Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.09.2014, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.9. 2014
Daninn Anders Fogh Rasmus-
sen er hægrimaður sem hefur
eindregið mælt gegn allri und-
anlátssemi gagnvart Rússum í
Úkraínu. Hann þykir rögg-
samur en er sagður hafa lofað
upp í ermina á sér þegar hann
hét Úkraínumönnum aðstoð
í deilunum við Rússa. Hann
hafi ekki verið búinn að
tryggja sér stuðning við þessa
stefnu. Aðrir segja að hann
hafi aðeins verið að túlka
opinberar samþykktir NATO.
Ef hann hlustaði
eingöngu á við-
vörunarraddir
yrði hann ekki
annað en
skrifstofublók.
Um næstu mánaðamót tekurvið embætti framkvæmda-stjóra Atlantshafsbanda-
lagsins, NATO, maður sem á ung-
lingsárunum var einn af síðhærðum
þátttakendum í harkalegum mót-
mælum við sendiráð Bandaríkjanna
í Ósló vegna Víetnamstríðsins. Jens
Stoltenberg var einnig um hríð leið-
togi samtaka ungra jafnaðarmanna,
sem vildu að Norðmenn segðu sig
úr NATO. Hann skipti þó um skoð-
un og fékk stefnuskránni breytt.
Stoltenberg var áður harður and-
stæðingur Evrópusambandsins en
styður nú inngöngu í sambandið.
Rifjað er upp að hann átti fram
til 1990 nokkra fundi með sovéskum
diplómata, Míkhaíl Bútkov. Norska
öryggislögreglan lét hann að lokum
vita af því að maðurinn væri út-
sendari KGB sem hefði gefið Stol-
tenberg dulnefnið „Steklov“. Ljóst
var að njósnarinn hafði ætlað að
veiða leyndarmál upp úr unga
manninum sem um sama leyti varð
liðsmaður varnarmálanefndar. Stol-
tenberg sleit nú sambandinu.
Síðan er mikið vatn runnið til
sjávar en einhver tortryggni er enn
til staðar. Sohrab Ahmari, er ritar
leiðara í Evrópuútgáfu Wall Street
Journal, efast um að þetta væri
skynsamlegt val. Gaf Ahmari í skyn
að Stoltenberg hefði oft sýnt að
hugarfar hans og lífsskoðanir gerðu
hann „lítt hæfan í þetta starf“.
Hann væri enn að einhverju leyti
gamli vinstri-róttæklingurinn.
Aðrir benda á að það sé ekki
framkvæmdastjóri NATO sem móti
í reynd stefnuna, það geri fyrst og
fremst leiðtogar voldugustu ríkja
bandalagsins. En ljóst er að meira
mun reyna á bandalagið nú en í
marga áratugi vegna deilnanna við
Rússa.
Stoltenberg er hagfræðingur að
mennt, hann er giftur Ingrid
Schulerud sem starfar í utanríkis-
þjónustunni, þau eiga tvö uppkomin
börn og eru að sögn norskra fjöl-
miðla vel efnuð. Og Stoltenberg er
úr valdamikilli fjölskyldu. Faðirinn
var um hríð sendiherra og síðar
ráðherra og sonurinn var kjörinn á
þing þegar árið 1993, aðeins 34 ára
gamall. Hann varð forsætisráðherra
árið 2000 og stóð fyrir róttækri
einkavæðingu. En hún fór illa í
kjósendur og 2001 galt Verka-
mannaflokkurinn versta afhroð sitt
frá 1924, fékk aðeins 24% atkvæða.
En Stoltenberg sigraði 2005 og
samsteypustjórn hans hélt meiri-
hlutanum til 2013. Forsætisráð-
herrann varð heimsþekktur fyrir
viðbrögð sín við fjöldamorðum And-
ers Behring Breivik 2011, Stolten-
berg þótti koma fram af mikilli
ábyrgð og jafnframt virðuleika.
Þegar byrjað var að ræða hugs-
anlegan eftirmann Anders Fogh
Rasmussen hjá NATO bar nafn
Stoltenbergs fljótt á góma. Staðfest
var í mars sl. að hann hefði orðið
fyrir valinu. Fullyrt er að Angela
Merkel Þýskalandskanslari hafi
stutt hann ákaft og fengið
leiðtoga Bandaríkjanna og
annarra öflugra Vesturvelda til að
segja já. Um þetta leyti voru deil-
urnar við Rússa um Úkraínu að
hefjast fyrir alvöru og mjög skiptar
skoðanir um viðbrögð við harð-
línustefnu Vladímír Pútins. Átti að
gjalda í sömu mynt?
