Morgunblaðið - 18.03.2014, Síða 22

SVIÐSLJÓS
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Það er ekki ætlunin meðþessum fundi að endur-reisa gamla Sambandiðheldur að horfa frekar til
nýjunga á sviði samvinnufélaga,“
sagði Emil B. Karlsson, forstöðu-
maður Rannsóknaseturs verslunar-
innar. Hann er einn frummælenda á
málþingi um „Hið norræna sam-
vinnufélagsmódel“ á föstudaginn
kemur og mun fjalla þar um sam-
vinnufélög að norrænni fyrirmynd.
Emil sagði að tvennt yrði eink-
um í brennidepli á málþinginu. „Það
er annars vegar hvernig samvinnu-
félagsformið hefur verið notað til at-
vinnusköpunar á Norðurlöndum.
Hins vegar munum við fjalla um lög-
gjöfina hér á landi varðandi sam-
vinnufélög.“ Emil kvaðst hafa orðið
þess var að um leið og nefnd væru
samvinnufélög hugsuðu Íslendingar
til SÍS og kaupfélaganna sem voru
mjög umfangsmikil í atvinnu- og við-
skiptalífi landsmanna á síðustu öld.
Nokkur þeirra starfa enn og eru
með blómlegan rekstur. Þá má einn-
ig nefna Búseta og leigubílastöðina
Hreyfil, sem eru samvinnufélög.
Félagsleg samvinnufélög
Á Norðurlöndum hafa verið
stofnuð svonefnd félagsleg sam-
vinnufélög (social kooperativ) und-
anfarin ár til lausnar á félagslegum
vandamálum eins og atvinnuleysi. Í
þessum grasrótarfélögum hefur ver-
ið reynt að virkja þjóðfélagshópa
sem hafi átt í vök að verjast á vinnu-
markaði eins og ungt fólk og aðra at-
vinnulausa.
„Þetta hefur verið notað t.d. í
skapandi greinum,“ sagði Emil. Þá
hafa einyrkjar á sviði hönnunar og
lista stofnað samvinnufélög um
rekstur gallería. Eins hafa sveit-
arfélög aðstoðað atvinnulausa við að
setja upp samvinnufélög um rekstur
reiðhjólaverkstæða, heimilishjálp,
kaffihúsarekstur eða hvað sem er til
að skapa fólki atvinnu.
Emil sagði að ákvæði um sam-
vinnufélög í íslenskum lögum virtust
einkum taka mið af stórum félögum.
Í lögunum væru ákveðnar hindranir
gagnvart stofnun smærri samvinnu-
félaga.
„Við tókum þátt í evrópsku
verkefni sem snerist um gerð
fræðsluefnis fyrir þá sem vilja stofna
samvinnufélög og eru að reka sam-
vinnufélög. Við fórum í samvinnu við
Vinnumálastofnun og Nýsköpunar-
miðstöð og fengum með okkur hóp
af fólki. Við gerðum tilraun með
stofnun samvinnufélags fyrir at-
vinnulaust fólk. Það kom í ljós að hér
þarf að lágmarki 15 manns til að
stofna samvinnufélag. Það kostar
256.000 krónur að skrá slíkt félag.
Atvinnulaust fólk á bágt með að
punga því út,“ sagði Emil. Hann
sagði að þeir hefðu lært mikið á því
að kynnast því hver staða samvinnu-
félaga er í öðrum löndum. Finnar
notuðu m.a. samvinnufélög við að
komast út úr efnahagsþrenging-
unum sem þeir urðu fyrir á 10. ára-
tug síðustu aldar.
„Þeir eru með sérstaka löggjöf
þar sem tekið er tillit til þessara
þjóðfélagshópa sem standa höllum
fæti á vinnumarkaði,“ sagði
Emil.
Þessi málaflokkur snýr
að tveimur ráðuneytum,
það er velferðarráðuneyti
varðandi atvinnulausa og
þá sem þurfa stuðning til að
komast aftur út á vinnu-
markaðinn, og atvinnuvega-
og nýsköpunarráðuneytinu
varðandi löggjöf um fé-
lagaformið. Bæði ráðu-
neytin koma að mál-
þinginu á föstudaginn
kemur.
Samvinnufélög lausn
á félagslegum vanda?
Morgunblaðið/Eggert
Samvinna Á Norðurlöndum hafa atvinnulausir m.a. stofnað samvinnu-
félög um reiðhjólaviðgerðir, heimilisaðstoð og kaffihúsarekstur.
Í
nýrri bók Bjargar Guðrúnar Gísla-
dóttur, Hljóðin í nóttinni, er kennari í
Reykjavík, sem er látinn fyrir ára-
tugum og var mikilsmetinn á sinni
tíð, sagður hafa verið barnadólgur.
