Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.04.2013, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.4. 2013
„Það er erfitt að vita hvar maður er staddur
þegar stendur tæpt,“ segir Björn Zoëga, for-
stjóri Landspítalans, um þau ummæli Sig-
urðar Guðmundssonar, fyrrverandi land-
læknis, að Íslendingar séu komnir fram af
bjargbrún. „Við erum ekki farin fram af, en
við stöndum tæpt eins og við höfum bent á
undanfarið eitt og hálft ár. Það gildir ekki bara
um Landspítalann heldur fleiri stofnanir í heil-
brigðiskerfinu. En við erum endastöðin, þann-
ig að vandamál hjá öðrum, eins og færri rými á
hjúkrunarheimilum, endar hjá okkur. Við get-
um ekki horft á okkur sem einangraða eyju í
kerfinu, heldur verður allt að virka til að hlut-
irnir séu í lagi hjá okkur.“
Hann bendir þó á að mað-
ur sem fari fram af bjarg-
brún hrapi mjög hratt og
fæstir lifi það af. „Ég fæ ekki
betur séð en spítalinn starfi
áfram og framleiði meira en
áður fyrir mun minna fé. En
ég hef ítrekað sagt að meira
er ekki að hafa og ýmis
vandamál eru framundan sem taka þarf á.
Huga þarf að því hvernig á að gefa til baka og
þá í hvaða röð, hvert og hvernig.“ Hann segir
að sé horft á tölfræðina, þá sé vandinn fyrst og
fremst sá að of margt fólk sé inniliggjandi á
spítalanum. Ástæðan sé tvíþætt, annars vegar
að fækkað hafi verið rúmum og þjónustan
færð á ódýrara form á dag- og göngudeildum.
Þá liggi langflestir styttri tíma á spítalanum.
„Hins vegar það að frá árinu 2008 hefur ríkið
gert kröfu um að hjúkrunarheimilin bjóði vist-
mönnum upp á einbýli. Það hefur fækkað
hjúkrunarrýmum um land allt, en mest á höf-
uðborgarsvæðinu. Þörfin er mikil og lægst 38
sem bíða með gilt vistunar- og færnisvist-
unarmat, en það hefur farið upp í 65 og það
tekur allt svigrúm úr kerfinu hjá okkur. Ytri
aðstæður hafa svo mikil áhrif á rekstur spítal-
ans.“
En ástandið er ekki í lagi, þó að náðst hafi
að halda því í horfinu. „Við vitum að við björg-
um okkur með margt, en húsnæðið er ekki í
lagi og við eigum erfitt með að endurnýja
mannskap því við þurfum að gera það hraðar
en áður,“ segir Björn. „Við vitum að við erum
ekki að skaða fólk, en ekki hvort við veitum
bestu mögulegu meðferð og getum ekki fullyrt
það í samanburði við útlönd. Við verðum að
horfa til framtíðar. Til skemmri tíma er hægt
að redda ýmsu, en til lengri tíma þarf meira
fjármagn á spítalann og þá um leið forgangs-
röðun innan hins opinbera til heilbrigðiskerfis-
ins.“
Björn telur mikilvægt að flokkarnir svari
því hver er stefna þeirra og forgangsröðun í
heilbrigðiskerfinu, enda sé það stór hluti af
kostnaði hins opinbera. „Það snýst ekki bara
um Landspítalann, þó að hann nemi þriðjungi
af kostnaðinum, heldur hvert við stefnum. Rík-
ið getur ekki tekið allt að sér og þjóðin er að
eldast. Mín skoðun er að umræðan mætti vera
meiri og betri.“
Morgunblaðið/Kristinn
Ekki einangruð
eyja í kerfinu
Björn Zoëga
H
eilbrigðismál eru
hornsteinn vel-
ferðarsamfélags-
ins og hljóta að
vera eitt helsta
málefni þingkosninga, segir
Hulda Gunnlaugsdóttir, forstjóri
háskólasjúkrahússins í Akerhus í
Noregi og fyrrverandi forstjóri
Landspítalans.
Þar tekur hún undir orð Sig-
urðar Guðmundssonar fyrrver-
andi landlæknis, sem auglýsti
eftir umræðu um enduruppbygg-
ingu heilbrigðiskerfisins á ráð-
stefnu á miðvikudag og sagði Ís-
lendinga ekki komna fram á
bjargbrúnina heldur frekar fram
af henni.
Hulda segir heilbrigðismál eitt
af aðalmálum kosninganna sem
fara fram í september í Noregi.
