Morgunblaðið - 28.08.2014, Side 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. ÁGÚST 2014
BAKSVIÐ
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Uppboðsmál eru heldur færri það
sem af er þessu ári en á því síðasta.
Einungis 1.032 framhaldsuppboð
hafa farið fram á fyrri hluta þessa
árs en voru 1.907 á sama tíma í
fyrra. Hákon Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri Creditinfo, segir rétt
að hafa í huga að fjöldi mála end-
urspegli fjölda birtra auglýsinga í
Lögbirtingablaðinu eða dagblöðum
og segi ekki endilega til um fjölda
seldra eigna. „Þó að auglýst sé
framhaldsuppboð þarf það ekki að
þýða að eignin verði seld þar sem
skuldari getur mögulega bjargað
málum áður en uppboðið fer fram
eða allt að 12 vikur eftir að eignin er
seld á uppboði.“ Til frekari skýr-
ingar bendir Hákon á að fyrirtaka
nauðungarsölubeiðni og framhalds-
uppboð gefi bestu vísbendingarnar
um raunverulegan fjölda uppboðs-
mála, þar sem ekki er hægt að
fresta umræddum aðgerðum í upp-
boðsferlinu. „Kröfuhafi verður þá
annaðhvort að halda málinu áfram
eða fella það niður ef skuldari vill
reyna að ná samningi um uppgjör
vanskila.“
Jákvæð þróun að eiga sér stað
Óljóst er hvað veldur fækkun
mála milli ára en geta má sér til um
að búið sé að afgreiða mörg þeirra
mála sem áttu uppruna sinn til lán-
töku rétt fyrir hrun. Svanborg Sig-
marsdóttir, upplýsingafulltrúi Um-
boðsmanns skuldara, segir mörg lán
sem tekin voru rétt fyrir hrun hafa
borið hátt veðsetningarhlutfall, allt
að 80 til 100 prósent. „Uppboðsmál
tengjast oft lántökum frá þessum
tíma sem báru hátt veðsetningar-
hlutfall og mögulega er búið að af-
greiða mörg þeirra mála, sem skýrir
fækkunina sem af er þessu ári. Hvað
sem veldur þá er þetta jákvæð þró-
un.“ Ekki er loku fyrir það skotið að
leiðrétting ríkisstjórnarinnar hafi
einhver áhrif á fjölda uppboðsmála
en Svanborg segir að hægt hafi ver-
ið að óska eftir frest til 1. september
meðan verið sé að reikna út áhrif
leiðréttingarinnar á lán fólks.
„Hugsanlega fjölgar uppboðsmálum
eitthvað þegar fresturinn rennur út
en færri fyrirtökur eru góð vísbend-
ing um að málum sé raunverulega
að fækka, þar sem fresturinn sem
gefinn var vegna leiðréttingarinnar
ætti ekki að hafa áhrif á þær.“
Fresturinn gildir eingöngu um lög-
heimili fólks og nær því ekki yfir at-
vinnuhúsnæði.
Alvarlegum vanskilum fækkar
Nærri því stöðug fjölgun hefur
verið á skráðum einstaklingum á
vanskilaskrá frá lok árs 2007 þegar
15.771 einstaklingur var í alvar-
legum vanskilum. Hápunktinum var
náð í fyrra þegar mest voru skráðir
28.334 einstaklingar á vanskilaskrá.
Þróunin hefur nú loksins snúist við
og nú í ágúst voru 27.813 skráðir á
vanskilaskrá. Fækkun einstaklinga
á skránni er ekki mikil en jákvæð
þróun engu að síður. Í tölum um
fjölda einstaklinga frá vanskilaskrá
frá Creditinfo kemur fram að fjöldi
einstaklinga með skráð árangurs-
laust fjárnám er svipaður og und-
anfarin tvö ár eða 69 prósent og ríf-
lega 3 prósent eru með skráð
gjaldþrot. Hákon segir þróunina
hafa verið nokkuð í takt við sínar
spár þó að toppnum hafi verið náð
örlítið síðar en hann bjóst við. „Ég
taldi að flestir einstaklingar yrðu á
listanum um og rétt eftir þingkosn-
ingarnar 2013 en það kom örlítið síð-
ar. Hlutfall gjaldþrota hefur farið
hækkandi og skýrist það líklegast af
breytingu á lögum sem fól það í sér
að einstaklingar geta óskað eftir því
að ríkið greiði tryggingu fyrir
skiptakostnaði, yfirleitt 250.000 kr.,
sem er skilyrði þess að beiðni um
gjaldþrotaskipti verði tekin fyrir.“
Tæplega 250 umsóknir um fjár-
hagsaðstoð vegna skiptakostnaðar
hafa komið inn á borð Umboðs-
manns skuldara að sögn Svanborgar
og búið er að samþykkja 91 umsókn
frá því í febrúar og greiða 59 þeirra.
