Morgunblaðið - 11.09.2014, Side 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. SEPTEMBER 2014
Í golfi á Seltjarnarnesi Golf er vinsæl íþrótt og iðkendur á öllum aldri. Golfvellir landsins eru enda almennt uppteknir frá morgni til kvölds og margir æfa sveifluna á meðan veður leyfir.
Ómar
„Það hefur ekki enn
komið inn á okkar
borð“. Þannig svaraði
mér fulltrúi Reykjavík-
ur bókmenntaborgar
UNESCO þegar ég
innti eftir því hvernig
fólk þar á bæ hefði eða
hygðist minnast þess
að 400 eru liðin ár frá
fæðingu Hallgríms
Péturssonar. Er þó
runninn upp níundi
mánuður afmælisársins og um að
ræða eitthvert lífseigasta skáld sem
þjóðin hefur alið. Í Reykjavík stendur
að auki stærsti minnisvarði sem
nokkru íslensku skáldi hefur verið
reistur, Hallgrímskirkja á Skóla-
vörðuholti. Þar er alla daga stríður
straumur ferðamanna frá morgni til
kvölds og kirkjan mun vera sú bygg-
ing á landinu sem oftast er ljós-
mynduð, smellt er af á um 10 sek-
úndna fresti samkvæmt lauslegri
talningu ljósmyndara Mbl. (18.
ágúst).
Sálmar og
sálusorgun
Reykjavík bók-
menntaborg telur ef til
vill að þær bókmenntir
sem Hallgrímur Pét-
ursson skapaði komi sér
ekki við af því hann
fékkst við að yrkja
sálma. Sálmakveðskapur
var þó fyrirferðarmikil
bókmenntagrein um
daga Hallgríms, bæði
hérlendis og erlendis, og
heyrir sem slíkur undir
almenna bókmenntafræði. Og alveg
fram undir okkar daga gegndu sálm-
ar Hallgríms einstöku hlutverki í lífi
þjóðarinnar, ekki aðeins sem ást-
arljóð til almættisins, heldur sem
huggun í hvers kyns mótgangi, lækn-
ing við andlegum og (afleiddum) lík-
amlegum meinum, sem fjölgreint lið
sérfræðinga skiptir nú á milli sín að
fást við. Hallgrímur Pétursson, sem
vissulega var „glaður á góðri stund“,
varð fremsti sérfræðingur þjóð-
arinnar í sorginni og þjáningunni í
meira en þrjár aldir.
Hallgrímur þjóðareign
Það er misskilningur að þjóðkirkjan
eigi ein að halda uppi merki Hallgríms
Péturssonar. Skáldskapur Hallgríms
var og er þjóðareign. Uppvaxandi
kynslóðir í landinu eiga sjálfsagðan
rétt til þess að fræðast um skáldið og
skilja hvernig stendur á því að kirkjan
sem við það er kennd er jafn stór og
mögnuð og raun ber vitni. Núverandi
stjórnendur veraldlegra mennta- og
menningarstofnana geta ekki fríað sig
af sínum hluta fræðsluskyldunnar. Og
þar sem Hallgrímur fæddist og starf-
aði eftir að prentöld gekk í garð á Ís-
landi eru möguleikarnir á því að kynn-
ast honum og verkum hans góðir. Enn
hefur ekkert skáldverk verið oftar
prentað og gefið út hér á landi en Pass-
íusálmarnir, útgáfurnar slaga í hundr-
að!
Hallgrímsvegurinn
Þótt Reykjavík bókmenntaborg geri
enn ekkert með afmæli Hallgríms hef-
ur hans þó verið minnst á nokkrum
stöðum á landinu með athyglisverðum
hætti. Flutningur Megasar á eigin lög-
um við Passíusálmana í Grafarvogs-
kirkju var t.d. viðburður sem margir
nutu á föstunni. Færri tóku þátt í at-
burði sem ef til vill sætir ekki minni
tíðindum þegar fram líða stundir. Það
var að ganga „Hallgrímsveginn“, um
22 km leið frá litlu torfkirkjunni í Gröf
á Höfðaströnd, þar sem Hallgrímur er
talinn fæddur, til Hóla í Hjaltadal þar
sem hann dvaldi fram á unglingsár og
hlaut sína fyrstu skólamenntun.
Gangan var upphaf Hólahátíðar 15.-
17. ágúst. Að frumkvæði vígslubisk-
ups, Solveigar Láru Guðmundsdóttur
og sr. Gylfa Jónssonar, var vegurinn
lagður og merktur sérhönnuðum stik-
um með tákni íslenskra pílagríma.
