Fréttablaðið - 09.02.2013, Síða 22

9. febrúar 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 22
Fjórðungur HIV smitaðra einstaklinga
sem koma reglulega á göngudeild
smitsjúkdóma á Landspítalann eru
sprautufíklar. Þetta hlutfall hefur
hækkað jafnt og þétt undanfarin ár og
er hærra en í sambærilegum deildum í
Skandinavíu.
Aldrei hafa sprautufíklar verið jafn-
stór hluti þeirra sem greinast með
HIV og árið 2011. Í fyrra virðist sem
nýgengi smita meðal sprautufíkla sé að
dala, en 20 einstaklingar greindust á
árinu með HIV, þar af sex sprautufíklar.
Einn greindist með alnæmi á lokastigi. Haraldur Briem, sóttvarnarlækn-
ir segir erfitt að meta hvers vegna smitum meðal fíkla sé að fækka, en
bendir á að líklegast hafi verið um hópsýkingu að ræða á árunum 2010
til 2012. Hann telur að nálaskiptaþjónusta geti skipt sköpum.
Ég velti fyrir
mér hvort yfir-
völd brygðust við
á sama hátt ef
annar þjóðfélags-
hópur ætti
í hlut?“
Magnús Gottfreðsson
sérfræðingur á smitsjúkdómadeild LSH
„Ég er mjög fylgjandi starfi Frú Ragnheiðar og hef verið hvatamaður þess að þar
yrði faglega staðið að málum og reynt að styðja það eftir föngum,“ segir Magnús
Gottfreðsson, sérfræðingur á smitsjúkdómadeild LSH og prófessor í smitsjúkdómum
við læknadeild HÍ. Magnús segir það umhugsunarefni að heilbrigðisþjónusta eins og
sú sem starfrækt er hjá Rauða krossinum, sem varðar lýðheilsu og fíklana sjálfa, sé í
svo miklum mæli starfrækt af góðgerðarsamtökum.
„Þetta lýsir ákveðnu metnaðarleysi í málaflokknum, að yfirvöld heilbrigðismála reiði
sig svo mjög á hjálparsamtök og starf sjálfboðaliða. Er eðlilegt að þegar samfélag er
með jafn flókinn og viðkvæman málaflokk og þessi lýðheilsuvá sannanlega er, að vel-
viljuðum góðgerðarsamtökum sé einfaldlega falið að sjá um það? Ég er ekki að gagn-
rýna það frábæra starf sem er unnið hjá Frú Ragnheiði en hvar værum við stödd án
þeirra?“ segir hann. „Ég einfaldlega set spurningarmerki við að þessu mikilvæga verk-
efni sé einfaldlega útvistað og svo á að treyst á að þeir aðilar sinni þessu. Ég velti fyrir
mér hvort yfirvöld brygðust við á sama hátt ef annar þjóðfélagshópur ætti í hlut?“
Meðalaldur íslenskra sprautufíkla hefur hækkað mikið undan-farin ár. Hópurinn hefur ekki minnkað þrátt fyrir að dregið hafi úr fjölda
þeirra sem byrja að nota sprautur. Talið
er að á bilinu 500 til 700 sprautufíklar
séu á Íslandi í dag, langflestir á höfuð-
borgarsvæðinu.
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir
á Vogi, segir hækkandi aldur hópsins
verulegt áhyggjuefni.
„Aldurinn er það sem er alvarlegt í
þessu. Meðalaldur sprautufíkla heldur
áfram að hækka sem þýðir að fleiri
eru sýktir af lifrarbólgu, með hjarta-
skemmdir og alvarlegar sýkingar. Hóp-
urinn er þyngri til að fást við fyrir
heilbrigðisþjónustuna,“ segir hann.
„Landspítalinn segir að hópurinn sé að
stækka vegna þess að hann er að eldast
og veikjast.“
Þórarinn þekkir til fólks sem hefur
sprautað sig reglulega allt frá árinu
1980, þótt svo langur tími sé fátíður.
Sumir komnir yfir sextugt
Þór Gíslason, verkefnastjóri Frú Ragn-
heiðar, tekur undir áhyggjur Þórarins.
„Meginþorri þessa hóps er á bilinu
35 til 45 ára. Og það er í raun undarlegt
hversu margir eru enn eldri, á bilinu 45
til 55 ára. Svo tínast til okkar einstak-
lingar sem eru komnir yfir sextugt,“
segir hann. Magnús Gottfreðsson, sér-
fræðingur á smitsjúkdómadeild LSH,
segir þetta rétt þótt hópurinn sé vissu-
lega mjög breiður með tilliti til aldurs-
dreifingar.
„Þetta er áhyggjuefni og flækir málin
þegar fólk er með mörg önnur heilsu-
farsvandamál í farteskinu,“ segir hann.
350 sprautufíklar árlega á Vog
Mjög erfitt er að festa hendur á nákvæm-
an fjölda virkra sprautufíkla á landinu.
Tæplega 1.800 einstaklingar hafa sótt
meðferð á Vogi vegna sprautufíknar frá
árinu 1991 en að jafnaði koma þangað
um 350 sprautufíklar ár hvert. Forsvars-
menn meðferðarheimilisins telja að um
500 til 700 sprautufíklar séu á landinu,
eins og áður sagði, sem nota efnin þó
mismikið. Sjúkrabíllinn Frú Ragnheiður
hefur þjónustað 262 sprautufíkla síðan í
byrjun árs 2011. Í öllum tilvikum er um
að ræða mjög virka fíkla.