„Ef það er einhver fjölgun á gjald-
þrotaskiptum getur það verið að
hluta til vegna fjárhagsaðstoðar við
skiptakostnað.
Auknar kröfur nýrra laga
Með gildistöku nýju neyt-
endalánalaganna, nr. 33/2013, hafa
lánveitendur í auknum mæli notast
við lánshæfismat til að greina hvort
lántakendur geti lent í alvarlegum
vanskilum í framtíðinni. Hákon hjá
Creditinfo segir lögin gera kröfu um
að lánveitandi beiti í auknum mæli
greiðslumati og lánshæfismati, en
það síðarnefnda spáir fyrir um líkur
þess að einstaklingur lendi í alvar-
arlegum vanskilum í framtíðinni.
„Þannig ræður það ekki endilega
ákvörðun um lánveitingu hvort ein-
staklingur sé í skilum þegar sótt er
um lán heldur er jafnframt horft til
líkinda þess að hann muni lenda í al-
varlegum vanskilum á næstu 12
mánuðum þar sem meginregla laga
um neytendalán er sú að óheimilt er
að veita lán til aðila sem líklegur er
til að lenda í greiðsluvanda í fram-
tíðinni. Þá eru viðskiptakjör í aukn-
um mæli farin að taka mið af láns-
hæfismati þegar um er að ræða lán
til skamms tíma (0-5 ár). Þannig
getur einstaklingur með gott láns-
hæfismat átt möguleika á því að fá
hærra lán, minni kröfur eru gerðar
til eignastöðu hans og eftir atvikum
getur hann fengið hagstæðari vaxta-
kjör,“ segir Hákon, sem bendir á að
með þessu móti sé framkvæmd lána
að þróast í takt við það sem þekkist í
Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu.
Hjá Umboðsmanni skuldara og
áður Ráðgjafastofu hafa komið inn á
borð mál einstaklinga með lán sem
engir burðir voru til að greiða. Svan-
borg segir nýju lögin vera kærkom-
in og bæta stöðu lántakenda „Með
auknum kröfum nýrra neyt-
endalánalaga fækkar þeim tilvikum
að lánveitendur láni fólki sem hefur
enga burði til að greiða lánið til
baka.“
Uppboðsmálum fækkar nokkuð
 Einstaklingum á vanskilaskrá fækkar milli ára  69 prósent fólks á vanskilaskrá með árangurs-
laust fjárnám á bakinu  Framhaldsuppboð töluvert færri það sem af er ári en í fyrra
Fjöldi einstaklinga í alvarlegum vanskilum
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
Janúar 2006 Ágúst 2014
Heimild: Creditinfo
27.813
16.430
Júlí 2013:
28.334
Gjaldþrot
2011 20132012 2014
1. ársfj. 29
2. ársfj. 45
3. ársfj. 33
4. ársfj. 76
1. ársfj. 68
2. ársfj. 50
3. ársfj. 55
4. ársfj. 128
1. ársfj. 85
2. ársfj. 78
3. ársfj. 86
4. ársfj. 114
1. ársfj. 127
2. ársfj. 98
Heimild: Creditinfo
Uppboðsmál
Fyrirtaka nauðungarsölubeiðni Byrjun uppboðs Framhaldsuppboð
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
1. ársfjórðungur 2008 2. ársfjórðungur 2014
Heimild: Creditinfo
Morgunblaðið/Eggert
Skuldamál Heldur hefur fækkað þeim sem skráðir eru á vanskilaskrá og uppboðsmálum hefur fækkað töluvert í ár frá því í fyrra.
Skuldamál
» Uppboðsmálum fækkar tölu-
vert milli ára.
» Fjöldi einstaklinga með skráð
árangurslaust fjárnám á van-
skilaskrá er 69 prósent og ríf-
lega 3 prósent eru með skráð
gjaldþrot.
» Kröfur um aukið greiðslu- og
lánshæfismat jákvæð þróun.
» Leiðrétting ríkisstjórnarinnar
möguleg ástæða færri upp-
boðsmála.