Morgunblaðið - 29.04.2013, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. APRÍL 2013
Kosningavaka Guðmundur Franklín Jónsson, Hægri grænum, Pétur Gunnlaugsson, Flokki heimilanna, og Þorvaldur Gylfason, Lýðræðisvaktinni. Nokkur bið verður á því að þeir komist á þing.
Kristinn
Þann 20. mars
2013 birtist í Morg-
unblaðinu grein eft-
ir Kristínu Guð-
veigu
Sigurðardóttur um
vetrareinangrun
Seyðisfjarðar: Að
komast eða komast
ekki, það er spurn-
ingin. Eina sam-
gönguleiðin á landi
er yfir Fjarðarheiði, 620 m háa,
sem oft verður ófær vegna snjóa.
Leiðin til hafs er opin og ferjan
Norræna kemur vikulega. En
ferðafólkið sem sá auglýst „Ís-
land allt árið“ getur lent þarna í
vanda á bílum sínum flesta mán-
uði ársins. Greinin er ákall um
jarðgöng hið fyrsta. Tek ég und-
ir hvert orð, nema tvö: Undir
Fjarðarheiði.
Vorið 2012 samþykkti Alþingi
einróma samgönguáætlanir til
næstu fjögurra og tólf ára. Var
ákveðið að flýta gerð Norðfjarð-
arganga, flýta einnig Dýrafjarð-
argöngum og ljúka árið 2018. Þá
var samþykkt tillaga sex þing-
manna Norðausturkjördæmis að
Seyðisfjarðargöng kæmu inn á
samgönguáætlun: Alþingi ályktar
að fela innanríkisráðherra að
hefja nú þegar fullnaðarund-
irbúning að gerð Seyðisfjarð-
arganga. Miðað verði við að
rannsóknum og undirbúningi
verði lokið í tæka tíð til að hægt
verði að hefja framkvæmdir í
beinu framhaldi af Norðfjarð-
argöngum.
Í greinargerð var ítrekuð fyrri
áhersla á göng undir heiðina.
Gerð Norðfjarðarganga mun
hefjast síðsumars. Fjárveiting er
1,2 milljarðar í ár og verður um
2,5 milljarðar næstu ár. Heild-
arkostnaður 10,5 til 12 millj-
arðar. Reiknað með þriggja og
hálfs til fjögurra ára fram-
kvæmdatíma. Göngin verða 8 m
breið og 7,9 km löng með veg-
skálum. Hver km kostar um 1,4
milljarða. Framkvæmdahraði um
2 km á ári, verklok áætluð í sept.
2017.
Oddsskarðsgöngin í 632 m hæð
verða notuð áfram í 4 ár, vonandi
án slysa. Umferð er yfir 400
vetrarófærð á Fagradal. Sá 20
km langi vegur upp í 360 m hæð
um þröngan fjalladal (Hérað–
Reyðarfjörður) er „veðravíti að
vetri“ segja rútubílstjórar.
Stormhviður úr öllum áttum,
blinda, fannfergi, hálka, jafnvel
snjóflóð hafa lokað dalnum dög-
um saman og valdið slysum.
Löng jarðgöng eru óþægilegri
(vegna loftræstivanda) og hættu-
legri en styttri. Leið um tvenn
styttri göng (Mjóafjörð – Slenju-
dal, alls 12–14 km) lengir leið
Seyðfirðinga til Héraðs. En
framkvæmdin er auðveldari og
líklega miklu fjótlegri, fengist fé.
Núverandi leið yfir Fjarðarheiði
yrði áfram val í góðri færð.
Norðfirðingar líkt Seyðfirð-
ingum eru fastir í einni hug-
mynd. Að 6 km göng úr Norð-
firði til Mjóafjarðar skuli liggja
úr Fannardal í Mjóafjarðarbotn.
Neskaupstaður yrði þá áfram
botnlangi að óþörfu. Göng utar,
styttri og ódýrari myndu greiða
leiðir flestra og opna hringleið
með sýn um Norðfjarðarflóa og
Mjóafjörð allan.
Fátt getur örvað byggðaþróun
Austurlands betur en bættar
samgöngur. Þörf á fjölbreyttari
atvinnutækifærum má mæta með
vandaðri ferðaþjónustu. Hver
fjörður og sveit er náttúruperla.
