Morgunblaðið - 20.09.2013, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2013
BAKSVIÐ
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
„Þegar samfélagið í heild er skoðað
hefur ársverkum hjá ríkinu fjölgað
um 198, milli áranna 2007 til 2011, en
fjárheimildir dregist saman um
rúma 27 milljarða. Á heildina litið er
því ljóst að niðurskurðurinn hefur
frekar bitnað á öðrum þáttum en
fjölda starfsmanna,“ segir í ítarlegri
skýrslu, sem Hagfræðistofnun Ís-
lands hefur unnið um breytingar á
fjölda ríkisstarfsmanna í kjölfar
efnahagshrunsins.
Skýrsluhöfundar benda á að nið-
urskurðurinn hjá ríkinu eftir hrunið
hafi t.d. komið fram í lækkun launa
og skertri þjónustu. „Niðurskurð-
urinn er því alls ekki mikill á heild-
ina litið,“ segir í skýrslunni en bent
er á að hjá einstökum stofnunum
hafi orðið umtalsverður samdráttur.
Mörg ársverk tapast í
heilbrigðisgeiranum
Úttekt Hagfræðistofnunar leiðir í
ljós að ársverkum fækkaði mest hjá
Landspítalanum og næstmest hjá
Tryggingastofnun. Þær fimm stofn-
anir þar sem mest fækkun hefur
orðið á ársverkum eru á höfuðborg-
arsvæðinu, en á stofnunum á lands-
byggðinni fækkaði starfsmönnum
mest á Sjúkrahúsinu á Akureyri.
Skorið var niður um tæpa 11 millj-
arða á Landspítalanum á þessu ára-
bili á verðlagi ársins 2011 eða um
24% og hjá heilsugæslu höfuðborg-
arsvæðisins um 1,9 milljarða. Alls
nam niðurskurðurinn til sjúkrahúsa
og heilsugæslu á höfuðborgarsvæð-
inu rúmum 15 milljörðum.
„Mörg ársverk hafa tapast í heil-
brigðisgeiranum og er ljóst að tölu-
vert af því starfsfólki hefur farið ut-
an til vinnu,“ segir í umfjöllun um
höfuðborgarsvæðið. Með niður-
skurði í heilbrigðisgeiranum og á
fleiri stofnunum hafi kostnaður
minnkað en líklegt sé að óhjá-
kvæmileg afleiðing niðurskurðar
komi fram með t.d. lengri biðlistum,
styttingu legutíma á sjúkrahúsum,
frestun á tækjakaupum og end-
urnýjun tækja, minni löggæslu,
minni rannsóknum og skertu náms-
framboði.
„Er þetta þjónusta sem í flestum
tilfellum er ekki hægt að nálgast
annars staðar á landinu í staðinn.
Bitnar þessi niðurskurður á öllum
landsmönnum. Sérstaklega er vert
að líta nánar á niðurskurð Landspít-
alans, en þessi fækkun ársverka
bitnar bæði á starfsmönnum og
sjúklingum. Starfsmenn missa vinn-
una eða vinnutími skerðist með til-
heyrandi tekjutapi. En það starfs-
fólk sem er eftir vinnur undir meira
álagi en áður, sem bitnar á heilsu
þess og getur einnig bitnað á þeim
sjúklingum sem það annast. Vegna
niðurskurðar á heilbrigðisstofn-
unum á landsbyggðinni þarf fólk
þaðan í auknum mæli að leita til
Reykjavíkur. Við það eykst álagið á
starfsfólk heilbrigðisstofnana á höf-
uðborgarsvæðinu enn frekar.“
Skýrsluhöfundar segja athygl-
isvert að sjá að þær heilbrigðisstofn-
anir sem ekki hafa lent í sjáanlegum
niðurskurði, heldur hefur árs-
verkum fjölgað þar verulega, eru á
Suðurnesjum og Selfossi en íbúar
þessara svæða ættu að eiga auðveld-
ast með að sækja þjónustu til
Reykjavíkur. „Niðurskurðurinn á
landsbyggðinni veldur síðan auknu
álagi á heilbrigðisstofnanirnar á Ak-
ureyri og Reykjavík sem þó hafa
einnig lent í miklum niðurskurði.“
Útgjöld til sýslumanna drógust
saman um fjórðung
Mestur niðurskurður í ársverkum
hefur verið hjá stofnunum á vegum
velferðarráðuneytis og iðnaðarráðu-
neytis. Aftur á móti hefur starfs-
mönnum fjölgað mest í stofnunum
menntamálaráðuneytis og umhverf-
isráðuneytis. Í krónum talið var
mest skorið niður hjá stofnunum
sem heyra undir innanríkisráðu-
neytið.
