Straumhvörf - 15.03.1943, Blaðsíða 26

56
STRAUMHVÖRF
var sú tízka ríkjandi að tala annað
erlent mál í íslenzku stað; það var á
tímum hinnar miklu niðurlægingar,
þegar þjóðin var orðin svo magn-
þrota, að hún var að því komin að
gefast upp og láta bugast fyrir of-
urþunga þess, sem á hana var lagt.
Hættan, sem nú steðjar að, er sú,
að hin uppvaxandi kynslóð okkar
tíma, sem á við allt önnur og miklu
betri kjör að búa, gefist upp af frjáls-
um vilja, óþreytt og óbuguð —
bregðist skyldu sinni, dáleidd af á-
hrifamagni nýstárleikans. Ef sú tízka
yrði ofan á, að við færum að telja
tungu sambýlismanna okkar „fínni“
en móðurmálið, væri hrunsins
skammt að bíða, og þá kynni að fara
svo áður en varir, að öðru og meiru
yrði varpað útbyrðis — jafnvel því,
sem við teljum riú dýrmætast af öllu.
Ef þjóðin vill vera sjálfri sér trú
og menningararfi sínum, verður hún
að sameinast i baráttunni gegn hvers-
konar málspillingu, af hvaða rótum
sem hún kann að vera runnin og
hvernig sem hún birtist. í þessari
baráttu verður æskan að vera í fylk-
ingarbrjósti. Hún verður að skoða
það sem dýrmæt forréttindi að lifa
á þeim tíma, þegar skyldur hennar
eru svo ótvíræðar og svo mikið er
undir liðsinni hennar komið. Hún
verður að gera sér ljóst, að málspill-
ing er hrörnunareinkenni, merki þess,
að siðferðisþróttur, sjálfsvirðing og
manndómur þjóðarinnar er að lam-
ast. Móðurmálið er hinn dýri arfur,
hin mikla röksemd fyrir tilveru okk-
ar sem sjálfstæðrar þjóðar. Það má
aldrei gleymast. Hins er og hollt að
minnast, að uppi hafa verið meiri og
voldugri ríki en við, þar sem menn-
ing stóð með miklum blóma, unz þau
gerðust sjálfum sér sundurþykk og
hjuggu í blindni á tengslin við arf
fortíðarinnar. Þessi ríki eru nú ekki
lengur til, nema sem viðfangsefni
fræðimanna, sem leggja stund á að
rannsaka líf og sögu þjóðanna, sem
týndust.
DAUÐAMÓÐAN
Þó að skammdegisnætur okkar væru löngum dimmar, bjó undir brjóst-
um þeirra heiðríkja vorhiminsins. Þjóðsögur herma, að í fyrndinni lagðist
stundum dökk móða yfir sveitir, fylgdu henni drepsóttir og dauði. Þá leit-
uðu börn heiðríkjunnar upp til jökla og dvöldu þar, unz fritt varð og heil-
næmt í byggðum. Svalt heiði himins og jökla var máttkara en móðan, sem
dirfðist ekki að gista bjartan sal íslenzkra öræfa.
Nú byltist uggur í brjóstum góðra drengja um það, að þjóðiin sé að
glata bæði himninum og heiðríkjunni. Um dali og strendur svífur dökk
ófrpskja, en gustlausir vængir öfundar og tortryggni bera hana létt yfir
og varpa eitruðum skugga yfir byggðir. Trúlitlar og síngjarnar skamm-
degissálir gefa þeim máttinn.
Árgamli íslenzki vorhiminn, árgömlu íslenzku jöklar, hellið heiðríkju
ykkar inn í skammdegissálirnar, fælið dauðamóðuna brott, svo að sumar
okkar verði bjart.