Lagst á unga drengi og beitt þá kynferðislegu
ofbeldi. Síðustu daga hafa ýmsir stigið fram
og lýst þessu sama svo ástæðulítið er að
draga neitt í efa. Í fyrirbyggjandi skyni er
ágætt að þessar upplýsingar komi fram, þótt
sennilega breyti þær engum um að siðblindir
menn með brenglaðar kenndir verða alltaf til.
Sjálfsagt er sömuleiðis að gæta einhvers hófs
í umfjöllun þegar í hlut á látinn maður og
engar verða því varnir. Pönkaraböll í kirkju-
garði eru aldrei við hæfi. Hitt er annað að
kennarinn fær annan sess með þessum ljótu
sögum og verður aldrei litinn sömu augum og
verið hefur.
Í stóra samhenginu er frásögnin um barnadólginn at-
hyglisverð, því hún vitnar um óttaleysi nútímafólks. Sú
var tíðin að glæpur hefði þótt að einhver stigi fram og
sagt að kennari beitti börn einhverskonar ofbeldi. Sjálf-
sagt þótti og var í samræmi við tíðarandann að ræða ekki
„leiðindamál“ sem voru ekki litin jafn alvarlegum augum
og nú er gert. Þau var auðvelt að afgreiða sem hugar-
burð sjúkra einstaklinga. Almenningur hafði sömuleiðis
takmörkuð tækifæri til að tjá sig á opinberum vettvangi,
hvað þá leita réttar síns hjá yfirvöldum.
Broddborgarar í lokuðu samfélagi Íslands fyrri ára-
tuga voru friðhelgir. Kennara, lækna, presta,
fógeta, félagsmálagarpa, athafnamenn og
fleiri slíka mátti aldrei orða við neitt misjafnt.
Tíðarandinn og ógnarjafnvægi í valdakerfi
samfélagsins bannaði slíkt. Er þó sennilegt að
ýmsir til dæmis úr framangreindum stéttum
hafi gert af sér sitthvað miður fallegt. Þá er
jafnframt nauðsyn að hafa í huga að mann-
skepnan er í frumeðli sínu alltaf söm við sig
og gengið er á lagið ef ekkert er aðhaldið.
Svona blasir fortíðin við okkur í dag. En
hvað hefur breyst? Fordómaleysi, fallegur
fjölbreytileiki og virðingarverð barátta fyrir
öllu slíku er áberandi í dag. En sú tíð kemur
að samfélag okkar á því herrans ári 2014
verður sagt hafa einkennst af heimsku,
vonsku, fordómum, þekkingarleysi og pukri.
Við skulum fara farlega. Er í þessu sambandi
ágætt að vitna til lokaorða Jóns Helgasonar í bókinni
Tyrkjaránið frá 1963 þar sem segir:
„Um alla atburði gildir sú meginregla, að á þá verður
að leggja siðferðilegan mælikvarða síns tíma og síns um-
hverfis. Rétt og rangt er ekki hið sama í dag og það var í
gær. ... Auk þess skyldum við ekki heldur miklast um of
af siðferði okkar, dyggðum og réttlæti. Þeir tímar munu
vissulega koma, að það sem okkur finnst rétt og loflegt,
verður skoðað allt öðrum augum og jafnvel virt til sið-
leysis og hrottamennsku. Þegar ný öld hefur dregið hulu
frá augum kynslóðanna, mun margt í fari okkar líka
þykja viðsjárvert.“ sbs@mbl.is
Sigurður Bogi
Sævarsson
Á mælikvarða síns tíma
Pistill
22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. MARS 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sennilega eruengir útreikn-
ingar of vitlausir
til að einhverjir
þingmenn telji sig
geta slegið sér upp
á að færa þá í tal. Þannig hefur
Helgi Hjörvar nú lagt fram
fyrirspurn til innanríkis-
ráðherra um framtíðarfyrir-
komulag innanlandsflugs og
hvert mat ráðherra sé „á hag-
rænni úttekt Capacent á fram-
tíðarstaðsetningu Reykjavík-
urflugvallar“. „Telur ráðherra
að sá fjárhagslegi ávinningur
sem þar er talinn vera af
breytingum sé slíkur að rétt sé
að gera breytingar og ef svo
er, hvaða valkost telur ráð-
herra þá ákjósanlegastan?“
spyr Helgi.
Útreikningarnir sem þing-
maðurinn vísar til gefa til
kynna að með því að leggja
nýjar flugbrautir annars stað-
ar en í Vatnsmýrinni og reisa
nýjar byggingar, flytja alla
þjónustu, auk annars sem þarf
til að flytja innanlandsflugið,
þar með talið að fjarlægja öll
mannvirki úr Vatnsmýrinni,
megi spara tugi milljarða
króna.
Þessir útreikn-
ingar, sem sjálf-
sagt hafa fengist
fyrir sanngjarnt
verð, eiga að sýna
að allir kostir séu
betri en að hafa flugvöllinn
áfram í Vatnsmýrinni. Sá kost-
ur kostar Reykvíkinga og ríkið
tugmilljarða króna ef sóttar
eru reiknikúnstir til ársins
2007.
