Fréttablaðið - 29.08.2013, Blaðsíða 24

29. ágúst 2013 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 24
Nú mun líkt á komið með
Víkur kirkjugarðinum
gamla við Aðalstræti og
Reykjavíkurflugvelli í
Vatnsmýri. Þess hefur
verið krafist að báðir víki,
af því að sterkir fjármagns-
eigendur þurfi að ávaxta
þar eignir sínar. Ekki er
spurt um forna helgi og
sögu eða almannaheill.
Sumir segja, að þetta
virðist að stærstum hluta
spurning um það hvernig ríkir menn
geti orðið ríkari og hvernig stjórn-
málamenn geti tryggt sér kjör-
þokka þeirra á meðal í kosninga-
baráttu. Árið 2009 talaði ég á fundi,
sem haldinn var á Ingólfstorgi til að
mótmæla hótelbyggingu þar, sem
mun m.a. eyðileggja þó nokkuð af
því sem eftir er af Víkurgarði. Ég
minnti þá á hið fornkveðna, að engin
borgarhlið væru svo sterk, að asni
klyfjaður gulli kæmist ekki í gegn.
Þetta yrði borgarstjórn að afsanna,
annars væri hún einskis virði. Nú,
fjórum árum síðar, hefur það enn
ekki tekist.
Heimildir um Víkurgarðinn má
finna í tveimur verkum, sem undir-
ritaður hefur skrifað og eru Dóm-
kirkjan í Reykjavík og Saga kirkju-
garða Reykjavíkur. Þau eru bæði
nálganleg á Netinu, Það fyrra á
www.domkirkjan.is en hitt á www.
kirkjugardar.is. Í Dómkirkju sögunni
er sett fram ný kenning um önd-
vegissúlur Ingólfs. Þar er gert ráð
fyrir, að Ingólfur Arnarson hafi,
eftir mikla landkönnun, sjálfur valið
bæjarstæði sitt. Hann hafi svo látið
öndvegissúlurnar, sem báru myndir
heimilisguða hans, reka að landi frá
skipi sínu. Þetta hafi verið táknræn
landtaka guðanna til samfélags við
vættir landsins, sem samtíð hans
trúði einnig á.
Miðað við nútímaþekkingu á
trúarbragðasögu er það nánast sjálf-
sagt, að maður úr andlegu umhverfi
Ingólfs hafi framkvæmt einhverja
blót- eða fórnarathöfn til þess að
helga nýtt landnám, sáningu þar og
uppskeru og tryggja þannig stuðn-
ing goðmagnanna við mannlíf allt,
enda voru þau álitin hinir upphaf-
legu landsdrottnar. Afar líklegt er,
að sú athöfn hafi verið framkvæmd
sem næst bæjarstæðinu á slétt-
um vellinum austan þess. Þar hafi
verið hlaðinn hörgur, sem hafi verið
helgistaður Reykjavíkurgoðans, uns
kirkja og grafreitur tóku þar við.
Barbarismi
Forn kuml heiðin hafa ekki fundist í
Reykjavík. Þau kunna að sjálfsögðu
að hafa blásið upp, áður en menn
fóru að veita slíku verulega
athygli. En þessi staðreynd
hefur kallað á þá hugmynd,
að frumbyggjar Reykjavíkur hafi
verið færðir úr kumlum sínum í
kirkjugarðinn í Vík, líkt og gert var
við Egil Skallagrímsson, ef marka
má sögu hans.
Ég held, að alla muni hrylla við
þeirri hugsun, að Reykvíkingar
framtíðarinnar mundu einhvern
tíma selja legstað Jóns Sigurðs-
sonar og þeirra merkismanna, er
hvíla næst honum, til þess að byggja
þar hótel eða kannski bara veitinga-
stað, þar sem menn gætu notið hins
frábæra útsýnis yfir Tjörnina. En
þetta er nánast hliðstætt því sem
auðmagnið vill gera í Víkurgarði í
dag. Þar er vísvitandi verið að fara
illa með hinstu hvílustaði þeirra
manna, karla og kvenna, sem hér
börðust harðri baráttu til þess að lifa
af, einnig ýmissa sem mörkuðu djúp
spor í þjóðarsöguna. Loks er tekin sú
áhætta að lítilsvirða þannig grafreit
fyrsta landnámsmannsins. Kannski
verður sá „barbarismi“ Reykvíkinga
kynntur á flóðlýstum veggjum jarð-
hæðar hótelsins, með því að auglýsa
víðþekkta gestrisni okkar, sem nái
svo langt, að jafnvel Ingólfur Arnar-
son hafi verið látinn ganga úr rúmi
fyrir gestum 21. aldarinnar.