Svæðið getur tekið við mikilli
fjölgun ferðafólks og landið rúm-
ar mikið án náttúruspjalla, sé
vandað til. Suðurland er uppselt
yfir sumarið, brátt veturinn líka.
Aðrir landshlutar síður. Alþjóða-
flugvöllurinn á Egilsstöðum hef-
ur lítt notast enn.
Eitt enn. Jarðgöng virka fram
fyrir sig í tíma. Þegar ákvarðanir
liggja fyrir hugar fólk að að
framtíð og framkvæmdum á nýj-
an hátt. Ríkið er fátækt í dag en
öflug fyrirtæki eystra kynnu að
sjá sér hag og sæmd í að aðstoða
með framkvæmdafélögum eða
öðrum hætti.
bílar á dag; einkabíl-
ar, sjúkrabílar til
Fjórðungssjúkrahúss
Austurlands (FSN).
Rútur flytja 35.000
manns á ári (skóla-
fólk, íþróttafólk,
starfsfólk álvers og
annarra fyrirtækja
auk ferðamanna).
Flutningabílar flytja
árlega 25.000 tonn af
fiski. Vikulega fara
slíkir farmar yfir
Fjarðarheiði, Nor-
ræna skilar þeim til Evrópu.
Flutningabíll slítur burðarþoli
vegar 10.000 sinnum meir en
aðrir bílar. Samgöngur Mið-
Austurlands eru dýrar og hættu-
legar.
Í 50 ár hafa Austfirðingar bar-
ist fyrir að komast úr vetrarein-
angrun og tengja byggðir með
göngum. Tilkoma álvers knýr
enn á um það öryggi.
Vegagerðin hóf jarðfræðiat-
huganir eystra 1983. Nefnd skip-
uð 1988, vann tillögur um jarð-
göng á Austurlandi og skilaði
áliti 1993: Byrjað skyldi á teng-
ingu Seyðisfjarðar, Norðfjarðar,
Mjóafjarðar og Héraðs. Kæmu
5,3 km göng úr Stafdal í Seyð-
isfirði yfir í Mjóafjarðarbotn,
þaðan 6,8 (til 8,8) km göng um
Slenjudal til Héraðs en Norð-
fjörður yrði tengdur með vegi
um suðurströnd Mjóafjarðar út
fyrir Reyki og 3,9 km göngum
yfir í Norðfjörð.
Virðist tillaga Vegagerðar hafa
fallið í skugga vegna umræðna
eystra um aðrar leiðir og/eða
skorts á heildarsýn yfir verk-
efnið: Að tengja byggðir Austur-
lands. Tillagan er enn til, hag-
kvæm, tímasparandi og með
Norðfjarðargöngum leysir hún
flestan samgönguvanda Mið-
Austurlands.
Áhersla á Fjarðarheiðargöng
sem hin einu réttu frá Seyðisfirði
til Héraðs hefur verið hávær frá
2008. Yrðu göngin minnst 12,5
km löng, (EFLA 2011) yfir 6 ára
verk. Myndu bæta vetr-
arsamgöngur við Seyðisfjörð ein-
an en eftir a.m.k. 10 ára biðtíma.
Þá yrðu enn ekki komin sam-
göng á milli Norðfjarðar, Mjóa-
fjarðar og Seyðisfjarðar. Ekki
heldur komin varaleið framhjá
Eftir Ingólf S.
Sveinsson » Fátt getur örvað
byggðaþróun
Austurlands betur en
bættar samgöngur.
Ingólfur S. Sveinsson
Höfundur er læknir og starfar
oft á Austurlandi.
Norðfjarðargöng – hvað svo?
Umgengni á ferða-
mannastöðum hefur
töluvert verið til um-
ræðu að undanförnu, og
er það vel að vakin sé
athygli á því máli. Auk-
inn ferðamannastraum-
ur utan hins hefð-
bundna
ferðamannatíma kallar
líka á breyttar áherslur
í þeim efnum. Við leið-
sögumenn sem höfum
verið á ferðinni með hópa í vetur höfum
líka áþreifanlega orðið varir við það.
Margar tillögur hafa verið á lofti á
undanförnum árum um það með hvaða
hætti mætti afla fjár til úrbóta á ferða-
mannastöðum og hefur sitt sýnst hverj-
um í þeim efnum. Sumir hafa nefnt, að
gistináttagjaldið svokallaða, sem sett var
á fyrir nokkrum misserum, sé vitlausasti
skattur eða gjald sem sett hefur verið á,
og reynslan mun hafa sýnt að hann gefur
mun minna í aðra hönd en ætlast var til.