Á því ári hafði margvíslegur
efnahagslegur raunveruleiki
verið tekinn úr sambandi með
þekktum afleiðingum. Reikni-
stokkar nútímans voru settir á
yfirsnúning og allt jarð-
samband rofnaði. Við þær að-
stæður reiknuðu einhverjir sig
út í þær endaleysur að stór-
kostlegur ábati væri af því að
hætta margvíslegri atvinnu-
starfsemi, þar með talið þeirri
sem sumum er þyrnir í augum
og stunduð er í Vatnsmýrinni.
Vont er til þess að vita að ein-
hverjir hafi talið ástæðu til að
fara að yfirkeyra reiknistokk-
ana á nýjan leik og ekki síður
að á Alþingi sitji menn sem
telji ástæðu til að verja tíma
þingsins í að fjalla um slíkar
fjarstæður.
Fjarstæðukenndar
reiknikúnstir mættu
heyra sögunni til}
Spurt út í hött
Ríkisútvarp-ið hefursagt frá
því mörgum sinn-
um á dag í þrjár
vikur, hvernig
undirskriftasöfn-
un um að ríkis-
stjórnin, sem er andvíg því að
ganga í ESB, eins og þjóðin og
eins og þingmeirihlutinn, sem
styður hana og eins og VG
þóttist vera kvöldið fyrir
kosningar vorið 2009, skuli
samt standa fyrir atkvæða-
greiðslu, sem engan bindur,
um að halda áfram samninga-
viðræðum við ESB, sem ekki
hafa hafist, að sögn ESB og
munu ekki fara fram, sam-
kvæmt reglum og yfirlýs-
ingum ESB, sama hvaða út-
koma yrði í umræddri
skoðanakönnun. (Það þótti við
hæfi að hafa frásögn af þess-
ari lönguvitleysu í einni og
sömu setningunni).
Ríkisútvarpinu þykir þessi
„réttlætiskrafa“ og undir-
skriftasöfnunin ógurlega
mikið mál.
Þeim á fréttastofu sömu
stofnunar þótti það sama um
fund „1.000“ manna, sem
mynd var birt af hér í blaðinu
fyrir skömmu og sýndi fáeina
tugi, en þá var ósýnilegi mað-
urinn, sem hlýtur að hafa ver-
ið á staðnum, ásamt stór-
fjölskyldu sinni að
vísu ekki talinn
með. Næsti úti-
fundur um sama
efni var enn þá
fjölmennari en
fyrrnefndi fund-
urinn, enda voru
þar mættir, auk annarra stór-
menna, eins og myndir stað-
festu, Árni Páll, Össur og
Dagur B. Þeir þrír kröfðust
þess að Bjarni Ben og Hanna
Birna efndu „kosningaloforð
sín“ sem virðast hafa orðið til
þess að þessir þrír kusu
„Íhaldið“ í síðustu kosningum
og þykjast því mjög illa svikn-
ir.
Það þýðir auðvitað ekki að
benda þessum mönnum á
skýrar, samþykktar, birtar og
bindandi niðurstöður síðasta
Landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins aðeins fáeinum dög-
um fyrir síðustu kosningar.
Þessum þremur var ekki boð-
ið á þann fund, sem er auðvit-
að eftir öðru.
Það væri að auki mjög
ósanngjarnt að benda þessum
þremur og fréttastofu „RÚV“,
sem föstum fjórða manni í
hópnum, á 70.000 undir-
skriftir gegn því að amast sé
við flugvellinum í höfuðborg-
inni. Félagarnir fjórir gera,
eins og kunnugt er, ekkert
með þá undirskriftasöfnun.
Sagði Þórólfur M.
„RÚV“ að 50.000
væri hærri tala og
því marktækari en
70.000?}
Hróp eftir hentugleikum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
„Hið norræna samvinnufélags-
módel“ er yfirskrift málþings
um hlutverk samvinnufélaga í
atvinnusköpun á Norður-
löndum. Málþingið verður hald-
ið á föstudag, 21. mars nk., kl.
08.15-12.15 í Sjávarútvegshús-
inu, Skúlagötu 4 í Reykjavík.
Á meðal fyrirlesara verða for-
stöðumenn samtaka samvinnu-
félaga í Finnlandi, Svíþjóð, Nor-
egi og Danmörku. Þeir munu
m.a. lýsa þróun samvinnufélaga
í heimalöndum sínum, að-
komu stjórnvalda og reglu-
verki sem þessi félög
varða.
Einnig verður fjallað
um stöðu samvinnu-
félaga hér á landi. Eygló
Harðardóttir, félags- og
húsnæðismálaráðherra,
mun ávarpa mál-
þingið auk
fleiri ræðu-
manna.
Horft til
Norðurlanda
HIÐ NORRÆNA
SAMVINNUFÉLAGSMÓDEL
Emil B. Karlsson