Morgunblaðið - 06.03.2014, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MARS 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Einn frægastiutanrík-isráðherra
Bandaríkjanna á
síðustu öld sagði að
opinberar persónur
ættu að forðast að
fara í önnur viðtöl í
ljósvaka en þau
sem væru í beinni
útsendingu. Í slíkum send-
ingum væru viðmælandinn og
spyrillinn nokkurn vegin í jafnri
stöðu. Auðvitað ekki þó alveg,
ef um sérdeilis ómerkilega
fréttaveitu væri að ræða og/eða
þar sem afstaða (attitude)
starfsmanna væri yfirþyrm-
andi. Við slíkar aðstæður væri
einnig í beinni útsendingu hægt
að beina umræðunni með ómál-
efnalegum hætti og í sífellu inn
á óeðlilegar brautir. Kastljós
„RÚV“ er lýsandi dæmi um
þetta. Gildishlaðnar spurn-
ingar, sem ekki er hægt að
svara nema í löngu máli, en
jafnvel krafist þess að svarað sé
með já eða nei, væri sígild að-
ferð, sagði ráðherrann. Þá væri
iðulega vitnað í órökstuddar
fullyrðingar, jafnvel hálfgerðar
dylgjur einhvers sem ekki væri
viðstaddur og heimtuð viðbrögð
og þegar þau væru fengin einatt
spurt með þjósti hvort verið
væri að halda því fram að hið
fjarstadda vitni væri að segja
ósatt.
Andlit viðmælandans væri
um leið stækkað mjög í mynd
þegar hann þyrfti að svara því-
líkum spurningum og yrði að
hafa sig allan við til að sýna ekki
að sér væri misboðið. En þrátt
fyrir þetta, sagði gamli utanrík-
isráðherrann, dregur þátttakan
í beinu útsendingunni verulega
úr misnotkunarkostunum. Það
þarf hins vegar vandaða og
heiðarlega spyrjendur til að
fara með klippt viðtöl.
Það er í rauninni engin hemja
að fá menn, t.d. ráðherra, í við-
töl og taka upp svo sem 15 mín-
útna samtal þótt vitað sé fyrir
fram að eingöngu verði notaður
bútur, svo sem 1–1 1⁄2 mínúta. Sá
stubbur er valinn án nokkurs
samráðs við hann eða fulltrúa
hans. Orð, sem tekin eru úr
samhengi, eru allt önnur orð en
þau sem sögð voru. Orðanna
hljóðan afbakar söguna ef sam-
hengið vantar.
Við höfum að undanförnu séð
ótrúlega framgöngu í slíkum
efnum. Má nefna nýleg samtöl
við Birgi Ármannsson, Guðlaug
Þór Þórðarson, Sigmund Davíð
Gunnlaugsson og Gunnar Braga
Sveinsson í meðferð fréttastofu
„RÚV“. Þau snerust öll um lok
hinna sjálfdauðu aðild-
arviðræðna við ESB, sem Rík-
isútvarpið hefur jafnvel ein-
arðlegri afstöðu til að megi ekki
hætta en Samfylkingin sjálf. Í
því máli hefur fréttastofa ís-
lenska ríkisins, sem forðast þó
að kannast við eigandann, alls
ekki dregið af sér,
frekar en í svo
mörgum öðrum
málum. Hún hefur
vissulega ekki enn
náð hápunktum sín-
um í Icesave-
umræðunni, enda
slík met ekki auð-
veldlega slegin. Svo
þegar þessi sérkennilega stofn-
un þarf á því að halda að slá ryki
í augu nauðbeygðra kost-
unarmanna sinna þá birtir hún
allt í einu undarlega samantekt
„Credit Info,“ eins og sú stofn-
un hafi einhverja burði til að
fjalla um vinnubrögð fréttastof-
unnar.