Sá niðurskurður sem ríkið greip
til á árunum eftir fjármálahrunið
kom misjafnt niður eftir málaflokk-
um og landsvæðum. Fram kemur í
úttektinni að alls voru fjárheimildir
ráðuneyta skornar niður um 64
milljarða króna frá 2007 til 2011, á
föstu verðlagi ársins 2011.
„Mest voru framlög skorin niður
til innanríkisráðuneytins, eða um 26
milljarða. Undir það ráðuneyti heyr-
ir Vegagerðin, en útgjöld hennar
minnkuðu um fimmtung, eða rúma 8
milljarða frá 2007 til 2011 sam-
kvæmt Ríkisreikningi. Á sama tíma
drógust útgjöld til sýslumanna sam-
an um fjórðung , en löggæsla er á
vegum þeirra. Samdrátturinn er
svipaður um land allt, en er þó mest-
ur á Suðurnesjum,“ segir þar.
Fjölgaði á höfuðborgarsvæði,
Suðurnesjum og Suðurlandi
Þá kemur fram að fjárheimildir til
velferðarráðuneytis voru skornar
niður um 14 milljarða frá 2007 til
2011. Félagsmálaútgjöld jukust þó
um 38 milljarða á þessu sama tíma-
bili en útgjöld til sjúkrahúsa og
heilsugæslu drógust hins vegar sam-
an um tæpan fjórðung á sama tíma,
eða um 19 milljarða.
Fjárheimildir menntamálaráðu-
neytis voru skornar niður um 13
milljarða frá 2007 til 2011. Þar af
drógust útgjöld til háskóla saman
um 2 milljarða. Útgjöld til framhald-
skóla drógust einnig saman um 2
milljarða.
Mikill munur er einnig á breyt-
ingum á fjölda ríkisstarfsmanna eft-
ir landsvæðum. Starfsmönnum
fækkaði á Vesturlandi, Vestfjörðum,
Norðurlandi og Austfjörðum, en
þeim fjölgaði á höfuðborgarsvæðinu,
Suðurnesjum og Suðurlandi frá
2007-2011.
Niðurskurður í landshluta sem
á undir högg að sækja
Í samantekt skýrsluhöfunda er
vakin athygli á því að þau svæði
landsins sem ekki hafa orðið fyrir
niðurskurði hvað varðar árs-
verkafjölda á heildina litið eru höf-
uðborgarsvæðið, og landshlutarnir í
kring, það er Suðurnes og Suður-
land.
„Eru þetta þau landsvæði sem
hafa verið hvað best sett hvað varðar
íbúaþróun. Aftur á móti hefur til að
mynda Norðurland vestra lent í
miklum niðurskurði en sá lands-
hluti átti undir högg að sækja hvað
varðar íbúaþróun fyrir banka-
hrun.“
Skýrslan er þannig tilkomin að
Byggðastofnun leitaði til Hag-
fræðistofnunar varðandi úttekt
á áhrifum efnahagshrunsins
með sérstakri áherslu á
fjölda ríkisstarfsmanna á
landsbyggðinni.
Mest fækkun á Landspítala
 Ársverkum hjá ríkinu fjölgaði eftir hrunið til 2011 skv. úttekt Hagfræðistofnunar  Útgjöld til
sjúkrahúsa og heilsugæslu drógust hins vegar saman um tæpan fjórðung eða 19 milljarða
Breyting á fjölda ársverka frá 2007 til 2011
eftir ráðuneytum og landshlutum
Breyting Höfuðb. Suður- Vestur- Vest- Norðurl. Norðurl. Austur- Suður- Óstað-
2007-2011 svæðið nes land firðir eystra vestra land land sett Samt.
Æðsta stjórn -11,9 0 0 0 0 0 0 0 0 -11,9
Forsætisráðuneyti 6,9 0 0 0 0 0 0 0 0 6,9
Menntamálaráðuneyti 187,9 57,2 -3,7 9,8 -0,7 9,2 0,5 -1,4 3,7 262,5
Utanríkisráðuneyti 29,6 0 0 0 0 0 0 0 -10,9 18,7
Sjávar.- og landbúnaðarr. -17,8 -2,9 2,4 -3 1,1 -2 -2 12,8 21,9 10,5
Innanríkisráðuneyti 140,1 -86 -10 -2,5 -4,8 -17,2 -15,1 16,2 -14,6 6,1
Velferðarráðuneyti -309,8 23,1 -11 -21,7 -19,2 -42,7 -17,9 46,9 49,7 -302,6
Fjármálaráðuneyti 4,4 53,3 -0,8 1 -2,8 1,8 1,4 0,4 0 58,7
Iðnaðarráðuneyti -43,4 0 0 2 0,8 1,3 2 1 0 -36,3
Efnah.- og viðsiptaráðun. 76,5 0 0 0 0 0 0 0 0 76,5
Umhverfisráðuneyti 32,8 7,5 2,2 8,2 0 -5,9 5,3 2,9 56,3 109,3
Alls 95,3 52,2 -20,9 -6,2 -25,6 -55,5 -25,8 78,8 106,1 198,4
Heimildir: Fjármálaráðuneytið, eigin áætlanir.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fækkun Ársverkum fækkar mest á Landspítalanum eða um 345,7.
