Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.10.2014, Síða 16

Miðvikudaginn 8. október hefst fjögurra vikna trommunámskeið í
Austurbæjarskóla í kennslustofunni við Bergþórugötu. Kennari er
Cheick Bangoura frá Gíneu í Vestur-Afríku og kennir hann á djémbe-
trommu, doundoum, sangba og kenkeni.
Afrískt trommunámskeið
Tónmenntakennararnir ÓlafurSchram og Helga VilborgSigurjónsdóttir hafa samið
nýtt kennsluefni í tónmennt fyrir
grunnskóla sem ber nafnið Tónlist
og Afríka. Annarsvegar er um að
ræða vinnubók fyrir nemendur og
hinsvegar kennarabók en bækurnar
eru nýkomnar út á vegum Náms-
gagnastofnunar.
„Hugmyndin hjá Náms-
gagnastofnun var að gefa út nýtt,
heildstætt efni fyrir grunnskólann.
Ákveðið var að byrja á yngsta stig-
inu, 1.-4. bekk. Það hefur verið
mikill skortur á tónmenntaefni, síð-
ast var gefið út heildstætt efni um
árið 1980 en síðan þá hefur verið
stoppað í götin með hinu og þessu.
Þetta markar upphaf nýrrar seríu
þar sem eitt þema er tekið fyrir en
alls verða átta þemu,“ segir Ólafur,
sem starfar sem tónmenntakennari
í Sjálandsskóla.
Bjó í Eþíópíu í sex ár
Helga Vilborg er menntaður tón-
menntakennari, þó hún starfi ekki
við neinn skóla sem stendur, og
hefur persónulega reynslu af Afr-
íku en hún bjó í Eþíópíu í sex ár.
„Hún er sérfræðingur í afrískri
tónlist,“ skýtur Ólafur að.
„Ég hef þessi tengsl sem ekki
allir hafa. Ég hef pælt mikið í þess-
ari tegund tónlistar og sungið mik-
ið af afrískri tónlist,“ segir hún.
Ólafur segir hana hafa komið
með ákveðinn ferskleika og ný lög
sem ekki hafi verið kennd hérlendis
áður. Í bókinni eru bæði lög sem
tónmenntakennarar þekkja en líka
eitthvað nýtt en efnið í Tónlist og
Afríka er ætlað fyrir 3.-4. bekk.
Hugmyndin með því að hafa
þessi þemu er að hægt sé að vinna
með efnið á víðari vettvangi. „Þetta
gefur tilefni til þverfaglegrar vinnu,
til dæmis ef það eru þemadagar í
skólanum,“ segir Helga Vilborg og
Ólafur grípur orðið: „Það er aukin
áhersla í skólum, eins og til dæmis
þar sem ég starfa, að öll samfélags-
fræðin og töluvert af öðrum grein-
um er kennt í þemum. Það eru
tengdar saman greinar eftir því
sem markmiðin bjóða uppá. Við
höfum til dæmis verið með Afr-
íkuþema. Það er styrkur í því að
hafa þessa víðari tengingu við tón-
list og daglegt líf. Það er hægt að
læra heilmikið um Afríku, mann-
fjölda og loftslag en það gefur al-
gjörlega nýja dýpt að kynnast tón-
listinni,“ segir hann og Helga
Vilborg útskýrir nánar:
„Í þessu efni komum við inn á
samfélagslega þætti. Tónlistin er
ekki bara eitt fag heldur tengist
menningunni og samfélaginu í
heild.“
Engin ein útgáfa rétt
Nemendabókin er ekki vinnubók en
það er lítið af skriflegum verk-
efnum. „Þetta eru allt mjög virk
verkefni, dansar, söngvar, hljóð-
færaleikur, spuni og tónsmíðar.
Okkur fannst ekki passa við þetta
þema að hafa mikið skriflegt en í
Afríku er tónlist ekki mikið skrif-
uð niður,“ segir hún og tekur
dæmi.
„Ég var að vinna með lag sem
er eins og „Allir krakkar“ á Íslandi
og leitaði að því hvernig lagið ætti
að vera en fékk margar mismun-
andi útgáfur. Það er ekki einhver
ein útgáfa sem er rétt,“ segir hún
en textinn og laglínan var mismun-
andi eftir stöðum.
„Þetta er svolítið eins og var með
íslensku þjóðlögin áður en farið var
að skrifa þau niður,“ segir Ólafur.
Hann segir þau hafa valið lögin í
sameiningu. „Við reyndum að gefa
svipmyndir frá ólíkum stöðum í
Afríku,“ segir hann en löndin sem
koma við sögu eru Gana, Eþíópía.
Tansanía og Botsvana.
Ólafur hefur sjálfur ferðast til
álfunnar en segist fyrst og fremst
hafa kynnst þessari tónlist í gegn-
um kennslu. „Það er svo gaman að
vinna með afríska tónlist með börn-
um. Hún er svo virk og að mörgu
leyti aðgengileg. Rytmarnir eru
samt flóknir en hægt er að kynna
þá og matreiða fyrir nemendur á
einfaldan hátt þannig að þeir upp-
lifi að þeir séu að spila ekta afríska
tónlist,“ segir hann.
Helga Vilborg segir gott að nota
hana til að þjálfa börnin í rytma.
