Morgunblaðið - 01.02.2013, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 2013
Alþjóðadagur HR Erlendir skiptinemar Háskólans í Reykjavík kynntu í gær skóla sína fyrir áhugasömu fólki um
skiptinám erlendis og buðu upp á dýrindis krásir frá heimahögum sínum en áhersla er lögð á alþjóðlega færni í HR.
Styrmir Kári
Í desember sl. til-
kynnti velferð-
arráðherra um nýtt
leigufélag í eigu rík-
isins og Íbúðalána-
sjóðs (ÍLS). Ekki
vantaði að málið var
fært í betri búning,
klæðskerasaumað yf-
irvarp, til að fela
raunverulegar for-
sendur og tildrög
þessa félags. Guð-
bjartur Hannesson segir, að með
félaginu eigi að búa til úrræði og
efla húsaleigumarkað: „Þetta
verður að vera félag sem er stofn-
að inn í framtíðina. Þetta er ekki
til að bjarga ÍLS. Þetta er til að
bjarga leigumarkaðinum.“ Auka á
framboð leiguíbúða út um allt land
(sjá visi.7.12.12). Inn í félagið
verða færðar allt að sjö hundruð
eignir sem Íbúðalánasjóður hefur
tekið til sín á nauðungarsölu og
leigðar eru út til lengri tíma – á
markaðsverði. Flestar eignirnar
eru nú þegar í leigu og ljóst að
fleiri munu bætast við.
Það liggur fyrir að ríkið í nafni
ÍLS hefur traustan grundvöll til
að stofna og reka leigufélag. Búið
að tryggja úrval eigna, með nauð-
ungarsölu, vegna aðgerða og að-
gerðaleysis stjórnvalda og öruggt
að þeim fjölgar eftir því sem
heimili komast í þrot. Þetta er
leigufélag með öruggan rekstr-
argrundvöll.
Er þetta uppskrift að nor-
rænu velferðarmódeli?
Aldrei fyrr hefur heyrst að nor-
ræn velferðarstjórn hafi búið til
húsaleigumarkað og eflt hann –
með því að kynda undir aðgerðum,
sem leiða til þess að fólk getur
ekki staðið í skilum og missir hús-
næðið. Þetta er afleiðing aðgerða-
leysis ríkisstjórnar Jóhönnu og
Steingríms, undir handarjaðri Al-
þjóða gjaldeyrissjóðsins; Plan A
var að blóðmjólka heimili af full-
um þunga og hrófla ekki við verð-
tryggingu lána til vísitölu neyslu-
verðs. Miðað við 18 milljón króna
lán tekið í lok árs 2007, hefur höf-
uðstóllinn hækkað um milljónir
króna (45%) og mánaðarlegar af-
borganir hækkað um 40 þúsund,
samkvæmt greiðsluseðlum ÍLS.
Þar af er hækkunin rúmlega
22.000 síðan ríkisstjórn vinstri vel-
ferðar tók við völdum. Slíkar for-
sendur hafa knésett fjölda heimila.
Jóhanna og Steingrímur tóku ekki
á vanda verðtryggingar eins og
boðað var í samstarfsyfirlýsingu
VG og Samfylkingar 2009, þau
firrtu sig ábyrgð. Ég þori að full-
yrða að engin norræn ríkisstjórn
hefur gert aðra eins aðför að
heimilum á valdatíma sínum.
Plan B – leigufélag afleiðing
aðgerðaleysis
Afleiðingar aðgerðaleysis rík-
isstjórnar Jóhönnu og Steingríms
eru augljósar – ofurhækkanir á
höfuðstól lána og afborgana valda
því að fólk getur ekki staðið í skil-
um. Þetta er efnahagslegt ofbeldi
á heimilum!