Umræðan sé mikilvæg, ekki síst
þegar fjármunir séu af skornum
skammti eins og á Íslandi. Það
þurfi að leggja línur um hvernig
standa eigi að þróun allra heil-
brigðismála á Íslandi, sem ekki
bara tryggir reksturs Landspít-
alans en líka svo mikilvægt fyr-
irbyggjandi starf og hvernig
fjármunum verði veitt til heil-
brigðismála á næstu fjórum, tíu
og fimmtán árum. „Ef stefnu-
mörkun frá stjórnvöldum er ekki
skýr, þá rennur
þetta litla fjár-
magn milli fingr-
anna og út í
sandinn. Skýr
stefnumörkun er
lykilatriði til að
geta haldið uppi
öllum þáttum
heilbrigðisþjón-
ustunnar og byggt hana upp
áfram.“
Seigur biti sem
þarf að kyngja
Hulda er þeirrar skoðunar að
þrátt fyrir að fjármunir séu af
skornum skammti sé mikilvægt
að ráðast í byggingu nýs sjúkra-
húss. „Spítalinn er rekinn á fjór-
um stöðum að Kleppi með-
töldum. Menn gleyma alltaf
geðheilbrigðismálunum, en þau
eru ekkert síður mikilvæg en
önnur heilbrigðismál. Það kostar
meiri peninga að reka stofnanir
á svona mörgum stöðum.“
Og hún segir að taka verði
viðhald með í reikninginn. Hús-
næðið sé gamalt, viðhaldskostn-
aður aukist á hverju ári og ekki
hafi verið til nóg af fjármagni til
að standa undir því, hvorki á
Hringbraut né í Fossvogi.
Tækjabúnaður hafi líka verið
skorinn við nögl og spítalinn
verið háður gjafafé.
„Það er ýmislegt af þessum
toga sem fólk vill ekki horfast í
augu við. Það hefur orðið gíf-
urleg þróun í upplýsingatækni
og endurnýjun á tækjabúnaði
þarf að haldast í hendur við
hana. Við þurfum að byggja upp
þjónustuna til framtíðar – fyrir
börnin og barnabörnin. Við höf-
um vandræðast með þennan
seiga bita árum saman, eins og
börn sem vilja ekki kyngja
matnum. Við höfum verið með
seigann bita í munninum í mörg
ár. Það er kominn tími til að
kyngja og fara í framkvæmdir.“
Stjórnmálamenn
axli ábyrgð
Hulda gagnrýnir flatan niður-
skurð í heilbrigðiskerfinu og
segir að stjórnvöld hefðu tví-
mælalaust þurft að stíga fram
með skýra stefnumörkun. „Í því
felst ábyrgð stjórnvalda og svo
eigum við sem erum stjórnendur
á stofnunum að framkvæma
stefnuna. En við verðum sem
fagfólk að gefa góð ráð og vera
með í þróun stefnumörkunar-
innar, en stjórnvöld leggja lín-
urnar. Það er alltof auðvelt fyrir
stjórnmálamenn að sitja á fundi
og ákveða flatan niðurskurð, án
þess að velta afleiðingunum fyrir
sér. Og ef stefnan liggur ekki
fyrir, þá er það bara sá sem fer
upp á hæsta hólinn sem hlustað
er á.“
Hún rifjar upp upplausnar-
ástandið er hún tók við Land-
spítalanum í október 2008. Þessi
mál hafi verið efst á baugi í jan-
úar þegar Guðlaugur Þór Þórð-
arson hafi verið heilbrigðis-
ráðherra. „Hann hafði staðið
fyrir hugmyndavinnu um hvað
væri hægt að gera og ég komið
með mínar ábendingar og ráð út
frá minni þekkingu, ekki bara
frá Noregi heldur líka Skandin-
avíu. Og hann var tilbúinn að
fara í þá vinnu. En svo var skipt
um ráðherra, Ögmundur Jón-
asson tók við og þetta lá alveg
niðri þar til haustið 2009. Þá
ráðlagði ég Ögmundi að taka
umræðuna upp aftur og það er
til skýrsla í ráðuneytinu sem var
unnin af fólki frá bæði ráðuneyt-
inu og Landspítalanum, með
skýrum tillögum um hvað væri
hægt að gera. Þegar við skil-
uðum skýrslunni var hún kynnt
fólki í ráðuneytinu og forstjórum
allra sjúkrahúsanna, hvað hefur
verið ráðist í af þeim tillögum
get ég ekki tjáð mig um.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Stjórnvöld leggi línurnar
HULDA GUNNLAUGSDÓTTIR SEGIR SKORTA Á STEFNUMÖRKUN STJÓRNVALDA
Í HEILBRIGÐISMÁLUM. BJÖRN ZOËGA SEGIR OF MARGA INNILIGGJANDI Á
LANDSPÍTALANUM OG RÁÐAST ÞURFI Í ENDURUPPBYGGINGU ÞJÓNUSTUNNAR.
Hulda
Gunnlaugsdóttir
Mikil þrengsli eru á Landspítalanum
og ekki óalgengt að sjúklingar þurfi
að hafast við á göngum.
Þjóðmál
PÉTUR BLÖNDAL
pebl@mbl.is
* „Ef ekkert er að gert þarf að flytja sjúklinga í auknum mælitil útlanda sem er veruleg skerðing á lífsgæðum Íslendinga.“ Guðlaugur Þór Þórðarson fyrrv. heilbrigðisráðherra.