Morgunblaðið - 27.03.2013, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. MARS 2013
Blíðutíð Borgari á göngu í góðviðrinu í miðborg Reykjavíkur.
Styrmir Kári
Árið 1972, þrettán
árum eftir að mælingar
hófust á Hawaii-eyjum
á styrk koltvíoxíðs í
andrúmslofti, birti
norska tímaritið Ambio
niðurstöður og fram-
reikning um líklega
þróun til næstu alda-
móta. (Sjá rit mitt,
Vistkreppa eða nátt-
úruvernd 1974, s. 29)
Samkvæmt mælingunum var styrk-
urinn 1970 talinn hafa numið 320
ppm en talinn mundu vaxa í um 375
ppm árið 2000. Þetta boðaði tíðindi
en þótti samt af flestum harla ýkju-
kennt. Rauntalan sem birtist mönn-
um um aldamótin reyndist þó ívið
hærri og hafði náð gildinu 389,6 ppm
árið 2010 en það er nánast sama tal-
an og spáð var 20 árum fyrr í að-
draganda loftslagssamnings Sam-
einuðu þjóðanna. Síðan hafa
mælingar og reiknilíkön margfaldast
að umfangi og nákvæmni og á þeim
hvíla útreikningar og forspár langt
inn í framtíðina. – Um þessi efni geta
menn nú lesið sér til á íslensku í
vönduðu riti, Kolefnishringrásin eft-
ir Sigurð Reyni Gíslason jarðefna-
fræðing, sem Bókmenntafélagið gaf
út á síðasta ári.
Vörðuð leið til glötunar
Loftslagsbreytingar af manna-
völdum eru stærsta áskorun sem
mannkynið hefur staðið frammi fyr-
ir. Þær eru afleiðingar nútímalífs-
hátta sem byggja á kolefnisorku-
gjöfum í formi jarðefnaeldsneytis og
sem magnaðir upp af ósjálfbæru
hagkerfi og efnahagsvexti samhliða
örri fólksfjölgun. Í riti sínu rekur
Sigurður Reynir skilmerkilega
hrikalegar afleiðingar aðgerðaleysis
og ófullnægjandi viðbragða við hlýn-
un andrúmsloftsins, súrnun sjávar
og hækkun sjávarborðs, en fjallar
einnig um viðleitni til að bregðast
við, m.a. með bindingu af ýmsum
toga. – Óhætt er að fullyrða að nú-
verandi viðleitni alþjóðasamfélags-
ins og einstakra ríkja er með öllu
ófullnægjandi, enginn bindandi al-
þjóðasamningur í gildi og markmiðið
um að stöðva hlýnun
við 2°C aukningu með-
alhita langt utan seil-
ingar. Í stað sam-
dráttar í brennslu
kolefnis benda opinber-
ar spár til mikillar og
stöðugrar aukningar
næstu áratugi. Þróun
vistvænna orkugjafa
heldur engan veginn í
við sívaxandi orkunotk-
un. Afleiðingar lofts-
lagsbreytinganna
varða alla heimsbyggð-
ina en alvarlegastar geta þær orðið
fyrir lífsskilyrði á norðlægum slóð-
um.
Þeir kynda eldana
sem síst skyldi
Í stjórnmálaumræðu nú í aðdrag-
anda alþingiskosninga hérlendis
heyrist vart minnst á viðbrögð við
loftslagsbreytingum, sem vegna al-
vöru málsins ætti þó að vera ofar-
lega, ef ekki efst á blaði í stefnu-
skrám stjórnmálaflokka og nýrra
framboða. Innihaldslaust orðagjálf-
ur um sjálfbærni kemur fyrir lítið ef
ekki er fjallað um rætur vandans og
settar fram tillögur um markviss
viðbrögð. Staðan er í reynd allt önn-
ur og verri, þar eð helsta flagg
þeirra flokka sem verið hafa við völd
allt kjörtímabilið og kenna sig við
vinstrimennsku og græna pólitík vís-
ar í þveröfuga átt: Að gera Ísland að
miðstöð í olíuvinnslu á norður-
slóðum. Það kom sem reiðarslag yfir
marga sem horft höfðu til Vinstri
grænna sem haldreipis í umhverfis-
málum þegar Steingrímur J. Sigfús-
son atvinnuvegaráðherra studdi og
fagnaði um síðustu áramót úthlutun
einkaleyfa til olíuleitar og olíu-
vinnslu á Drekasvæðinu. Ekkert
heyrðist þá frá helstu samstarfs-
mönnum hans annað en óljóst tuld-
ur.
