Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.04.2013, Blaðsíða 47

7.4. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 47
S
tyrmir Kári vill fara með þær út til
að taka ljósmyndir. Hvað annað?
Maður með slíkt nafn, hann unir
sér varla inni. Þær eru til í tuskið
en meðan ljósmyndarinn leitar að
heppilegum stað á lóð Norræna hússins kom-
ast þær að raun um að blíðan er fölsk, það er
gluggaveður. Og þær alls ekki vel klæddar.
„Eigum við ekki bara að fara inn? Það slær
að þér,“ segir Sigríður Snævarr við stöllu
sína, Maríu Björk Óskarsdóttur, sem er að-
eins farin að yggla sig. „Það er óþarfi að gera
fimm börn móðurlaus. Skiptir svo sem minna
máli með mig, ég er eldri og á bara eitt barn.
Það er verra með Maríu, hún á fjögur,“ held-
ur Sigríður áfram, sposk á svipinn. Ég fyllist
að vonum samviskubiti yfir að hafa stofnað til
þessarar svaðilfarar og gef Styrmi Kára
merki um að koma inn. Það er svo sem ekki í
kot vísað, brúðarkjóll sjálfrar Vivienne
Westwood blasir við á bókasafninu – í allri
sinni dýrð. Við þangað.
Það er engin tilviljun að ég hitti Maríu
Björk og Sigríði í Norræna húsinu, þar hófst
vegferð þeirra með atvinnuleitendum í þessu
landi fyrir rúmum fjórum árum undir yf-
irskriftinni „Nýttu kraftinn“. Þrjátíu námskeið
eru að baki og nú er komin út bók með sama
heiti sem hefur það markmið að hjálpa fólki í
atvinnuleit, hverjar sem forsendurnar kunna
að vera, að standa betur að vígi í samkeppn-
inni á vinnumarkaði og öllum þeim sem þurfa
eða vilja að finna tíma sínum og kröftum nýj-
an farveg.
„Einhvers staðar urðum við að byrja og það
gerðum við hér í Norræna húsinu, yndislegur
staður, mátulega hlutlaus og hér er alltaf
mannlíf. Tilgangurinn var að draga fólk út af
heimilum sínum, það er mjög hættulegt fyrir
atvinnulausa að fara inn í skelina. Þeir verða
að fara út á meðal fólks. Við máttum engan
tíma missa enda voru atvinnuleysistölurnar
ógnvekjandi eftir hrunið,“ segir María Björk
og Sigríður bætir við að nauðsynlegt sé fyrir
atvinnulausa að vera sýnilegir, það fenni svo
fljótt í sporin. „Líkurnar á því að einhver
banki upp á hjá þér með draumastarfið eru
afar litlar, þú þarft að sýna frumkvæði og
sækja fram. Það er hins vegar ekki sama
hvernig það er gert, það þarf að leggja á sig
markvissa vinnu og vanda sig á öllum sviðum
til að ná árangri. Samkeppnin um störfin er
hörð en það er vel hægt að ná árangri,“ segir
María Björk.
Hættir til að missa móðinn
Þær leggja áherslu á að fólk drífi sig sem
fyrst af stað eftir áfall eins og atvinnumissi,
að öðrum kosti geti verið hætta á ferðum.
Hægt er að festast, bágt mun úr að víkja, eins
og skáldið sagði.
„Það er mikill munur á því að vera atvinnu-
laus í einhverja daga eða mánuði og jafnvel
ár. Fólki hættir til að missa móðinn,“ segir
María Björk.
María Björk er viðskiptafræðingur með yfir
tuttugu ára reynslu af markaðs- og verk-
efnastjórnun og fyrirtækjarekstri. Hún hefur
nokkrum sinnum sótt um og fengið störf auk
þess sem henni var sagt upp starfi í hóp-
uppsögn Landsbankans í hruninu. Sigríður
hefur aldarfjórðungskynni af atvinnuleysi en
hún hefur starfað í mörgum löndum þar sem
það hefur verið landlægt, var meðal annars
sendiherra í Finnlandi og Svíþjóð á tíunda
áratugnum þegar kreppan mikla gekk þar yfir
með tilheyrandi atvinnumissi.
