá
má í öðrum niðursveiflum. Þetta er
að minnsta kosti lengra tímaskeið
neikvæðs jöfnuðar sem virðist þó
vera að ná jafnvægi núna.“
Spurð hvers vegna flutningsjöfn-
uður íslenskra ríkisborgara er jafn
neikvæður á umræddu tímabili og
raun ber vitni bendir Ólöf á að það
sé nú reglan frekar en hitt.
„Almennt eru minni líkur en meiri
á að fram komi jákvæður flutnings-
jöfnuður í landinu sem til skoðunar
er. Það eru til dæmis ekki miklar lík-
ur á því að fólk með íslenskt rík-
isfang komi í stórum stíl til Íslands
nema að það hafi áður farið til út-
landa. Það skila sér ekki allir til
baka. Líkurnar á að flutningsjöfn-
uður sé neikvæður meðal ríkisborg-
ara í viðkomandi landi eru því meiri
en minni.“
– Sker Ísland sig úr frá öðrum
löndum á Norðurlöndunum í þessu
efni?
„Já, við hreyfum okkur miklu
meira. Það er tilfellið. Við flytjumst
þrisvar sinnum meira til útlanda en
nágrannaþjóðirnar en skilum okkur
að sama skapi talsvert betur til
baka. Yfir 70% snúa aftur heim inn-
an sjö ára frá brottför. Það er atriði
sem er vert að hafa í huga. Við erum
dugleg við að fara til útlanda tíma-
bundið en komum svo talsvert til
baka aftur.“
– Það virðist vera samhengi milli
búferlaflutninga og árferðis. Ætti
jöfnuðurinn ekki oftar að vera já-
kvæður á umræddu tímabili?
„Ef 70 af hverjum 100 sem fara
koma til baka er niðurstaðan nei-
kvæð. Þá er þetta ekki aðeins spurn-
ing um búferlaflutninga heldur líka
fæðingar og dauðsföll. Fæðingar-
tíðni á Íslandi er mjög há í evrópsku
samhengi og dauðsföll í yngstu ald-
urshópum sjaldgæf. Þannig að þjóð-
inni fjölgar alltaf, ef frá er talið árið
2009 sem var mjög sérstakt, rétt eft-
ir efnahagshrunið,“ segir Ólöf.
Fyrst og fremst erlendir karlar
Að sögn Ólafar varð mikil breyt-
ing á samsetningu þjóðarinnar á
þensluskeiðinu fyrir hrunið. Erlend-
um ríkisborgurum hafi þá fjölgað
mikið, einkum erlendum körlum.
„Það eru því fyrst og fremst er-
lendir karlar sem hafa farið heim af
erlendum ríkisborgurum eftir hrun.
Þannig að við erum enn með tiltölu-
lega hátt hlutfall einstaklinga af er-
lendum uppruna, hvort sem þeir eru
með erlent ríkisfang eða búnir að
öðlast íslenskan ríkisborgararétt,“
segir Ólöf en eins og sjá má á graf-
inu hér fyrir ofan fóru færri erlendir
ríkisborgarar af landi brott saman-
lagt á árunum 2008-2010 en hingað
komu hvert og eitt ár 2005-2008.
Ólöf segir það munu hafa mikil
áhrif á jöfnuð í búferlaflutningum
hvernig aðstæður þróist í Noregi
næstu árin.
Stöðugur straumur í burtu
 Brottfluttir íslenskir ríkisborgarar hafa verið fleiri en aðfluttir 17 af síðustu 20 árum  Hlutfallið er
öfugt hjá erlendum ríkisborgurum  Prófessor segir brottflutning eftir hrun meiri en eftir fyrri kreppur
Búferlaflutningar milli landa eftir kyni, aldri og ríkisfangi
Aðfluttir umfram brottflutta 1993-2012
Heimild: Hagstofa Íslands
Íslenskir ríkisborgarar (-14.155)
Erlendir ríkisborgarar (22.904)
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
-1.000
-2.000
-3.000
-2
67
-8
61
-1
.6
37 -1
.0
38 -5
74 -2
33
15
8
64 10
1
21
9 59
4
64
3 1.
11
3
96
4 1
65
2
14
40
74
5
48
0 96
8
3.
74
2
5.
53
5
5.
29
9
1.
62
1
-2
.3
69
-4
31 -9
3
61
7
62
-4
72
-1
.0
20 -6
13
-4
38
11
8
-2
80 -1
67
-4
77
-2
.4
66 -1
.7
03 -1
.3
11 -9
36
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 2013
SÉRBLAÐ
–– Meira fyrir lesendur
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, mánudaginn 11. febrúar.
Morgunblaðið gefur út glæsilegt
sérblað um Tísku & förðun
föstudaginn 15. febrúar
Í blaðinu verður fjallað
um tískuna vorið 2013 í
förðun, snyrtingu, fatnaði
og fylgihlutum, auk
umhirðu húðarinnar,
dekur og fleira.
Tíska & förðun
Jón Reykdal, listmálari
og lektor við mennta-
vísindasvið Háskóla Ís-
lands, lést hinn 30. jan-
úar sl. á líknardeild
Landspítalans í Kópa-
vogi, 68 ára að aldri.
Hann fæddist 14. jan-
úar 1945 í Reykjavík,
sonur hjónanna Krist-
jáns J. Reykdal og
Ástríðar Gísladóttur
Reykdal.