Velferðarráðherra virðist ekki
átta sig á því að kynning hans á
leigufélagi ríkisins, sem átti að
sveipa klókindum mislukkaðist –
aðgerðin er augljóslega til að
bjarga ÍLS. Í stað skjaldborg-
arinnar sem ríkisstjórnin lofaði
eru heimili mergsogin og neyð
þeirra leiðir til framboðs ríkisins á
leiguhúsnæði. Jafnframt er ljóst
að forsendur og markmið ÍLS eru
innantóm orð á blaði, sjóðurinn
leggur óöryggi á fjölskyldur í stað
þess að tryggja öryggi. Jöfnuður í
húsnæðismálum felst í því að
kynda undir skuld-
setningu og að heimili
skuldi sem mest.
Markmið ÍLS er fót-
um troðið og gagns-
laust.
Hvað segja for-
svarsmenn Íbúða-
lánasjóðs?
Fram kom nýlega
að ÍLS á um 2.200
eignir og um áramót-
in voru 5.000 lántak-
endur í vanskilum eða með fryst
lán. Reiknað er með að sjóðurinn
leysi fleiri eignir til sín sem mun
styrkja eignasafn leigufélagsins.
Sigurður Erlingsson, forstjóri
segir: „Við höfum ekki enn séð
þann bata sem við höfum vænst.
Sjálfur áleit ég að lánasafnið
myndi styrkjast þegar leiðrétt-
ingum á gengis- og bílalánum væri
lokið, að þegar allt þetta væri um
garð gengið færum við að sjá
bata. Það eru mestu vonbrigðin að
sjá að það hefur ekki ræst.“ (Sjá
Mbl. 10.11.2012).
Þetta svar forstjórans vekur
spurningar. Hvernig gat hann
reiknað með að lánasafn ÍLS
myndi styrkjast þegar ein-
staklingar með ólögleg gengislán
hjá bönkunum, næðu rétti sínum
fyrir dómstólum, þ.e. 110 milljarða
leiðréttingu vegna húsnæðislána
og 39 milljarða vegna bílakaupa?
Hvernig átti það að tengjast van-
skilum hjá Íbúðalánasjóði? Er
eitthvert raunsæi í þessu?
Þola aðgerðir ÍLS í þágu við-
skiptavina ekki skoðun?
Það er spurning hvers vegna
forstjóri ÍLS ræddi ekki stöðu
lánþega og vanskil vegna 45%
hækkana á afborgunum og einnig
höfuðstól lána, ásamt eignaupp-
töku sjóðsins, þ.e. afleiðingar að-
gerðaleysis stjórnvalda. Þar liggur
meinið!
Hvaða úrræða hafa við-
skiptavinir notið hjá ÍLS, sem hef-
ur haft helming íbúðalána á sinni
könnu? Úrræði ríkisstjórnarinnar
er 110% leiðin. Í regluverki 110%
leiðarinnar reyndist gífurleg mis-
munun lánþegum ÍLS í óhag (sjá
grein höfundar í Mbl. 5.4. 2012).
Af 46 milljörðum króna sem fóru
til leiðréttinga, runnu 39 millj-
arðar til viðskiptavina bankanna,
aðeins um 7 milljarðar runnu til
viðskiptavina ÍLS. Feluleikur for-
stjóra ÍLS er vanhugsaður, að
bera á borð aðra eins rökleysu, í
stað þess að standa með heimilum
í landinu og fjalla um málið af
raunsæi og ábyrgð.
Hvert stefnir?
Ljóst er að Jóhanna og Stein-
grímur munu ekki taka á vanda
vegna verðtryggðra húsnæðislána.
Markmið ÍLS hafa snúist upp í
andhverfu sína. Lántakendur eru
mergsognir, það dugir ekki til,
ríkisstjórnin eys tugum milljarða
króna í botnlausa hít. Er ekki
tímabært að stokka upp og leggja
ÍLS niður áður en meiri skaði
skeður? Íbúðalánasjóður hefur
áunnið sér sömu stöðu og rík-
isstjórn vinstri velferðar – rúinn
öllu trausti!
