Morgunblaðið - 04.03.2014, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN 25
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MARS 2014
Kvarnir/Brimrás/Pallar ehf | Akralind 8 | 201 Kópavogur | sími 564 6070
fax 564 6071 | kvarnir@kvarnir.is | www.kvarnir.is | www.pallar.is
Víða í Evrópu og
Ameríku hefur mars-
mánuður verið helg-
aður baráttunni gegn
ristilkrabbameini. Þar
hefur farið saman
markvisst fræðslustarf
til að vekja fólk til vit-
undar um sjúkdóminn
og möguleikana á að
beita árangursríkum
skimunaraðferðum.
Hér á landi hefur til margra ára ým-
islegt verið gert til að vekja athygli á
þessum skæða sjúkdómi og aðgerð-
um til að hindra hann.
Verið treg í taumi
Heilbrigðisyfirvöld og aðrir sem
hefðu átt að koma fyrr og hiklaust að
þessari baráttu hér á landi hafa
lengst af verið treg í taumi og setið
aðgerðalítil eða aðgerðalaus. Ekki er
að fullu ljóst hvers vegna, þar sem
hér er um að ræða sjúkdóm sem má
fyrirbyggja, meðhöndla með árangri
og sigrast á. Nokkuð, sem hefur verið
ljóst um langt skeið. Þetta krabba-
mein fer ekki í manngreinarálit og
leggst nær jafnt á karla sem konur.
Aðrar þjóðir hafa ekki setið auðum
höndum heldur hafið skimun eða eru í
skipulögðum undirbúningi.
Vitundarvakning um
ristilkrabbamein
Þrátt fyrir þessa miklu tregðu
verður að viðurkenna að mikil vakn-
ing hefur átt sér stað meðal almenn-
ings og fagfólks hér á landi. Má það
að verulegu leyti rekja til fræðslu-
átaksins „Vitundarvakning um rist-
ilkrabbamein“ sem fór
fram hér á landi fyrir 13
árum. Átakið var að
fullu fjármagnað af
einkaaðilum og fé-
lagasamtökum. Vandað
fræðsluefni var samið
og birtar auglýsingar í
blöðum, svo eitthvað sé
nefnt. Þetta efni er
ennþá í dreifingu og
notað til að fræða fólk. Í
framhaldi af vitund-
arvakningunni unnu
nokkur aðildarfélög
Krabbameinsfélagsins að gerð
fræðslumyndar um ristilkrabbamein
og skipulögðu málþing o.fl. í sam-
starfi við meltingarlækna og krabba-
meinslækna.
Síðan hefur fátt nýtt komið fram
hvað varðar greiningu sjúkdómsins,
en hugarfar fólks hefur breyst og
krafan um skimun fer mjög vaxandi.
Aðgerðarleysi
Því miður höfum við Íslendingar
eytt miklum tíma í aðgerðarleysi og
undirbúningur er ekki einu sinni haf-
inn að skipulegri hópleit eða skimun.
Þegar skimun hefst verður fólk, sem
er á tilgreindum aldri, boðað til skoð-
unar með skipulögðum hætti. Fjár-
hagsleg þátttaka heilbrigðiskerfisins
verður meiri en nú, skráning gerð
með skipulögðum hætti og þeim sem
greinast fylgt eftir til að tryggja sem
bestan árangur skimunarinnar.
Á Íslandi í dag fer hins vegar fram
svokölluð tilfellaleit. Hún byggist á því
að fólk sem hefur meðaláhættu eða
aukna áhættu á að fá þetta krabba-
mein, óskar sjálft eftir skimunarrann-
sókn. Þetta er án skipulags og nið-
urstöður eru ekki skráðar miðlægt.
Frekari eftirfylgni er því alfarið í
höndum viðkomandi læknis og fólksins
sjálfs.
Undirbúningur mikilvægur
Mikilvægt er að hefja undirbúning
að því hvernig við ætlum að skima
hér á landi, með hvaða aðferðum og
hvernig við ætlum að skrá upplýs-
ingar um niðurstöður skimunar-
aðgerða. Þetta er mikilvægt til þess
að tryggja öryggi og frekari eft-
irfylgni fólks sem gengst undir rann-
sókn á hverjum tíma.