Þær þekktust lítið sem ekkert en eftir að
Sigríður ákvað að taka sér leyfi frá störfum til
að ganga til liðs við þá sem vildu miðla af
reynslu sinni og bjargfastri trú á framtíðina
eftir bankahrunið í október 2008 lágu leiðir
þeirra Maríu Bjarkar saman.
Þær unnu hratt allan nóvember og fóru af
stað með tilraunahóp í desember sama ár til
að sjá hvort hugmyndir þeirra og aðferðir
gætu virkað. Jákvæð upplifun þátttakenda
varð til þess að María Björk og Sigríður
ákváðu að láta slag standa og stofna fyrirtæki
utan um verkefnið. Þær fóru á stúfana til að
kynna sig og verkefnið og leita samstarfs við
þá sem helst vinna með atvinnuleitendum.
Fyrsti hópurinn fór af stað í febrúar 2009 og
síðan hafa hátt í 1.000 manns verið í þrjátíu
hópum hjá „Nýttu kraftinn“. „Árangur þátt-
takenda hefur verið góður, þeir fá meira
sjálfstraust og gengur upp til hópa vel að
skapa sér ný tækifæri. Ennfremur má rekja
stofnun á bilinu 25 til 30 sprotafyrirtækja til
starfsins,“ segir María Björk.
Stöllurnar fagna þessu að vonum og nota
tækifærið til að hvetja stjórnvöld til að hlúa
betur að slíkum fyrirtækjum. Í því séu ótví-
ræð sóknarfæri fólgin.
Enginn er menntunarlaus
Sigríður segir hreyfinguna táknræna, atvinnu-
lausir megi alls ekki festast í sama farinu og
byrja að færa rök gegn eigin hagsmunum.
„Ég er of gamall“, „ekki nógu góður“, „hef of
litla menntun“ og svo framvegis. Slíkt hug-
arfar sé ekki vænlegt til árangurs. „Fólk má
gæta sín, það má snúa öllu upp á andskot-
ann,“ segir Sigríður og grípur fyrir munninn.
„Það er eins gott að sonur minn heyrir ekki í
mér núna. Hann myndi sekta mig um hundr-
aðkall fyrir orðbragðið.“
Henni er sérstaklega í nöp við orðið
„menntunarlaus“. „Það er enginn maður
menntunarlaus. Ég verð alveg vitlaus þegar
fólk byrjar að tala svona, ekki síst fólk með
áratuga starfsreynslu. Þetta er bara spurning
um hvernig við skilgreinum menntun.“
María Björk segir þær ekki kalla fólk sam-
an til að gráta orðinn hlut heldur til að byggja
það upp. „Þetta er ekki kaffibolli vonleysisins.
Við leggjum upp með hvatningu, stuðning og
gleði og finnum ekki annað en að fólk kunni
að meta það sem við höfum fram að færa. En
þetta snýst ekki bara um okkur, fólkið í hóp-
unum hefur auðvitað styrk hvað af öðru líka
þess vegna leggjum við svo mikið upp úr
hópamynduninni. Þátttakendurnir hafa oftar
en ekki gengið í gegnum sömu reynslu hversu
ólíkur bakgrunnur þeirra og reynsla kann að
vera og það hefur í flestum tilvikum miklu að
miðla,“ segir María Björk og Sigríður bætir
við að „Nýttu kraftinn“ sé fyrst og fremst
jafningjafræðsla.