Nú hefur annar garpurinn frá,
Össur Skarphéðinsson utanríkis-
ráðherra, gerst keppinautur Stein-
gríms með opinberri heimsókn til
Noregs þar sem yfirlýsingar hans og
gyllingar um væntanlegan olíugróða
kaffærðu meira að segja gestgjafann
sem reyndi að draga í land með
væntingar. Með þessu framferði
hafa nefndir ráðherrar afvopnað
flokka sína til frambúðar, reyni
menn á þeim bæjum að byggja upp
ábyrga stefnu í loftslagsmálum. Það
verður auðveldur leikur fyrir tals-
menn olíudrauma og mengandi stór-
iðju í Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokki að feta í fótsporin.
Dauðans alvara
og siðferðileg gildi
Þegar kemur að spurningunni um
olíuvinnslu á heimsskautsvæðum
falla raunverulegir hagsmunir Ís-
lendinga í bráð og lengd saman við
þörf alls mannskyns á að stöðva sig
af í notkun jarðefnaeldsneytis.
Háskinn af olíukapphlaupi í norðri
sést best af því að þar gæti verið að
finna um eða yfir fjórðung af áætl-
uðum forða kolefnisbirgða í heim-
inum. Framlenging, að ekki sé talað
um aukningu, á notkun þeirra er
ávísun á allsherjarvá. Til viðbótar
við koltvíoxíð er losun mýragass
(metans) úr freðmýrum á næsta leiti
sem og bráðnun Grænlandsjökuls. –
Nýlega hvöttu 6 guðfræðingar til
ábyrgrar afstöðu í þessum málum
(Fréttablaðið 14. febrúar 2013) og
sögðu m.a.: „Það er einmitt núna
sem umræðan um siðfræði olíu-
vinnslunnar verður að eiga sér stað.
Það verður of seint að hefja hana
þegar hið svarta gull er fundið og
æðið rennur á fyrir alvöru.“ …
Þjóð eins og Íslendingar, sem enn
er að jafna sig eftir kollsteypu af
völdum taumlausrar græðgi, ætti að
varast flokka og frambjóðendur sem
egna nú fyrir kjósendur með hlið-
stæðum hætti og fyrir hrun og horfa
ekki fram fyrir tærnar á sér þegar
vistkerfi norðurslóða á í hlut.
Eftir Hjörleif
Guttormsson » Yfirlýsingar og
gyllingar Össurar
ráðherra í Noregs-
heimsókn um vænt-
anlegan olíugróða
kaffærðu gestgjafann
sem reyndi að draga
í land með væntingar.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Loftslagsmálin
gleymd og grafin
Mikilvægasta verkefni nýrrar
ríkisstjórnar að loknum kosn-
ingum verður endurreisn skatt-
kerfisins úr rústum liðlega fjög-
urra ára vinstri stjórnar. Hátt á
annað hundrað breytingar hafa
eyðilagt skattkerfið, gert það
ógagnsærra og ranglátara. Sá
sem tekur við lyklavöldunum í
fjármálaráðuneytinu verður að
vinda ofan af skattahækkunum
síðustu ára samhliða því að ein-
falda kerfið. Hvernig til tekst mun ráða
mestu um það hvort Íslendingum tekst að
vinna sig út úr efnahagslegum þrengingum.
Við Íslendingar vitum af eigin reynslu að
með því að skattleggja minna er hægt að fá
meira. Við vitum að með því að hætta að
refsa fyrir velgengni með ofursköttum, eykst
velmegun almennings og hagsæld verður
meiri. Ráðstöfunartekjur hækka og fyr-
irtækin styrkjast og dafna.
Lægri skattar og auknar tekjur
Sjálfstæðisflokkurinn beitti sér fyrir um-
fangsmiklum breytingum á skattkerfinu eftir
flokkurinn settist í ríkisstjórn árið 1991.
Tekjuskattur einstaklinga og fyrirtækja var
lækkaður, aðrir skattar ýmist lækkaðir eða
felldir niður.
Þrátt fyrir umfangsmiklar skattalækkanir
jukust skatttekjur ríkissjóðs verulega. Frá
1991 til 2007 tvöfölduðust tekjurnar að raun-
virði. Með meiri hófsemd í skattheimtu
styrktust tekjustofnar ríkisins og gáfu meira
af sér. Þetta sést vel á því að
tekjuskattur fyrirtækja var 50%
árið 1985 en var kominn niður í
18% árið 2003. En skatttekjur
ríkisins af fyrirtækjum sem hlut-
fall af vergri landsframleiðslu
hækkuðu engu að síður úr 0,9% í
1,5%.
Því miður hafa vinstri menn
aldrei skilið einfalt lögmál: Því
meira sem eitthvað er skattlagt
því minna færðu af því. Að sama
skapi: Því meira sem velgengni
er skattlögð því minni verður
velgengnin.
