Fréttablaðið - 29.06.2013, Side 58

29. júní 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 26
KONUR Á HVÍTA TJALDINU
Ólöf
Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
Helga Þórey Jónsdóttir er MA-nemi
við Háskóla Íslands. Síðastliðið
sumar hlaut hún styrk til þess að
rannsaka líkamlega og félagslega
framsetningu kynjanna í íslenskum
kvikmyndum frá 1980 til aldamóta.
„Ég ákvað að afmarka rannsókn-
ina með þessum tímaramma vegna
þess að um 1980 eru íslenskar kvik-
myndir að verða til og menningin
í kringum þær. Tímabilið sem er
þarna á undan er dálítið sér, myndir
að koma út hér og þar. Næst langar
mig svo að taka söguna út frá alda-
mótum til dagsins í dag,“ segir
Helga Þórey.
„Það er vert að taka það
fram að þetta er ekki
félagsvísindaleg rann-
sókn. Við tókum saman
gögn og skoðum dálítið
kreditlista út frá hlut-
falli kvenna og staðsetn-
ingu á kreditlistum. Þær
voru örsjaldan númer eitt
á listunum, en eitt dæmi
um slíka kvikmynd er
Stella í orlofi,“
segir Helga
jafnframt.
Hún bætir við að á tímabilinu sem
rætt er um hafi konur í kvikmynda-
gerð farið frá því að vera nánast
engar, yfir í að vera nokkrar. „Svo
er dálítið annað tímabil sem kemur
um og eftir aldamótin, undir lok
tíunda áratugarins. Við verðum
alþjóðlegri og viðfangsefnin aðeins
önnur og öðruvísi,“ bætir Helga við.
„Þetta var svona hugvísindaleg
greining. Ég horfði mikið á end-
urtekin þemu og framan af voru
konur skraut í kvikmyndum. Þar
má nefna sem dæmi dóttur frysti-
hússtjórans í Nýju lífi (1983) í leik-
stjórn Þráins Bertelssonar – þar
er eitt atriði sem er mér sérstak-
lega minnisstætt, þar sem dótt-
irin gengur á undan tveimur karl-
kyns aðalpersónum til þess að
sýna þeim inn á verbúðina. Föt
stúlkunnar hverfa smátt og
smátt og í lokin sér maður
allsberan rass,“ segir Helga
kímin. „Þetta er dálítið aug-
ljós hlutgerving kvenlíkam-
ans,“ útskýrir hún. „Þetta
er það sem kom mér mest
á óvart, þessi augljósa hlut-
gerving. Það eru eiginlega
alltaf brjóst! Þannig er verið
að setja okkur inn í augna-
ráð karlsins og við erum
með í því að glápa
á þessar konur,“
segir Helga.
„Þær konur sem koma fyrir í
myndunum eru gjarnan klisjulegar.
Þær eru sjaldan í aðalhlutverki en
frekar aðalkarlpersónum til stuðn-
ings, oft sem ömmur, mömmur, við-
föng og þar fram eftir götunum,“
segir Helga.
„Svo eru kvikmyndir eins og
Með allt á hreinu (1982), í leikstjórn
Ágústs Guðmundssonar, en hún er
mjög áhugaverð og skemmtilega
krítísk á þetta hefðbundna kynja-
dót. Gærurnar, með Röggu Gísla
Örfáar konur í kreditlistum
„Framan af voru konur skraut í kvikmyndum,“ segir Helga Þórey, en hún tekur saman félagslega framsetningu kynjanna í íslenskum
kvikmyndum frá 1980-2000. Helga segir það hafa komið á óvart hversu augljóslega konur voru hlutgerðar.
Bechdel-prófið er notað til
þess að greina kynjahalla í
skáldverkum.
Til þess að standast prófið
þurfa að minnsta kosti tvær
kvenpersónur að vera í
verkinu og þær þurfa að
eiga samræður um eitthvað
annað en karlviðfangsefni.
Prófið er nefnt eftir teikni-
myndahöfundinum Alison
Bechdel.
Bechdel-prófið er því
ekki gagnrýni á myndirnar
sem slíkar, en í sögu Alison
Bechdel er reglan sett fram
sem grín á augljósa fyrirferð
karla innan söguheims kvik-
myndanna.
Bechdel prófið
„Í Löggulífi eru konur mun fyrirferðarmeiri en í fyrri Líf-
myndunum tveimur, Dalalífi og Nýju lífi. Engu að síður
eru margar þeirra hlutgerðar,“ segir Helga Þórey.
„Stella Löve er ein fárra kvenna sem eru aðalpersónur
í íslenskum kvikmyndum á níunda áratugnum,“ bendir
Helga Þórey á.
„Eggert Þorleifsson bregður sér í hlutverk miðils í Með
allt á hreinu. Að setja karla í „kvenfatnað“ er sígilt stef
í grín myndum og skemmtiþáttum í sjónvarpi og er mun
algengara en að sjá konur í hefðbundnum karlafötum,“
segir Helga Þórey.
„Í kvikmyndinni Karlakórinn Hekla er sjónum beint
að þeim erfiðleikum sem geta skapast þegar konur
vilja njóta áheyrnar innan samfélags karla,“ útskýrir
Helga Þórey.
í broddi fylkingar, brjóta sig frá
Stuðmönnum. Þær vilja ekki vera
í bakröddum heldur semja sjálfar
og fara á tónleikaferðalög. Þær eru
framúrstefnulegar og töff – með
allan orðaforðann – á meðan strák-
arnir eru ekki jafn töff í dansband-
inu sínu,“ bætir Helga við og segir
margt í þessu.
Tilgangur verkefnisins er að
setja saman fræðigreinasafn um
birtingar myndir kvenna í íslensk-
um kvikmyndum. Lítið efni er
þegar til um íslenska kvikmynda-
sögu almennt og hefur Helga trú á
því að íslensk kvikmyndasaga verði
rituð frekar með fræðilegum hætti
í náinni framtíð.
STILLA ÚR KVIKMYND-
INNI MEÐ ALLT Á
HREINU (1982) Í
LEIKSTJÓRN ÁGÚSTS
GUÐMUNDSSONAR
STILLA ÚR
KVIKMYNDINNI
LÖGGULÍF (1985) Í
LEIKSTJÓRN ÞRÁINS
BERTELSSONAR
STILLA ÚR KVIKMYND-
INNI KARLAKÓRINN
HEKLA (1992) Í LEIK-
STJÓRN GUÐNÝJAR
HALLDÓRSDÓTTUR
STILLA ÚR KVIKMYNDINNI STELLU
Í ORLOFI (1986) Í LEIKSTJÓRN
GUÐNÝJAR HALLDÓRSDÓTTUR
HELGA ÞÓREY
JÓNSDÓTTIR
Starfsemi LsRb 2013 Allar fjárhæðir í milljónum króna
Breytingar á hreinni eign til greiðslu lífeyris 31.12 2012 2011
Samtals Samtals
Iðgjöld 1.795 1.692
Lífeyrir -2.710 -2.474
Fjárfestingartekjur 4.783 4.787
Fjárfestingargjöld -81 -58
Rekstrarkostnaður -66 -73
Sérstakur skattur 0 -47
Hækkun á hreinni eign á árinu 3.721 3.827
Hrein eign frá fyrra ári 58.203 54.376
Hrein eign til greiðslu lífeyris 61.924 58.203