Jón stundaði nám í
myndlist við Myndlista-
og handíðaskóla Íslands 1962-1966 og
lauk teiknikennaraprófi þaðan. Hann
stundaði framhaldsnám í grafík við
Gerrit Rietveld Academie í Amst-
erdam 1968-1969 og við Kungliga
Konsthögskolan í Stokkhólmi 1969-
1971 og Teckningslärarskolan 1971-
1972.
Eftir nám kenndi Jón við Mynd-
lista- og handíðaskóla Íslands um
tuttugu ára skeið, fyrst sem umsjón-
arkennari teiknikennaradeildar og
síðar kennari og deildarstjóri grafík-
deildar í nokkur ár. Hann tók sér frí
frá kennslu 1988 og helgaði sig mynd-
listinni um nokkurra ára skeið. Árið
1993 varð hann stundakennari við
Kennaraháskóla Íslands og tók svo
við starfi lektors í myndmennt árið
2003 við sama skóla, sem er núver-
andi Menntavísindasvið Háskóla Ís-
land, og sinnti þeirri stöðu fram að
veikindaleyfi 2012.
Það má segja að fyrri
hluti starfsferils Jóns
hafi verið helgaður
grafík og var hann einn
af frumkvöðlum í ís-
lenskri grafíklist. Síð-
ustu þrjátíu árin voru
að mestu helguð mál-
verkinu, ljósmyndun og
kennslu.
Jón starfaði ötullega
að félagsmálum sem
tengdust myndlist.
Hann var formaður fé-
lagsins Íslensk grafík 1975-1978 og
sat í stjórn FÍM 1977-1982. Hann var
í ráði Norrænu myndlistarmiðstöðv-
arinnar í Sveaborg, Helsinki 1980-
1982, og í stjórn sömu stofnunar
1982-1984. Hann sat í stjórn Kjar-
valsstaða 1978-1984, var formaður
nefndar Íslensku bókmenntaverð-
launanna í flokki fagurbókmennta ár-
ið 1999 og í stjórn Listvinafélags
Hallgrímskirkju frá 1999-2009.
Jón hélt fjölda einkasýninga og tók
þátt í samsýningum hér heima og er-
lendis frá 1969. Hann myndskreytti
einnig og gerði bókarkápur á tugi
bóka. Listaverk hans eru í eigu ein-
staklinga og opinberra safna hér
heima og víða erlendis.
Eftirlifandi eiginkona Jóns er Jó-
hanna Vigdís Þórðardóttir. Þau eiga
þrjár dætur, Nönnu Huld, Höddu
Fjólu, Hlín og sjö barnabörn.
Andlát
Jón Reykdal
Brynjólfur Sigurjónsson, sérfræðingur á mannfjölda-
og manntalsdeild Hagstofunnar, segir neikvæðan
jöfnuð í búferlaflutningum íslenskra ríkisborgara eðli-
lega þróun.
„Þetta telst alls ekki vera óeðlilegt. Margir íslenskir
ríkisborgarar fara til dæmis utan í nám og einhver
hluti þeirra ílengist og kemur ekki aftur.“
– Ætti ekki að skiptast á neikvæður og jákvæður
jöfnuður með því að sum árin flytjist fleiri heim?
„Straumurinn liggur alltaf út. Það er bara þannig.
Þetta eru að megninu til námsmenn. Svo eru aðrir
sem eru að leita sér að vinnu erlendis, eins og við höf-
um sérstaklega séð síðustu þrjú eða fjögur ár.“
– Er bakgrunnur þjóðarinnar að verða margbreytilegri?
„Já. Það er það sem gerist óumflýjanlega þegar íslenskir ríkisborgarar
flytja af landi brott og þeir erlendu flytja í meira mæli til landsins. Ég
held að ég fari rétt með að þróunin á Norðurlöndum sé svipuð.“
– Straumur erlendra ríkisborgara hingað er greinilega langtímaþróun.
Hefur því borið á þeirri oftúlkun að þessi þróun hafi farið í hönd 2004?
„Já, það myndi ég segja. Tölurnar sýna annað. Árin 1993 og 1994 var
þetta strax byrjað. En þetta fer auðvitað eftir því hvað er að gerast í hag-
sveiflunni,“ segir Brynjólfur.
„Straumurinn liggur alltaf út“
SAMSETNING ÞJÓÐARINNAR ER AÐ BREYTAST
Brynjólfur
Sigurjónsson
Styrmir Þór
Bragason, fyrr-
verandi forstjóri
MP banka, var í
gær sýknaður í
Héraðsdómi
Reykjavíkur af
ákæru um um-
boðssvik í svo-
kölluðu Exeter-
máli. Ríkissjóður
þarf að greiða all-
an málskostnað.
Styrmir Þór var ákærður fyrir
hlutdeild í umboðssvikum Jóns Þor-
steins Jónssonar, fyrrverandi
stjórnarformanns Byrs, og Ragnars
Z. Guðjónssonar, fyrrverandi spari-
sjóðsstjóra Byrs, sem voru dæmdir í
fjögurra og hálfs árs fangelsi í
Hæstarétti.
Styrmir var sakaður um að hafa
ásamt Jóni og Ragnari lagt á ráðin
um að fé yrði greitt úr sjóðum Byrs
sparisjóðs til að fjármagna kaup á
stofnfjárbréfum í október 2008. Í
dómnum frá því í gær segir hins veg-
ar að Styrmir hafi staðfastlega neit-
að að hafa verið kunnugt um hvernig
staðið var að málum hjá Byr og telur
dómurinn að framburður hans um
þetta atriði hafi verið trúverðugur
og hann fengið stuðning í framburði
vitna.
Styrmir
sýknaður í
Exeter-máli
Styrmir Þór
Bragason