Leiðin er fegurri en orð fá lýst með út-
sýni til Drangeyjar, Þórðarhöfða,
Tindastóls, yfir Hegranesið til Mæli-
fells og um víðáttumikil héruð Skaga-
fjarðar áður en farið er yfir Kolbeins-
dalsá og beygt inn í fjöllum luktan
Hjaltadalinn. Við sem hófum göng-
una fylltum hina postullegu tölu 12,
þar á meðal var telpa á aldur við Hall-
grím, þegar ætla má að hann hafi far-
ið þessa leið. Á áningarstöðum var
barnæska hans íhuguð og þau skil-
yrði sem hann ólst upp við, mótuðu
hann og komu á þroskabraut.
Það eru sannarlega margar leiðir
til Hallgríms, sú fjölfarnasta nú um
stundir liggur upp Skólavörðustíginn,
fetuð af ferðamönnum alls staðar að
úr heiminum, flestum ókunnugt um
hvers konar meistari tungunnar,
skáldskaparins og kennimennsk-
unnar hann var. Það ætti að heyra
undir Reykjavík bókmenntaborg
UNESCO að kynna skáldið fyrir
gestum sínum. Íslendingar almennt
eiga áfram greiða leið að honum í
gegnum ljóðin hans, ýmist lesin eða
sungin. Nú hafa þeir að auki eignast
gönguleið um stórfenglegt landslag
til þess að íhuga undirstöður ævi
hans. Góða ferð, göngumenn.
Eftir Steinunni
Jóhannesdóttur » Það ætti að heyra
undir Reykjavík bók-
menntaborg UNESCO
að kynna skáldið Hall-
grím Pétursson fyrir
gestum sínum.
Steinunn
Jóhannesdóttir
Höfundur er rithöfundur.
Hallgrímsvegurinn
Allan fyrsta áratug
þessarar aldar voru
uppi áform í skipulags-
málum, sem hefðu get-
að haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir
menningarsögu borg-
arinnar. Árið 2000-
2001 barðist ég gegn
áformum R-listans um
bílastæðakjallara, þar
sem nú er landnáms-
safnið við Aðalstræti, með elstu
þekktu mannvistarleifum á Íslandi.
Árið 2003 barðist ég gegn áformuðu
niðurrifi Austurbæjarbíós og frá
árinu 2004 gegn áformum um nið-
urrif meginhluta elstu húsanna og
gamallar götumyndar við Laugaveg.
Árið 2008 stóð ég fyrir því, að end-
urtekin tillaga mín um kaup á lóðinni
Laugavegi 4-6 og Skólavörðustíg 1a,
yrði að veruleika, sem fól í sér skipu-
lagslegt forræði borgaryfirvalda yfir
þessari stóru og þýðingarmiklu lóð
fyrir borgarsöguna. Ég stóð einnig
fyrir því, að lóðin á horni Lækj-
argötu og Austurstrætis væri keypt,
til að hægt væri að endurreisa þar
götumynd í anda 19. aldar, eins og
gert var á Laugaveg-
inum. Að gefnu tilefni
skal það tekið fram, að
ekki var verið að kaupa
„fúaspýtur“ við Lauga-
veg eða „brunarústir“ á
horni Lækjargötu og
Austurstrætis, heldur
að tryggja skipulags-
legt forræði í þágu
borgarverndar.
Björgun menning-
arverðmæta
Þegar Torfu-
samtökin hindruðu fyrirhugaða
eyðileggingu Bernhöftstorfunnar
árið 1974, var um ómetanlega björg-
un menningarverðmæta að ræða, þó
að Dagur B. Eggertsson borg-
arstjóri og hans líkar kynnu að segja
að þarna glötuðust milljarða lóða- og
fasteignagjöld fyrir lítið! Sú borg-
arvernd, sem ég hef staðið fyrir
verður ekki heldur metin til fjár,
fremur en yfirvofandi axarsköft
borgarstjórans í skipulagsmálum og
ekki síst flugvallarmálinu. Það hefði
örugglega valdið miklu menning-
arlegu og fjárhagslegu tjóni, ef fjöldi
húsgrunna á Laugavegi hefði staðið
auður við upphaf hrunsins. Meint
380 milljóna króna tap vegna vernd-
unar menningarverðmæta í stað
stórframkvæmda við Laugaveg 4-6
er sem dropi í hafið miðað við afleið-
ingar þess fyrir ferðaþjónustu, aðrar
atvinnugreinar og borgarsöguna, ef
áform Dags og vinstri manna hefðu
gengið eftir. Öllum ætti að vera
þetta dagljóst, nema þeim sem búa í
glerhúsi. Hið háa verð, sem var
greitt fyrir Laugavegslóðina, var
vegna þess „að of seint var í rassinn
gripið“, svo að notað sé kunnuglegt
orðalag forsvarsmanna R-listans um
sjálfa sig.