Ef það er rétt samkvæmt mínum skiln-
ingi að sama gjald sé innheimt af einum
manni í eins manns tjaldi á stæði t.d. við
Mývatn og af sex manna fjölskyldu sem
dvelur í íbúð skammt frá, sjá allir að eitt-
hvað mikið brogað er við þessa lagasetn-
ingu. Þá er auðvitað þekkt dæmið um
hjónin sem fá sér svefnpokapláss í al-
menningi, að þau verða hvort um sig að
borga hundrað kall eins og sex manna
fjölskyldan borgar til samans. Þau eru
nefnilega hvort um sig skilgreind sem
ein „gistieining“ eftir því sem mér skilst.
Mörg spurningamerki
Náttúrupassar hafa töluvert verið í
umræðunni, en áður en ráðist verður í
gerð laga og reglugerða um slíkan passa
þarf að huga að mörgu. Verða þessir
passar eingöngu fyrir útlendinga en ekki
okkur Íslendinga? Í þeim efnum þarf að
gæta að jafnræðisreglunni og hvað segir
EES-samningurinn um slíkt? Hvernig á
eftirlit með slíkum pössum að vera, hvað
ef menn eru ekki með slíka passa, en
hafa samt vogað sér inn í þjóðgarðinn á
Þingvöllum? Eiga slíkir passar að gilda
bæði á opinberum stöðum og stöðum í
einkaeign? Hvað með Reykjahlíðarland í
Mývatnssveit, Geysissvæðið og Kerið, en
allir þessir staðir eru í einkaeign eða
minnihluta eign ríkisins? Hvað segja eig-
endur þessara staða um málið? Eigum
við leiðsögumenn að kanna
það áður en lagt er upp í ferðir
hvort allir okkar farþegar séu
með slíka passa? Hvað með
norræna ráðstefnugesti sem
hér eru í boði íslenskra stjórn-
valda fyrirtækja eða stofnana?
Hver á að borga fyrir passann
ef slíkum hóp er boðið í stutta
ferð suður á Reykjanes?
Svona má velta upp ótal mörg-
um spurningum um þetta mál,
að ekki sé nú minnst á hvernig
eigi að úthluta fénu. Reyndar
virðist beinast liggja við að það færi í
Framkvæmdasjóð ferðamannastaða,
sem nýverið hefur lokið við að úthluta
upp undir 600 milljónum króna til úrbóta
á stöðunum. Það þarf því að taka upp víð-
tæka umræðu um náttúrupassa, svo
menn lendi ekki í sömu gryfju með þá og
gistináttagjaldið.
Hóflegt gjald fyrir veitta þjónustu
Ég sé ekki betur en að víða erlendis sé
lagt sérstakt gjald á gistingu, og líklegt
má telja að það fari til ferðamála á við-
komandi svæði, án þess að þess sé getið
sérstaklega. Gjald á farseðla og/eða gist-
ingu virðist vera nærtækasta fjáröfl-
unarleiðin til að fá fé til úrbóta á ferða-
mannastöðum, en slíkt gjald hækkar að
sjálfsögðu gisti- eða fargjaldakostnað, og
er því í óþökk þeirra sem þurfa að inn-
heimta það.
Við skulum vera alveg klár á því að út-
smognir erlendir sem innlendir ferða-
menn reyna allt til að komast hjá því að
kaupa sér náttúrupassa og láta jafnvel
reyna á þá fyrir dómstólum. Ef hins-
vegar verið er að selja einhverja þjón-
ustu sem ferðamaðurinn þarf nauðsyn-
lega á að halda, svo sem eins og að svara
kalli náttúrunnar, þá á auðvitað að inn-
heimta hóflegt gjald fyrir það. Ég veit
ekki betur en það tíðkist um heim allan
og því ekki hér?
Eftir Kára Jónasson
»Náttúrupassar hafa
töluvert verið í um-
ræðunni, en áður en ráðist
verður í gerð laga og
reglugerða um slíka passa
þarf að huga að mörgu“
Kári Jónasson
Höfundur er leiðsögumaður
og fyrrverandi fjölmiðlamaður.
Náttúrupassar
og hvað svo?