Efnahagsreikningur
Verðbréf með breytilegum tekjum 3.284 2.140
Verðbréf með föstum tekjum 57.265 54.723
Veðlán 1.113 1.183
Aðrar eignir 293 227
Kröfur 52 48
Skuldir -83 -118
Hrein eign til greiðslu lífeyris 61.924 58.203

Kennitölur
Nafn ávöxtun 8% 8,6%
Hrein raunávöxtun 3,4% 3,2%
Hrein raunávöxtun – 5ára meðaltal 3% 4%
Fjöldi sjóðfélaga 668 740
Fjöldi lífeyrisþega 2.906 2.783
Rekstrarkostnaður í % af eignum 0,1% 0,1%
Eignir í íslenskum krónum í % 99,2% 99,2%
Eignir í erlendum gjaldmiðlum í % 0,8% 0,8%
Eign umfram heildarskuldbindingar í % -23,8% -22,9%
Eign umfram áfallnar skuldbindingar í % -20,1% -18,7%
Birt með fyrirvara um prentvillur
Ársreikning LsRb 2012 má sjá í heild sinni á heimasíðu LSS: www.lss.is
Stjórn og framkvæmdastjóri
Í stjórn sjóðsins eru Björk Vilhelmsdóttir stjórnarformaður, Ása Clausen,
Jón Fjörnir Thoroddsen, Júlíus Vífill Ingvarsson og Þorgrímur Hallgrímsson.
Framkvæmdastjóri sjóðsins er Jón G. Kristjánsson
Aðsetur sjóðsins er hjá Lífeyrissjóði starfsmanna sveitarfélaga, Sigtúni 42, 105
Reykjavík, Sími 5 400 700 - lss@lss.is - www.lss.is
Lífeyrissjóður
starfsmanna Reykjavíkurborgar