Á Íslandi er sérkennilegt að
eina fréttaveitan sem býr að
lögum við meitlaðar reglur um
hlutleysi sé um þessar mundir
hin lang-óvandaðasta í slíkum
efnum, svo miklu munar. Hún
hefur nú misserum saman hag-
að sér með hætti sem svipar
mest til tryllingsins í 365-
miðlum Baugs, þegar frumvarp
um fjölmiðla var á dagskrá
þjóðþingsins. (Baugur keypti
einnig álit eftir þann atgang
sem sýndi að allt hefði verið í
stakasta lagi við þau ósköp.)
Fréttastofa „RÚV“ fór að því
leyti heiðarlega með vald sitt á
síðasta kjörtímabili að hún var
hætt að leyna gagnrýnislausum
stuðningi sínum við ríkisstjórn
Samfylkingar og Vinstri-
grænna enda var við ofurefli
heilbrigðrar skynsemi að etja,
eins og þá var komið. Öll um-
fjöllun „RÚV“ um helstu gælu-
mál þeirrar ríkisstjórnar ein-
kenndist af þessu. Á því var
aldrei tekið á síðasta kjör-
tímabili og verður heldur ekki
gert á þessu kjörtímabili.
Fréttastofan hefur nú nýlega
fylgt Samfylkingunni sinni yfir í
stjórnarandstöðu og kemur
engum á óvart. Hún birtir iðu-
lega kannanir sem hún segir
sýna það traust sem hún njóti
hjá þjóðinni. Á það hefur verið
bent að sú túlkun orkar mjög
tvímælis.
Það eina sem hægt er að gera
í þessari stöðu er að láta þjóðina
ráða, eins og það er allt í einu
orðað núna af Samfylkingunni
og fréttastofu hennar í tilviki
ESB. Hinum sömu, sem þótti til
fyrirmyndar að sækjast eftir
aðild að ESB, án þess að þjóðin
fengi nokkra aðkomu að þeirri
gerð. Vegna þess hvernig
„RÚV“ hefur þróast er eina
leiðin, sem er jafnframt í senn
gagnsæ og lýðræðisleg að fólkið
í landinu merki við í framtali
sínu ef það vill að nauðung-
argjaldið renni áfram til „RÚV“
eða fremur til einhverra ann-
arra stofnana ríkisins, sem
reknar eru í „þjóðarþágu“. Ef
belgingur þeirra í Efstaleiti og
fullyrðingar um traust fá stað-
ist þarf stofnunin þar engu að
kvíða vegna þeirrar aðferðar.
Nauðungaráskriftin
að „RÚV“ verður sí-
fellt ógeðfelldari
eftir því sem mis-
notkun stofnunar-
innar eykst}
Misnotkunin eykst
Þ
að tekur tólf ár að framleiða viskí en
það þarf samt sem áður ekki að
vera ríkisstyrkt.“ Þessa fleygu
setningu lét sjónvarpsþáttastjórn-
andinn Gísli Marteinn Baldursson
falla í viðtali sínu við Sindra Sigurgeirsson, for-
mann Bændasamtaka Íslands, sunnudaginn 23.
febrúar. Þangað hafði Gísli fengið Sindra til að
ræða landbúnað, m.a. vegna Búnaðarþings sem
var sett viku síðar.
Setninguna fleygu sagði Gísli þegar verið var
að ræða framleiðsluferli landbúnaðarvara en
það er oft á tíðum nokkuð langt, t.d. tekur um
tvö ár frá því kálfur fæðist þar til hann nær
sláturaldri og kemst á disk landsmanna eða þar
til kvígan fæðir sinn fyrsta kálf og verður
mjólkurkýr. Umræðan spratt út frá því að Gísli
fór að bera saman óstyrktan sjávarútveginn og
niðurgreiðslur ríkisins á landbúnaðarvörum. Sindri svar-
aði því m.a. til að það tæki stuttan tíma að sækja fiskinn í
hafið og koma honum á markað en það tæki oft marga
mánuði eða jafnvel mörg ár frá því bóndinn fjárfesti í
ræktun afurðarinnar og þar til hún væri komin á markað.