„Lögin sem við völdum eru ekki
mjög flókin og það er hægt að gera
svo margt með þau,“ segir hún og
bætir við að hún hlusti mikið á eþí-
ópska tónlist.
Grunnur vestrænnar
popptónlistar
Ólafur bendir á að vestræn popp-
og dægurtónlist sé byggð á afríska
rytmanum. „Tónlistin er byggð á
rytma sem kom með þrælunum til
Ameríku og úr því varð blúsinn,
gospelið og allt hitt sem hefur flætt
yfir heiminn. Það er góður grunnur
fyrir krakkana að kynnast afrískri
tónlist til að skilja þessa tónlist og
af hverju hún er eins og hún er.
Þetta er svo ólíkt íslensku nálg-
uninni í þjóðlögunum okkar, sem er
textamiðuð þar sem lagið er búið til
utan um textann.“
Kennsluefninu fylgir geisla-
diskur. „Mörg þessara laga hafa
ekki verið notuð í kennslu áður. Við
vildum hafa þau á diski til að gera
þetta aðgengilegra. Þarna má líka
finna tóndæmi eins og trommu-
takta og dæmi um hljóðfæri,“ segir
Helga Vilborg.
Fjögur elstu börnin syngja
á disknum
Hún er móðir fimm barna á aldr-
inum fjögurra til þrettán ára og
fékk hjálp þeirra við gerð geisla-
disksins. „Fjögur elstu börnin mín
syngja á disknum. Þau eru alin upp
að hluta í Afríku, þekkja tónlistina
og eru með þetta í blóðinu. Þeim
finnst rosalega gaman að syngja
þetta. Það var bara einfaldast að
gera þetta svona,“ segir hún.
Undir lokin berst talið að hlut-
verki tónmenntar í grunnskóla.
Helgu Vilborgu finnst tónmenntin
ekki vera í nægum forgangi í skól-
um og hún fái stundum að fjúka, til
dæmis þegar tónmenntakennari
fari í leyfi. Þau eru þó sammála um
að hluti af skýringunni sé skortur á
menntuðum tónlistarkennurum.
„Mér finnst að tónlistarkennsla í
skólum ætti að vera jafn mikilvæg
og aðrar greinar,“ segir hún.
Ólafur hefur skýra hugmynd um
hvert honum finnst hlutverk tón-
menntarinnar vera.
„Mér finnst að yfirmarkmið tón-
listarkennslu sé að kynna heim tón-
listarinnar fyrir nemendum. Það
hafa ekki allir aðgang að tónlist
heima hjá sér þó við séum alltaf í
tónlistarumhverfi. Fyrir mér er að-
almálið að opna þennan heim svo
nemendurnir skilji hann betur.
Ekki endilega einblína á tæknilegu
atriðin.“
NÝTT KENNSLUEFNI Í TÓNMENNT FYRIR YNGSTU GRUNNSKÓLABÖRNIN GEFUR TILEFNI TIL ÞVERFAGLEGRAR VINNU
Svipmyndir
frá Afríku
MIKILL SKORTUR HEFUR VERIÐ Á KENNSLUEFNI Í TÓN-
MENNT FYRIR GRUNNSKÓLA EN LIÐUR Í AÐ BÆTA ÚR ÞVÍ
ER NÝTT NÁMSEFNI SEM BER NAFNIÐ TÓNLIST OG AF-
RÍKA. HÖFUNDAR ÞESS ERU HELGA VILBORG SIGURJÓNS-
DÓTTIR OG ÓLAFUR SCHRAM.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Tónmenntakennararnir Helga Vilborg Sigurjónsdóttir og Ólafur Schram segja skemmtilegt að kenna börnum afríska
tónlist og að hún bjóði upp á marga möguleika í kennslu.
Helga Vilborg bauð upp á eþíópska snakkið
golló í viðtalinu. Aðal-uppistaðan er ristað
bygg en einnig er að finna í því jarðhnetur
og ristaðar kjúklingabaunir og allt er þetta
svo kryddað með eþíópskri kryddblöndu
sem kallast berberre.
Tónlist og Afríka, kennarabók og vinnubók
barna. Pétur Atli Antonsson myndskreytti.
* Þetta er svo ólíkt íslensku nálguninni íþjóðlögunum okkar, sem er textamiðuðþar sem lagið er búið til utan um textann.
16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5.10. 2014
Í verkefnabókinni eru leið-
beiningar um hvernig megi
búa til ýmiss konar hljóðfæri
sem eru innblásin af hefð-
bundnum afrískum hljóð-
færum. Eitt af þeim er
tromma. Hefðbundin leið
væri að nota geitaskinn í
trommuna en það er erfitt
að finna á Íslandi svo í stað
þess er notað roð. Efnivið-
urinn er niðursuðudós, fisk-
roð (steinbítur, langa eða
annað frekar þykkt og
sterkt roð) og snæri.
Bleytið roðið og strekkið
það yfir op dósarinnar.
Bindið snærið utan um dós-
ina og roðið. Látið roðið
þorna. Þegar roðið er þorn-
að má byrja að spila á
trommuna.
HLJÓÐFÆRAGERÐ
Afrísk roð-
tromma
Fjölskyldan