Þór Gíslason, verkefnastjóri Frú
Ragnheiðar, telur að fjöldi þeirra sem
notar sprautur daglega sé á bilinu 230 til
250. Hópurinn sem sprautar sig sjaldnar
sé svo mun stærri.
Erfitt að nota úti á landi
Að sögn Þórs er alvarleg sprautufíkn
mestmegnis bundin við Reykjavík og
höfuðborgarsvæðið.
„Við höfum heyrt af hópum sem eru að
sprauta sig í Hafnarfirði, útjaðri Reykja-
víkur og á Akureyri,“ segir hann. „En
þegar þú ert í svona mikilli neyslu þá
er þér ekki vært í smærri samfélögum.
Í borgarsamfélaginu eru fleiri úrræði,
betra að fela sig og meira framboð á
efnum. Fólk er ekki eins opinbert þar
og í smærri bæjum.“
HIV SMIT MEÐAL SPRAUTUFÍKLAINNRITANIR OG FJÖLDI SPRAUTUFÍKLA Á VOGI
MEÐALALDUR SPRAUTUFÍKLA HÆKKAR
MEÐALALDUR SPRAUTUFÍKLA Á VOGI
1.786 er heildarfjöldi greindra sprautufíkla
á Vogi á árunum 1991– 2009. Þar af eru 535
konur og 1.252 karlar.
2007
2008
2009
514
487
339
342
524
349
Innritanir á Vog vegna
sprautufíknar
Fjöldi sprautufíkla
á Vogi
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
SÁÁ hefur ekki gefi ð út nýrri tölur
frá Vogi en þær fyrir 2009, en
Þórarinn Tyrfi ngsson yfi rlæknir,
segir að þróunin undanfarin þrjú
ár bendi til þess að meðalaldur
sprautufíkla sé nú enn hærri en
hann var árið 2009.
28,8
ára
30,1 30,2
30,5
31,2
31,9
32,7
33,4
33,7
33,9
ára
Svala Jóhannsdóttir, fyrr-
verandi starfskona Konukots,
segir að ein meginástæða
þess að læknadóp sé svo
vinsælt sé „gæðastimpillinn“
sem fylgi því. „Fólk veit
hvað það er að fá og getur
fullvissað sig um að ekki sé
búið að þynna efnið út, jafn-
vel með eitri, eins og er oft
raunin,“ segir hún. „Þegar þú
kaupir eina töflu af ritalíni
veistu hversu mikið virkt efni þú færð. Þegar þú sprautar þig
með götuefni veistu í raun ekkert um innihald efnisins. Þú
gætir „óverdósað“ og þú gætir verið enn í fráhvörfum.“
➜ Læknadópi fylgir „gæðastimpill“ Gagnrýnir stjórnvöld fyrir metnaðarleysi
Flestir sprautufíklar
á aldrinum 35 til 45
Meðalaldur sprautufíkla hefur hækkað hratt. Fleiri heilbrigðisvandamál hrjá
eldri fíkla. Þótt færri virðist ákveða að byrja að sprauta sig minnkar hópurinn
ekki. Talið er að allt að 700 fíklar séu á landinu. Sumir eru komnir yfir sextugt.
Áhrifaríkasta og þar með hættulegasta leiðin til að koma
vímuefnum til heilans er að sprauta efnum í æð. Við það
eykst þéttni vímuefnanna, viðtaka heilans hraðast og verk-
unin margfaldast, sem gerir vímuna mun sterkari en ef efnin
eru reykt, gleypt eða sogin upp í nefið. Á vefsíðu SÁÁ segir
að neytendur líki vímunni við kynferðislega fullnægingu.
Sprautufíklar eru að jafnaði bæði líkamlega og andlega
veikari en aðrir vímuefnafíklar. Fíknin er þrálátari og erfiðari
viðfangs og líkamlegir fylgikvillar og dauðsföll af völdum of
stórra skammta eru mun algengari en hjá öðrum fíklum. Af
þeim sökum eru sprautufíklar tíðir gestir á bráðamóttökum
og almennum deildum sjúkrahúsa og er kostnaður vegna
þjónustu til þeirra mikill ár hvert. HIV og lifrarbólga C eru
alvarlegustu sjúkdómarnir sem herja á hópinn.
Úr ársskýrslu SÁÁ
➜ Hættulegasta leiðin til vímu
HÆTTULEGASTA LEIÐIN
Áhrifaríkasta leið til vímu
er að sprauta efnum í æð,
sem gerir hana jafnframt
þá hættulegustu.
Elías Sæbjörn Eyþórsson
kemst að þeirri niðurstöðu
í BS-verkefni sínu í heil-
brigðisvísindum við Háskóla
Íslands árið 2011 að nála-
skiptaþjónusta á Íslandi sé
kostnaðarhagkvæm forvörn fyrir samfélagið gegn útbreiðslu
HIV meðal sprautufíkla. Samkvæmt niðurstöðum Elíasar er
hægt að koma í veg fyrir 4,5 HIV-smit með slíkri þjónustu og
bjarga 7,4 lífárum á tímabilinu.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin skilgreinir aðgerð hagkvæma
ef hún skilar einu lífsgæðavegnu lífári undir þrefaldri vergri
landsframleiðslu á einstakling, og samkvæmt útreikningum
Elíasar er kostnaðurinn innan þeirra marka á tímabilinu
2011 til 2020.
➜ Nálaskipti borga sig í krónum talið
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
AF 300 HIV SMITUÐUM
FRÁ ÁRINU 1983 ER 61 FÍKILL
FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Sunna
Valgerðardóttir
sunna@frettabladid.is
AðrirSprautufíklar