Gísli kom þá með viskísamjöfnuðinn en eins og allir vita er
viskí bráðnauðsynlegt til að fæða heiminn enda kostar
einn lítri af tólf ára viskíi ekki nema yfir tíu þúsund krónur
úti í vínbúð. Hvað þá buffala-ostarnir sem voru Gísla líka
ákaflega hjartfólgnir í viðtalinu, eitt af því sem heimilin í
landinu hafa hvað mesta þörf fyrir, að hans mati.
Þetta viðtal opinberaði algjörlega hvað Gísli Marteinn
hefur skakka sýn á það sem er flestu fólki í
landinu nauðsynlegt. Ég veit ekki hvort hann
elur börn sín eingöngu á viskíi og buffala-ostum
en eitt er víst, að þó að margir leyfi sér slíkt
stöku sinnum þá er það ekki sá matur sem flest
fólk er að velta fyrir sér. Almenningur er að
velta fyrir sér verði á almennum landbúnaðar-
afurðum og hvort hið gjöfula Ísland sé í stakk
búið til að fæða alla Íslendinga í framtíðinni og
hvað þá taka þátt í að reyna að koma í veg fyrir
yfirvofandi fæðuskort í heiminum.
Á meðan flest lönd eru að reyna að efla og
styrkja landbúnað sinn til að mæta mann-
fjöldaaukningu framtíðarinnar eru sumir dug-
legir við að gera lítið úr íslenskum landbúnaði
eins og hann sé landi og þjóð til óþurftar.
Í setningarræðu Sindra á Búnaðarþingi kom
fram að á hverjum einasta degi þyrfti að metta
250 þúsundum fleiri munna en daginn áður. Auka þarf
matvælaframleiðsluna um allt að 70% á næstu 40 árum og
hér innanlands eigum við mikla möguleika sem við getum
nýtt betur.
Íslendingar verða að nýta þau sóknarfæri sem skapast
nú með aukinni eftirspurn eftir mat í heiminum, hér verð-
ur að framleiða áfram góðan mat á góðu verði fyrir al-
menning og íslenskur landbúnaður verður að fá frið til að
blómstra og tækifæri til að metta þá munna sem hér verða
margir í framtíðinni. Tollaðir eða ótollaðir buffala-ostar
eða óríkisstyrkt viskí verða ekki áhyggjuefni komandi
kynslóða. ingveldur@mbl.is
Ingveldur
Geirsdóttir
Pistill
Viljum við mjólk á viskíverði?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Persónuvernd fjallaði í febr-úar um kvörtun manns umþað sem hann taldi óeðli-legar uppflettingar læknis
í sjúkraskrá hans. Úrskurður henn-
ar var á þá leið að hluti uppflettinga
læknisins hefði ekki samrýmst lög-
um. Fleiri dæmi af svipuðu tagi hafa
borist Persónuvernd undanfarin ár
en Hörður Helgi Helgason, settur
forstjóri hennar, segir svona mál þó
heldur sjaldgæf.
„Miðað við fjölda uppflettinga
sem eru stanslausar þá held ég að ég
geti leyft mér að segja að þetta sé
ekki stórt vandamál þó svo að það
séu alltaf einhver tilfelli,“ segir
hann.
Lögmætur tilgangur þarf að
vera til þess að heilbrigðisstarfsfólk
fletti sjúkrasögu fólks en Hörður
Helgi segir að það geti í sumum til-
vikum reynt á að finna mörkin. Þeg-
ar öllu sé á botninn hvolft snúist ör-
yggi upplýsinganna um trúnað
þeirra sem með þær fara.
„Þetta hlýtur alltaf að byggjast
að stórum hluta á trausti. Það eru
engar vélrænar aðferðir sem eiga
eftir að koma í staðinn fyrir það. Ef
þú ferð inn á sjúkrastofnun ertu ekki
bara að treysta henni fyrir lífi þínu
heldur líka upplýsingunum þínum,“
segir Hörður Helgi.