Fáir velkjast lengur í vafa um að
ristilskoðun með greiningu á rist-
ilsepa, sem er forstig flestra rist-
ilkrabbameina, og byrjandi krabba-
meini í ristli, bjargar mannslífum.
Slík skoðun mun lækka dánartíðni af
völdum sjúkdómsins og fækka jafn-
framt nýgreindum krabbameins-
tilfellum í framtíðinni.
Helgum marsmánuð baráttunni
gegn ristilkrabbameini, bæði hjá kon-
um og körlum. Því ber að fagna að
Krabbameinsfélag Íslands leggst nú
á árina með öðrum í þessari baráttu.
„Marsinn“ gegn ristilkrabbameini
er hafinn!
Eftir Ásgeir
Theódórs » Því miður höfum
við Íslendingar eytt
miklum tíma í aðgerð-
arleysi og undirbún-
ingur er ekki einu sinni
hafinn að skipulegri
hópleit eða skimun.
Ásgeir Theódórs
Höfundur er læknir, EMPH,
sérfræðingur í meltingarlækningum
og heilbrigðisstjórnun.
„Marsinn“ gegn
ristilkrabbameini
Ein af grunnstoðum
lýðræðisins er gegnsæ
stjórnsýsla og nálægð
kjörinna fulltrúa við
kjósendur. Það er al-
þekkt staðreynd á
meðal blaðamanna
landsins hversu erfitt
er að ná tali af Jóni
Gnarr borgarstjóra,
þ.e. nema í þeim til-
fellum þegar um er að
ræða jákvæða umfjöll-
un um hans eigin gæluverkefni.
Þetta ætti svo sem ekki að vera
vandamál enda starfar hjá borginni
svokallaður aðstoðarborgarstjóri,
Sigurður Björn Blöndal, sem svarar
víst símanum sínum af og til.
Ef ómögulegt reynist að ná í
annaðhvort borgarstjórann eða að-
stoðarborgarstjórann þá hafa
blaðamenn val um að hringja í ein-
hvern þeirra þrettán starfsmanna
sem í dag starfa hjá upplýsinga- og
vefdeild Reykjavíkurborgar. Til að
gæta sanngirni er rétt að taka það
fram að einungis fjórir af starfs-
mönnum deildarinnar, auk deild-
arstjórans sem titlaður er upplýs-
ingastjóri, gegna hlutverki
upplýsingafulltrúa. Samkvæmt fjár-
hagsætlun Reykjavíkurborgar fyrir
árið 2014 munu borgarbúar greiða
93,5 milljónir króna fyrir fyrrnefnt
upplýsingabákn. Til samanburðar
má nefna að flest stórfyrirtæki
landsins láta sér nægja að vera með
einn, í mesta lagi tvo, upplýsinga-
fulltrúa. Þá eru jafnframt flest
ráðuneyti og opinberar stofnanir
hér á landi einungis með einn til
tvo upplýsingafulltrúa en fjölmenn-
ustu upplýsingadeild-
ina í íslensku ráðuneyti
er að finna í utanrík-
isráðuneytinu þar sem
þrír starfsmenn auk
deildarstjóra eru að
störfum.
Þarf Reykjavík-
urborg raunverulega á
margfalt stærri upplýs-
ingadeild að halda en
stærstu stofnanir og
fyrirtæki landsins?
Á tímum sem þess-
um þegar skorið er niður í grunn-
þjónustu borgarinnar, tún liggja ós-
legin árum saman og senda þarf
börn í Grafarholti og Úlfarsárdal í
Mosfellsbæ í skólasund sökum fjár-
skorts, er ekki auðséð hvernig
hægt er að réttlæta að fjórtán
starfsmenn sinni upplýsingamálum
í ráðhúsi borgarinnar. Að minnsta
kosti hlýtur þetta að teljast ein-
kennileg forgangsröðun. Vonandi
myndast nýr meirihluti í borg-
arstjórninni í vor sem forgangs-
raðar þannig að grunnþjónustu við
íbúa borgarinnar sé gert hærra
undir höfði en yfirbyggingu stjórn-
sýslunnar.
Kolröng
forgangsröðun
Eftir Skúla Hansen
Skúli Hansen
» Þarf Reykjavíkur-
borg raunverulega
á margfalt stærri upp-
lýsingadeild að halda
en stærstu stofnanir
og fyrirtæki landsins?
Höfundur er framkvæmdastjóri og
blaðamaður.