Góður samningamaður
Evrópuríkin, sem flest börðust við
margra ára efnahagslega stöðnun
og voru auk þess mjög háð við-
skiptum við Rússa, einkum gasinu
að austan, voru ekki einhuga. Í
Þýskalandi hvöttu margir áhrifa-
menn til þess að reynt yrði að fara
varlega að Pútín og í skoðanakönn-
unum var stór hluti aðspurðra and-
vígur viðskiptarefsingum. Margir
kenndu jafnvel Bandaríkjamönnum
um ástandið, sögðu þá vilja nýtt,
kalt stríð.
Þótt Stoltenberg hafi í valdatíð
sinni eflt mjög norska herinn, stutt
hernaðinn í Afganistan og einnig
árásirnar á Gaddafi Líbíuforseta,
hefur hann ekki yfirbragð „herskáa
hauksins“ í alþjóðamálum, öndvert
Fogh Rasmussen. Stoltenberg hefur
verið sagður mannasættir og afar
samningalipur. Sumir stjórnmála-
skýrendur hafa velt fyrir sér hvort
hin ætíð varkára Merkel hafi í mars
einmitt viljað blíðmálli mann til að
reyna að finna friðsamlega lausn í
Úkraínu. Mann málamiðlana. Stol-
tenberg mælti með auknu langtíma-
samstarfi NATO við Rússa í ræðu
árið 2010, það væri brýnt vegna
þess að báðir aðilar ættu við sömu
fjendur að etja, þ. á m. hryðju-
verkaöfl. Og sama ár samdi hann
við Dmítrí Medvedev, nú forsætis-
ráðherra Rússa, um yfirráðasvæði á
Barentshafi, deilt hafði verið um
þau í 40 ár.
En Merkel virðist nú hafa misst
trúna á að hægt sé að semja við
Pútín, hann svíki alla samninga. Og
það er skýrt merki um gerbreytta
stöðu alþjóðamála að nýlega sagði
Stoltenberg að beiting Rússa á her-
valdi í Austur-Úkraínu væri alger-
lega óviðunandi. „Aðgerðir Rússa
eru brot á alþjóðalögum og valda-
brölt sem tilheyrir liðnum tíma. Við
viljum ekki heim þar sem aðeins sá
sterkasti lifir af.“
Engin dúfa
lengur?
JENS STOLTENBERG TEKUR UM NÆSTU MÁNAÐAMÓT VIÐ
STJÓRN HJÁ NATO EN Á YNGRI ÁRUM VAR HANN HARÐ-
UR ANDSTÆÐINGUR BANDALAGSINS. FYRIRRENNARINN,
ANDERS FOGH RASMUSSEN, VILL SÝNA RÚSSUM HÖRKU
EN STOLTENBERG ER OFT MAÐUR MÁLAMIÐLANA.
Anders Fogh
Rasmussen
RÖGGSAMUR DANI
Jens Stoltenberg með Angelu Merkel Þýskalandskanslara. Hún er sögð hafa átt mestan þátt í að Norðurlandabúi tekur
nú við af öðrum slíkum hjá NATO á örlagastundu sem sumir segja að geti ráðið úrslitum um tilvist bandalagsins.
AFP
* Enginn getur litið á Jens Stoltenberg sem hauk í öryggis-og varnarmálum. Gunnar Stavrum, ritstjóri Nettavisen í NoregiAlþjóðamálKRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is
HEIMURINN
Ríkisstjórn
fið liðsmönnum
ka íslamista, al-
ð er
eir med afi
r
MEXÍKÓ
MEXÍKÓB
Mannréttind
Internationa a
að lögregan
beiti í vaxan
að þvinga fra j
afbrotamanna. Notað
kynferðisárásir. Bætt
séu bannaðar samkvæ
mjátningar sem þvinga
ND
PARÍS Francois Holland
arta hafa komið hon m til vadFrakklan
g ýrása á hann í n rri bókrkalevegna ha
iginkonu Hollande,fyrrverandi e Valerie Trie
.a. að forsetinn, sem er leiðtogi
sé illa við fátækt fólk. Barnsmóðsósíalista, sé kaldlyndur
Hollande, Segolene Roy ra ára skeið með honum
ráðherra or er fáránlegar.k ál
AF
KABÚ hefur
ð við að telja áttaveri
jónir atkvæðamill
m greidd voru íse
rsetakosningunumfo
Afganistan í sumar, niðurstöí birtar eftir
nokkra daga. Helstu keppin rnir Ashraf Ghani
, h á brott
íeftirlits memenn s en sá
Ekkivartaðifyrrnefndi k
ggjasthefur enn t
akeppinaut