Eftir Hörpu Njáls
»Úrval eigna er
tryggt, með nauð-
ungarsölu, vegna að-
gerða og aðgerðaleysis
stjórnvalda og þeim
fjölgar eftir því sem
fleiri heimili fara í þrot.
Harpa Njáls
Höfundur er félagsfræðingur.
Leigufélag Íbúða-
lánasjóðs – afleið-
ing aðgerðaleysis
Nýr stóráfangi verð-
ur í undirbúningi
Vaðlaheiðarganga í
dag, þegar samningar
milli Vaðlaheiðarganga
hf. annars vegar og Ís-
lenskra aðalverktaka
og svissneska fyr-
irtækisins Marti hins-
vegar, um gerð gang-
anna verða
undirritaðir á Ak-
ureyri. Það er sannfæring mín að
þessir samningar marki upphafið að
nýju framfara- og fjárfestinga-
tímabili á Norðurlandi, sem standa
muni næstu áratugi.
Katrín Júlíusdóttir, fjármála- og
efnahagsráðherra, undirritaði 30.
nóvember síðastliðinn fyrir hönd
ríkisins lánasamning við Vaðlaheið-
argöng hf. vegna framkvæmdar við
jarðgöng undir Vaðlaheiði.
Samstaða Norðlendinga
Í mínum huga voru það stórtíð-
indi þegar byrjað var að grafa frá
væntanlegum munna Vaðlaheið-
arganga Eyjafjarðarmegin í ágúst
sl. Það var byrjunin á upphafi fram-
kvæmda sem lýkur í lok árs 2016
með því að greið leið opnast milli
Eyjafjarðar og Fnjóskadals allan
ársins hring.
Ég tók þetta mál upp sem sam-
gönguráðherra og þá var það aðeins
hugmynd á blaði. Það tókst að koma
Vaðlaheiðargöngum inn í stöð-
ugleikasáttmálann um endurreisn
atvinnulífsins sumarið 2009 og síðan
hef ég barist fyrir þeim með oddi og
egg. Samstaðan um málið hefur ver-
ið feikilega góð meðal Norðlendinga
og ég þakka henni það að fram-
kvæmdagatan er nú greið.
Upphaflega var ráð fyrir því gert
að lífeyrissjóðirnir tækju þátt í fjár-
mögnun ganganna og eftir að ég lét
af ráðherraembætti leiddi ég við-
ræður þar um. Því miður hrukku
sjóðirnir til baka. Ríkisstjórnin
féllst á að greiða fyrir því að göngin
yrðu fjármögnuð úr ríkissjóði til
skamms tíma, en síðan yrði leitað á
almennan markað með lang-
tímafjámögnun. Til grundvallar er
lagt að Vaðlaheiðargöng og fjár-
mögnun þeirra verði rekstrarlega
sjálfbær með inn-
heimtu veggjalds.
Norðlendingar
skynja kostina
Þetta brýna fram-
faramál hefur mætt
margvíslegri andstöðu.
Norðlendingar hafa á
hinn bóginn verið sam-
huga í því að mæta
henni með rökum og
vinna málinu fram-
gang. Það er vegna
þess að þeir skynja
kostina við göngin, tímasparnað
vegfarenda, lægri ferðakostnað,
aukið umferðaröryggi, bætt aðgengi
að þjónustu og stækkun þjón-
ustusvæðis, stærra atvinnusvæði,
hærra fasteignaverð og bætt skil-
yrði til hagræðingar í rekstri sveit-
arfélaga.
Ekkert hefur enn haggað þeirri
niðurstöðu Rannsóknastofnunar
Háskólans á Akureyri frá 2006 að
Vaðlaheiðargöng muni reynast
þjóðhagslega hagkvæm. Heildar-
ábatinn vex einnig við að þau eru
gerð meðan enn er skortur á at-
vinnu.
