Straumhvörf - 15.03.1943, Qupperneq 24

54
STRAUMHVÖRF
ÓSKAR BERGSSON:
S&ernésn^ og fttmgaasi
í>eir, sem væntu þess á morgni her-
námsins, að Fjallkonan myndi vakna
af þúsund ára einangrunarsvefni sín-
um með nokkrum tíguleik og mæta
hinum óvæntu örlögum með rólegri
festu sjálfsviröingar og sjálfstrausts,
hafa víst flestir orðið fyrir vonbrigð-
um. Það kom fljótt í ljós, að nokkurn
hluta þjóðarinnar, einkum æskuna,
skorti skilning á sögulegri og menn-
ingarlegri arfleifð sinni, og þeim
skyldum, sem hvíldu á herðum henn-
ar sem frjálsbornum arftaka. Jafn-
framt því, sem framkoman í garð
hinna útlendu gesta, sem heimsvið-
burðirnir gerðu að sambýlismönnum
okkar, átti að mótast af vinsemd og
virðuleik, bar okkur að vernda þjóð-
leg verðmæti okkar og tungu af
fremsta megni fyrir hinu óhjákvæmi-
lega flóði erlendra áhrifa. Minnugir
þess, að þjóðin hafði skilað þjóðern-
inu og tungunni í hendur okkar, þrátt
fyrir þær ægilegu raunir kúgunar,
hungurs og náttúruógna, sem hún
varð að þola á vegferð sinni um ald-
irnar, áttum við að telja það helgustu
skyldu okkar að bregðast ekki, en
standa vörðinn allir sem einn með
óbifandi festu. Við verðum að játa,
að við höfum ekki borið gæfu til að
rækja þetta hlutverk sem okkur bar.
Sundrung og flokkadrættir hafa ein-
kennt allt opinbert líf um langt skeið,
allt of mikill hluti æskunnar berst
eins og rekald með straumi erlendra
áhrifa og hollustunni við tunguna
hefir hrakað að mun.
Við erfðum móðurmálið án fórna.
Það var hamingja okkar að hljóta
slíka vöggugjöf, leysta úr ánauöar-
fjötrum liðinna tíma. Eftir margra
alda niðurlægingu var tungan á ný
búin að öðlast töfra sína og auðgi.
Líf þjóðarinnar og tungunnar hafði
löngum verið svo nátengt, að höggin,
sem riðu yfir fólkið, skildu eftir ör á
málinu. Dvínandi sjálfsvirðing og
metnaður á tímum kúgunar og ógna
speglaðist í útlenzkuskotnu og spilltu
málfari.
Öllum unnendum tungunnar var
það kappsmál, að afmá örin, sem enn
voru sjáanleg, og útrýma verksum-
merkjunum eftir kúgun og harðrétti
hinna myrku alda. Dönskuslettur
voru gerðar útlægar. Það þótti ekki
lengur „fínt“ að nota dönsku sem
krydd í íslenzkar setningar og sletta
henni í tíma og ótíma.
Að vísu gætti ávallt undantekn-
inga. í augum sumra hefir móður-
málið alltaf verið einskonar ættar-
gripur, sem raunar þótti skylt að um-
gangast með nokkurri virðingu, til
þess að brjóta ekki í bága við almenn-
ingsálit, en um önnur eða sterkari
tengsl hefir ekki verið að ræða. Aðrir