Vítamínsprauta
Íslenskt efnahagslíf þarf vítamínsprautu.
Með markvissum og skynsamlegum skrefum
við lækkun skatta, afnámi gjaldeyrishafta og
einfaldara regluverki er hægt á skömmum
tíma að hefja sókn í atvinnumálum.
Uppstokkun skattkerfisins – endurreisn
skattstofna ríkisins – á komandi kjörtímabili
verður að taka mið af því að sníða viðskipta-
og efnahagslífi þjóðarinnar umgjörð sem eflir
en dregur ekki úr, eykur en kæfir ekki þrótt
einstaklinga og fyrirtækja. Það verður að
hverfa frá stefnu vinstri manna sem ekki
mega sjá neitt hreyfast án þess að vilja
skattleggja það.
Skattur á vinnu
Samkvæmt fjárlögum yfirstandandi árs
mun tryggingagjald – sem er í raun lítið ann-
að en skattur á laun og störf – skila ríkissjóði
um 70,6 milljörðum króna. Þetta eru liðlega
22 milljörðum króna hærri tekjur en árið
2008. Þrátt fyrir vilyrði hefur trygginga-
gjaldið ekki verið lækkað.
Ofurskattur á laun og störf hefur dregið úr
möguleikum fyrirtækja til að fjölga starfs-
mönnum og/eða hækka laun þeirra sem þeg-
ar eru í vinnu. Launamenn greiða þennan
skatt með óbeinum hætti í formi færri starfa
og lægri launa. Fyrirtækin bera skattinn og
eru í spennitreyju. Afleiðingin er sú að af-
koma fyrirtækjanna er verri sem hefur aftur
áhrif á tekjur ríkisins. Og ríkissjóður verður
af tekjum þar sem störfum fjölgar ekki. At-
vinnuleysi er meira en ella og þar með út-
gjöld ríkisins hærri. Hringavitleysan er í full-
um gangi.
Öll skynsamleg rök hníga að því að fyrsta
skref nýrrar ríkisstjórnar við endurreisn
skattstofna sé að lækka tryggingagjaldið
verulega. Að því loknu á að endurskoða
tekjuskattskerfið frá grunni, einfalda það,
draga úr eða fella niður tekjutengingar og
taka upp eina einfalda skattprósentu á kom-
andi árum. Flókið tekjuskattskerfi með háum
jarðarsköttum dregur ekki aðeins úr hvat-
anum til að afla sér tekna, heldur kemur ekki
síst niður á þeim sem síst skyldi – launa-
mönnum sem eru með lágar tekjur og tak-
markaða möguleika til vinnu.
Verkefnin við að endurheimta skattstofna
eru fleiri. Nauðsynlegt er að gjörbreyta og
grisja frumskóg tolla og vörugjalda. Mark-
miðið er ekki síst að færa verslunina aftur
heim til Íslands og skjóta þannig styrkari
stoðum undir mikilvæga atvinnugrein. Rík-
issjóður mun þegar upp er staðið njóta góðs
af.
Ranglæti sem verður að leiðrétta
Ekki verður því haldið fram að réttlæti og
sanngirni hafi verið með í för þegar ríkis-
stjórnin rústaði skattkerfinu. Innleiðing
eignaupptökuskatts – sem vinstri menn kalla
auðlegðarskatt – er bein árás á eldra fólk og
sjálfstæða atvinnurekandann. Margir eiga
ekki annan kost en að stofna til skulda eða
selja eignir til að standa skil á skattinum.
Sjálfstæðir atvinnurekendur hafa þurft að
ganga á eigið fé til að greiða eignaupp-
tökuskattinn og eftir stendur veikara fyrir-
tæki.
Eignaupptökuskatturinn er siðferðilega
ranglátur og því getur ný ríkisstjórn ekki
vikið sér undan því að afnema skattinn.
Hér hafa aðeins verið nefnd nokkur dæmi
um þau mörgu verkefni sem bíða nýrrar rík-
isstjórnar. Hvort hafist verður handa við að
endurreisa skattstofna ríkisins ræðst af því
hvort stefna Sjálfstæðisflokksins í skatta-
málum fær að ráða för eða hvort hug-
myndafræði vinstri manna verður fylgt
áfram næstu fjögur árin. Reynslan síðustu ár
gefur ágæta vísbendingu um hvernig staðan
verður eftir fjögur ár nái vinstri menn að
halda leik sínum áfram.
Eftir Óla Björn
Kárason » Við vitum að með því
að hætta að refsa fyrir
velgengni með ofursköttum,
eykst velmegun almennings
og hagsæld verður meiri.
Óli Björn Kárason
Endurreisn skattkerfisins
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.