Tilkoma Héðinsfjarðarganga og
Vaðlaheiðarganga muni gera það að
verkum að Húsavík, Dalvík, Ólafs-
fjörður og Siglufjörður verði í innan
við klukkutíma akstursfjarlægð frá
Akureyri sem muni styðja svæðið í
heild. Með Vaðlaheiðargöngum
komast Akureyri og Húsavík einnig
nálægt því að mynda eitt atvinnu-
og bússvæði. Áreiðanleiki í ferðum
milli Akureyrar og Húsavíkur vex
svo til mikilla muna.
Nýtt framfaratímabil
á Norðurlandi
Í mínum huga hafa Vaðlaheið-
argöng ætíð tengst áformum um
nýtingu háhitasvæða í Þingeyj-
arsýslum til atvinnuuppbyggingar
þar. Ég geri mér góðar vonir um að
samningar um iðjuver á Bakka
verði undirritaðir á næstu mán-
uðum, enda hefur Landsvirkjun
þegar hafið markvissar aðgerðir til
orkuöflunar á svæðinu.
Á þessu ári hafa orðið straum-
hvörf í vetrarferðaþjónustu á Norð-
urlandi og má það meðal annars
þakka ötulu starfi ferðaþjónustuað-
ila í héraði og ávöxtum af markaðs-
átaki stjórnvalda og ferðaþjónust-
unnar sem rekið hefur verið undir
heitinu Ísland allt árið. Vaðlaheið-
argöng munu styrkja þessa þróun
og efla Þingeyjarsýslur á þessu
sviði eins og þegar hefur orðið
raunin með Héðinsfjarðargöng í
stórsókn ferðaþjónustunnar í
Fjallabyggð.
Akureyri er þegar orðin segull
fyrir norðurslóðavísindi. Og við
vinnum markvisst að því á mörgum
vígstöðvum að höfuðstaður Norður-
lands og nærsvæði verði að al-
þjóðlegri norðurslóðamiðstöð. Það
sem þangað dregur eru afburða iðn-
aðarmenn, góð höfn, háskóli, fyrsta
flokks sjúkrahús og heilbrigðisþjón-
usta og alþjóðaflugvöllur.
Væntanlega munu nýjar sigl-
ingaleiðir og boranir eftir olíu við
Austur-Grænland, við Jan Mayen
og á Drekasvæðinu, skapa mikil
tækifæri á nokkrum stöðum á
Norður- og Austurlandi fyrr en var-
ir. Með norðurslóðastefnuna að bak-
hjarli verður stuðlað að því með
ráðum og dáð að á Akureyri þróist
öflug alþjóðleg norðurslóðamiðstöð.
Það er sannfæring mín að þjónusta
við norðurslóðir verði ein af helstu
atvinnugreinum á Norðausturlandi
þegar fram líða stundir.
Það er mér persónulega mikið
fagnaðarefni að Vaðlaheiðargöng
skuli nú vera komin til fram-
kvæmda. Þegar við bætum við at-
vinnu- og orkuuppbyggingu í Þing-
eyjarsýslum, vaxandi þrótti í
ferðaþjónustu, áhrifum aukinna um-
svifa á norðurslóðum og almennum
framfarahug í frumkvöðlastarfsemi
og nýsköpun er ég ekki í nokkrum
vafa um að við göngum mót betri tíð
á Norðurlandi. Ég er viss um að
Vaðlaheiðargöng verða í framtíðinni
talin marka upphaf að nýju fjárfest-
inga- og framfaratímabili á Norður-
landi.
Eftir Kristján L.
Möller » Það er mér persónu-
lega mikið fagnaðar-
efni að Vaðlaheiðargöng
skuli nú vera komin til
framkvæmda.
Kristján L. Möller
Höfundur er alþingismaður og fyrr-
verandi samgönguráðherra.
Vaðlaheiðargöng á greiðri leið