Þetta eru tjaldbúðir
Nýttu kraftinn-ferlið hefur almennt náð yfir
nær þrjá mánuði og hitta María Björk og Sig-
ríður hópana samtals fimm sinnum og er sam-
veran aldrei á sama stað. „Við gengum út frá
því strax í byrjun að þetta væru tjaldbúðir og
það hefur gefist vel,“ segir Sigríður og María
Björk bætir við að mikilvægt sé fyrir fólk sem
hefur orðið fyrir áfalli eins og að missa vinn-
una að takast á við ólíkar aðstæður. „Atvinnu-
leitendur þurfa að máta sig við nýja og nýja
staði.“
María Björk og Sigríður segja hópana hafa
verið jafnólíka og þeir eru margir en algeng-
ast er að þátttakendur séu á bilinu tuttugu til
þrjátíu í hvert sinn. Það er þverskurður sam-
félagsins, arkitektar, iðnaðarmenn, banka-
menn, hönnuðir og flugfólk, svo dæmi séu tek-
in. Sumir hafa verið án atvinnu í lengri tíma
en aðrir nýbúnir að missa vinnuna. Og allt þar
á milli.
Ekki er óalgengt að fólk sé kvíðið í byrjun
og hefur Sigríður tekið mesta hrollinn úr
mannskapnum með eins konar uppistandi í
byrjun. „Ég byrja á því að röfla og hálfpartinn
leika okkur öll, til að létta andrúmsloftið,“ seg-
ir hún. „Þótt það sé áfall að missa vinnuna
þarf alls ekki að vera leiðinlegt að vinna úr
því.“
Þær segja það ótvíræðan kost að vera tvær,
meðan önnur tali við hópinn geti hin upplifað
einstaklingana betur til að ná betri tengingum.
Þær segjast hafa mjög gaman af þessu
starfi, annars næðu þær ekki árangri. „Það
má kalla þetta ástríðu eða köllun, aðalatriðið
er samt það að við erum bara við sjálfar.
Vinnum út frá okkar reynslu og sýn á lífið,“
segir María Björk.
Komnir með skýra framtíðarsýn
Eftir tólf vikur, þegar María Björk og Sigríð-
ur hafa hitt hópana í fimm skipti, útskrifast
þátttakendur og þá eiga þeir að vera komnir
með skýra framtíðarsýn, aðal- og varaáætlun
um það hvernig þeir ætla að finna sér vinnu.
„Sumir hafa enga áætlun þegar þeir setjast
inn í hópinn, ekkert svar, en oftast kemur það
mjög fljótlega og þá fylgir útgeislunin svo
sannarlega með,“ segir Sigríður.
Best er auðvitað að fólk þurfi ekki að klára
námskeiðið – sé komið með vinnu áður. En
jafnvel þótt þátttakendur séu komnir með
vinnu hafa margir þeirra samt fengið frí til að
vera viðstaddir fundina og útskriftina.
Þær segja lykilatriði að atvinnulaust fólk nái
vopnum sínum og komist yfir höfnunina og
skömmina sem oft fylgir því að vera sagt upp
störfum. „Ísland er vinnusamt samfélag og
þess vegna er meiri hætta á því að þeir sem
eru án atvinnu verði fyrir skaða,“ segir Sigríð-
ur.
Ekki eru allir atvinnuleitendur atvinnulausir
og þær segja enga ástæðu til að gefa drauma-
starfið upp á bátinn eða vera feiminn við að
leita. Gott geti þó verið að keyra ekki vænt-
ingar úr hófi fram, allra síst við þær aðstæður
sem verið hafa í þjóðfélaginu síðustu misseri.