Uppfylli lágmarkskröfur
Eftirlitsnefnd starfar á Land-
spítalanum og fleiri heilbrigðisstofn-
unum sem fer yfir skrár um hverjir
hafa opnað sjúkraskrár og hvenær.
Skoðar hún úrtök tilviljanakennt,
fylgir eftir ábendingum og þegar
þekktir einstaklingar leggjast inn
kannar hún hverjir hafi skoðað
skrár um þá.
Ólafur Baldursson, fram-
kvæmdastjóri lækninga og ábyrgð-
armaður sjúkraskrár Landspítalans,
segir að þegar starfsmenn reyni að
opna sjúkraskrár biðji tölvukerfið þá
um skýringu ef sjúklingurinn er ekki
á þeirra deild.
„Gott siðgæði, að hnýsast ekki í
gögn annarra, er alltaf grunnurinn í
öllu svona. Þetta snýst um traust,“
segir hann.
Nokkur tilvik koma upp á spít-
alanum á hverju ári þar sem starfs-
menn hafa farið í sjúkraskrár sem
þeir áttu ekki erindi í. Ólafur segir
þetta miður. Algengast sé að starfs-
mönnunum sé veitt áminning í starfi
verði þeir uppvísir að slíkri hátt-
semi.
Skilyrða aðganginn
Unnið er að því hjá embætti
landlæknis að tengja saman gagna-
grunna opinberra heilbrigðisstofn-
ana. Vonast er til þess að nýja kerfið
komist í fullan rekstur fyrir sumarið.
Að sögn Inga Steinars Ingason-
ar, verkefnastjóra rafrænnar
sjúkraskrár hjá embætti landlæknis,
þurfa heilbrigðisstofnanir að upp-
fylla lágmarkskröfur um öryggi sem
skilyrði fyrir því að fá aðgang að
samtengdu sjúkraskránum. Lang-
flestar stofnanir hafi verið með slíkt
öryggiskerfi með eftirlitsnefndum
og áhættumati en það hafi verið mis-
fullkomið. Verið er að leggja loka-
hönd á leiðbeiningar frá embættinu
til stofnananna hvað þetta varðar.
Þá verða ákveðnar aðgangs-
takmarkanir innbyggðar í kerfin og
munu ekki allir starfsmenn hei-
brigðisstofnana fá aðgang að sam-
tengdu sjúkraskránum. Auk
þess er það rækilega skráð
bæði á þeirri stofnun þar
sem sjúkraskrá er opn-
uð og þar sem þær eru
geymdar hverjir opna
þær og hvenær.
Öryggi sjúkraskráa
byggist á trausti
Morgunblaðið/Golli
Landspítalinn Starfsmenn heilbrigðisstofnana hafa aðgang að viðkvæmum
upplýsingum í sjúkraskrám. Myndin tengist efni fréttarinnar ekki beint.
Ný upplýsingavefsíða er í
vinnslu hjá embætti landlæknis
þar sem einstaklingar munu
meðal annars geta pantað tíma
hjá heilsugæslulækni og beðið
um endurnýjun lyfseðla. Þar
kemur fólk einnig til með að
geta skoðað sjúkraskrár um
sjálft sig að sögn Inga Steinars
Ingasonar, verkefnastjóra raf-
rænnar sjúkraskrár hjá emb-
ættinu.
Einn möguleikinn verði að
sjá hverjir hafi flett upp-
lýsingum í sjúkra-
skránni upp. Vefsíð-
an er nú í
tilraunafasa en verð-
ur innleidd fyrst hjá
Heilsugæslu höf-
uðborgarsvæðisins í
vor. Ingi Steinar segir
að miðað sé við að
síðan verði komin
í gagnið fyrir lok
þessa árs.
Geti séð
hverjir fletta
UPPLÝSINGAVEFUR
Ólafur
Baldursson