Guðlaugur Þór Þórðarson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins,
sem sæti á í hagræðingarhópi
ríkisstjórnarinnar, segir niður-
stöður skýrslu Hagfræðistofn-
unar mjög athyglisverðar. Þar
komi skýrt í ljós að opinberum
starfsmönnum fjölgar á sama
tíma og mikil fækkun varð á al-
mennum vinnumarkaði. Breyt-
ingarnar komi þó mjög misjafnt
niður á ákveðnum sviðum.
Þannig fjölgaði t.d. starfs-
mönnum í stofnunum sem
heyra undir umhverfisráðu-
neytið um á annað hundrað á
sama tíma og ársverkum á
Landspítalanum fækkaði um
345,7. Sparnaðurinn virðist
hafa komið mjög hart niður á
heilbrigðisþjónustunni. ,,Þetta
er kolröng forgangsröðun. Með
fullri virðingu fyrir stofnunum
umhverfisráðuneytisins,
þá er það alveg frá-
leitt að fækka um
hundruð starfs-
manna á Landspít-
alanum en fjölga
þeim í stofnunum
umhverfisráðuneyt-
isins. Það er al-
gerlega út í
hött.“
Kolröng for-
gangsröðun
GUÐLAUGUR ÞÓR ÞÓRÐ-
ARSON ALÞINGISMAÐUR
Guðlaugur Þór
Þórðarson
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Talsverð brögð eru að því að fólk keyri í
burtu með byssuna í tanknum eftir að hafa
fyllt tanka bíla sinna með eldsneyti. Í flest-
um tilvikum slitnar byssan frá slöngunni, en
tjónið sem af hlýst er að lágmarki 30-40 þús-
und krónur. Olíudreifing þjónustar hátt í
300 bensínstöðvar og segir Sæþór Árni Hall-
grímsson, þjónustustjóri, að í fyrra hafi fyr-
irtækinu borist tilkynningar um rúmlega
200 slit og í ár séu tilkynningarnar orðnar
um 150. Meðaltalið sé um 4-5 slit á viku.
Til að minnka tjón í tilvikum sem þessum
gefur öryggi eða slitliður eftir við átak.
Hann er staðsettur á milli byssu og slöngu
og lokar fyrir lögnina þegar byssan slitnar
frá þannig að bensín eða olía leki ekki út.
Kostnaður við hvert slit er að meðaltali um
30-40 þúsund krónur, þ.e. útkall viðgerða-
manns og slitliðurinn sem skipta þarf um.
Oft þarf einnig að skipta um byssu þar sem
viðkomandi ekur með byssuna með sér og
áttar sig ekki á slitinu. Þá fer kostnaðurinn
yfir 50 þúsund krónur og eins getur byssan
skemmst við átakið.
Skelli byssan utan í bíl viðskiptavinar þeg-
ar hún slitnar frá getur það valdið tjóni á
bifreiðinni. Slík tjón koma hins vegar ekki
inn á borð Olíudreifingar.
Gleyma upphaflegu erindi
Taki fólk skarpa beygju frá dælu með
byssuna í tanknum getur farið verr. Dæmi
eru um að ökumenn haldi á brott með dæl-
una sjálfa í eftirdragi með tilheyrandi
skruðningum og margföldu tjóni. Slíkt gerð-
ist síðast í Hveragerði í sumar.
Ekki vill Sæþór Árni bollaleggja um hvað
valdi því að ökumenn keyri í burtu. Segir þó
að olíufélög bjóði upp á margs konar vörur
og þjónustu inni á stöðvunum. Þar fái öku-
menn sér gjarnan kaffi og veitingar og að
loknu spjalli þar um daginn og veginn sé of-
ur auðvelt að gleyma upphaflega erindinu á
bensínstöðina.
Einnig virðist nokkuð um það að ef kalt er
í veðri setjist fólk inn í hlýja bíla sína meðan
dælt er á tankinn og keyri síðan í burtu án
umhugsunar að dælingu lokinni. Þá má
nefna að með fækkun svokallaðra útimanna
á bensínstöðvum og fleiri sjálfafgreiðslu-
stöðvum hefur þetta aukist.
Keyra á brott með byssuna í tanknum
 Olíudreifing fékk um 200 slíkar tilkynningar í fyrra  Kostnaður við hvert slit að lágmarki 30-40
þúsund  Enn meira tjón í þeim tilvikum þegar bílar keyra í burtu með dæluna í eftirdragi
Morgunblaðið/Ásdís
Bensín Margt getur glapið viðskiptavini.