Eitt af meginmarkmiðum „Nýttu kraftinn“
er að byggja upp sjálfstraust fólks og búa það
undir atvinnuviðtöl. „Við kennum fólki meðal
annars að setja sig í spor þeirra sem ráða í
störf og hvetjum það til að haga sér eins og
frambjóðendur í kosningum. Leggja allt und-
ir,“ segir Sigríður og María Björk bætir við að
það sé gert til að hvetja fólk en ekki breyta
því. „Lykildyggðirnar í þessu öllu saman eru
heiðarleiki og einlægni og sjálfskoðun liggur
hvorutveggja til grundvallar.“
Skemmtilega ósvífnar
„Við getum verið skemmtilega ósvífnar, kenn-
um fólki til dæmis að svara fyrir sig,“ segir
Sigríður en fordómar í garð atvinnulausra
birtast í ýmsum myndum, ekki síst þeirra sem
lengi hafa verið án atvinnu. Margir kannast
við yfirlætislegar spurningar eins og „hvað
ertu að gera núna?“ eða „ertu ennþá atvinnu-
laus?“
María Björk og Sigríður beina líka sjónum
að aðstandendum atvinnuleitenda. Þeir 
Atvinnuleysi ekki
lengur feimnismál
„ÞÓTT ÞAÐ SÉ ÁFALL AÐ MISSA VINNUNA ÞARF ALLS EKKI AÐ VERA LEIÐINLEGT AÐ VINNA ÚR ÞVÍ,“ SEGJA MARÍA BJÖRK ÓSKARSDÓTTIR
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR OG SIGRÍÐUR SNÆVARR SENDIHERRA EN NÁMSKEIÐ ÞEIRRA FYRIR ATVINNULEITENDUR, „NÝTTU KRAFTINN“, FÉLLU
Í FRJÓA JÖRÐ ÞEGAR ÞAU FÓRU AF STAÐ EFTIR HRUNIÐ. NÚ FJÓRUM ÁRUM SÍÐAR HAFA HÁTT Í EITT ÞÚSUND MANNS TEKIÐ ÞÁTT HJÁ ÞEIM OG Á
ÞRIÐJA TUG NÝRRA FYRIRTÆKJA LITIÐ DAGSINS LJÓS. Á DÖGUNUM LÉTU STÖLLURNAR KNÉ FYLGJA KVIÐI OG GÁFU
ÚT BÓK Í ÞEIM TILGANGI AÐ RAMMA STARFIÐ INN OG NÁ TIL FLEIRA FÓLKS. ÞÆR SEGJA HLUTVERKI SÍNU HVERGI NÆRRI LOKIÐ.
Texti: Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Myndir: Styrmir Kári Erwinsson styrmirkari@mbl.is
Hef ég svona fallega rödd?“ Þessi umsögn kom einum þátttakandahjá okkur skemmtilega á óvart, ekkert skrítið fannst okkur hinumí hópnum því að röddin hennar er svo einstaklega glaðleg og hlý.
Að auki er hún svo hláturmild að allir komast í gott skap við að heyra í
henni. Röddin var í þessu tilviki klárlega mikill styrkleiki því að hún leitaði
sér að starfi í móttöku og símsvörun. Þátttakendur í hópunum skoruðu á
hana að senda upptöku af röddinni með umsókn sinni um starfið – það
myndi slá í gegn!
  
Sumir í hópnum okkar sem hafa beðið hvað lengst hafa á endanum fengið draumastörfin
sín þrátt fyrir allt. Metið hjá einstaklingi í hópi hjá okkur er líklega fimm ár utan vinnu-
markaðar í kjölfar slyss. Þegar hann var loksins orðinn vinnufær skall hrunið á og hann
taldi sig enga möguleika hafa. Smám saman dró úr honum kjark. Í hópnum var hann hins
vegar hvattur til að skilgreina starf sitt upp á nýtt. Eftir markvissa sjálfskoðun greip hann
hvert tækifæri sem gafst til að sýna frumkvæði og æfði atvinnuviðtöl af kappi. Þessi ein-
staklingur var valinn úr stórum hópi umsækjenda í starf þar sem menntun og fjölbreytt
reynsla voru þeir styrkleikar hans sem fyrirtækið þurfti á að halda.
Brot úr bókinni