Áfall fyrir borgarvernd
Nú hefur borgarstjóri selt fast-
eignir og lóðaréttindi á Laugavegi
4-6 og Skólavörðustíg 1a fyrir allt of
lágt verð og fært kaupanda að gjöf
byggingarréttinn á mörg hundruð
fermetra svæði, og þar með stefnt
hinni dýrkeyptu borgarvernd í
hættu. Ég hélt, að eftir alla barátt-
una fyrir verndun menning-
arverðmæta á Laugavegi og í Kvos-
inni gæti slíkt varla gerst, þó að
áform núverandi og síðasta borg-
arstjórnarmeirihluta á Landsíma-
reit og við hafnar- og slippasvæðið
hafi hringt viðvörunarbjöllum. Á
Landsímareit og við Aðalstræti,
Ingólfstorg og kirkjugarð Reykvík-
inga um aldir, hafa verið uppi áform,
sem eru óverjandi fyrir menningar-
söguna, Alþingi Íslendinga og allt
umferðarskipulag miðborgarinnar.
Kalla má þetta öngþveitisskipulag,
eins og segja má um Vatnsmýrina og
samgöngur í borginni yfirleitt. Í um-
fjöllun um Laugavegsmálið hefur lít-
il áhersla verið lögð á þá staðreynd,
að Dagur B. Eggertsson vildi há-
vaxna hótelbyggingu í nýjum stíl á
Laugavegi 4-6 og hann studdi öll þau
niðurrifsáform, sem ég barðist gegn,
frá því að hann tók sæti í borg-
arstjórn árið 2002. Sömuleiðis var
hann andstæðingur minn í Listahá-
skólamálinu í borgarstjóratíð minni,
sumarið 2008, þar sem arftaki minn
á borgarstjórastóli, Hanna Birna
Kristjánsdóttir, gekk hart fram
gegn eigin málefnasamningi um
verndun Laugavegarins. Bæði vinna
þau nú saman að brotthvarfi
Reykjavíkurflugvallar, þar sem and-
stæðingar flugvallarins sitja báðum
megin við borðið í flugvallarnefnd-
inni, þ.e. í borginni og innanrík-
isráðuneytinu.
Hefndarráðstöfun?
Mér finnst salan á Laugavegi 4-6
á undirverði og með tapi á skipulags-
forræði bera vott um flumbrugang
og jafnvel hefndarhug af hálfu borg-
arstjórans. Hann gerir vísvitandi lít-
ið úr þeirri þýðingarmiklu borg-
arvernd, sem ég stóð að mestu einn
fyrir allt frá árinu 2000. Það er að
mörgu leyti skiljanlegt að honum
finnist ég hafa svikið sig á sínum
tíma. En það er misskilningur. Eftir
að hið undarlega „heilbrigðisvott-
orð“ um mig var lagt fram í borg-
arráði við endurkomu mína úr veik-
indaleyfi árið 2007 og sent á
fréttastofur, fannst mér ég ekki eiga
heima í meirihluta Dags og „Tjarn-
arkvartettsins“, þar sem Margrét
Sverrisdóttir var á hliðarlínunni,
bíðandi eftir brotthvarfi mínu. Auk
þess vorum við Dagur B. Eggerts-
son andstæðingar í flestum skipu-
lagsmálum og sérstaklega flugvall-
armálinu. Þó Dagur sé þekktur fyrir
prúðmannlega framkomu og ekki
talinn rætinn í umtali um aðra, þá
gróf hann undan mér sem borg-
arstjóra á margan hátt, sem ekki
verður nánar rætt í þessari grein, en
ég held að leikar séu jafnaðir milli
okkar fyrir hans hönd, og vel það.
Eftir Ólaf F.
Magnússon »Mér finnst salan á
Laugavegi 4-6 á
undirverði og með tapi á
skipulagsforræði bera
vott um flumbrugang og
jafnvel hefndarhug af
hálfu borgarstjórans.
Ólafur F. Magnússon
Höfudnur er læknir og fv. borg-
arstjóri.
Dagljós skipulagsslys