Að lokum skal spurt: Er þörf á
hóteli einmitt þarna? Svar allra
sæmilega skynsamra manna
hlýtur að vera nei. Mun það bæta
miðborgar lífið, gera það mann-
eskjulegra? Svarið er örugglega
nei. Getur verið, að þetta sé fyrst
og fremst hugsað til að gera fáeina
fjármagnseigendur allmiklu ríkari?
Mér býður í grun, að þar gæti svar-
ið verið. Og ef svo er, er þá hægt að
réttlæta ofbeldi við þetta svæði með
því? Mitt svar er nei, og aftur nei.
Ég get ekki varist því að nýta mér
snilli Steins Steinarrs og hygg ég
megi, með góðfúslegu leyfi hans,
málefnisins vegna, gera þar smá-
vægilega breytingu:
Húsameistari fjármagnsins
tók handfylli sína af leir,
og hann Ingólfur sálugi Arnarson
kom til hans og sagði:
Húsameistari fjármagnsins!
Ekki meir, ekki meir.
Helgasti reitur
höfuðborgarinnar
Hvað er eiginlega að þess-
um Litháum? Þeir segjast
ætla að taka upp evru sem
gjaldmiðil 1. janúar 2015
en núverandi gjaldmiðill
þeirra, litas, hefur verið
beintengdur evrunni frá
2002. Hafa Litháar ekki
lesið leiðaraskrif Mogg-
ans undanfarið? Vita þeir
ekki að Evrópusambandið
er vita vonlaust fyrirbæri,
ef ekki dauðadæmt, að ekki
sé minnst á evruna?
Nei! Litháar eru í efnahagslegri
sókn og í nýlegu tölublaði sænska
dagblaðsins Dagens Industri er
sagt frá því að þeir telji að evran
muni efla samkeppnisstöðu lands-
ins og auka erlenda fjárfestingu.
Litháar eru fámenn og fátæk
þjóð. Þeir hafa lagt á sig þunga
byrði til að koma landinu aftur á
réttan kjöl eftir kreppuna 2009.
Þeir hafa hunsað tillögur hins
sjálfskipaða hagfræðigúrús og
Nóbelsverðlaunahafa, Paul Krug-
mans. Að svelta sig út úr krepp-
unni hefur reynst vera rétta leiðin í
þessu landi og nú eykst útflutning-
ur og hagvöxtur í Litháen, verður
líklega um þrjú prósent í ár. Svelti-
kúr af þessum toga hefur ekki
gengið eins vel í hvítlauks beltinu
(lesist Suður-Evrópu) og er það
ef til vill vegna þess að þar hafa
kjósendur ekki verið eins viljug-
ir að færa fórnir til að ná árangri.
Má vera að ferskar minningar um
þrautir og frelsis skerðingu sovét-
tímans hafi veitt Litháum kjark
og vilja til að takast á við endur-
reisnina, eða hvað?
Litháar eiga enn langt í land með
að ná sambærilegum lífskjörum
sem við búum við í Vestur-Evrópu.
En þeir eru svo sannarlega lagðir
af stað inn á braut betri tíma, svo
mikið er víst.
Litháen og evran
Margt er hægt að læra
um mikilvægi góðs sið-
ferðis í kjölfar efna-
hagshrunsins og t.d.
falls bandarísku fyrir-
tækjanna Arthur Ander-
son, Enron og World-
com. Slæmt siðferði
var mikið rætt í kjöl-
far þessara atburða en
gróðasjónarmið urðu
til þess að alþjóðlega
viðurkennt viðskipta-
siðferði fauk út um gluggann.
Enginn vildi rugga bátnum enda
mikið í húfi á miklum „uppgangs-
tímum“ innan fyrirtækjanna.
„Maximizing the shareholder‘s
value“ var boðorð dagsins. Engar
hindranir voru í veginum þegar
það slagorð var annars vegar.
Þann lærdóm sem hægt er að
draga af þessu og öðru er að sið-
ferði skiptir mjög miklu máli
innan fyrirtækja og stofnana og
að æðstu stjórnendur fyrirtækja
mega ekki sofna á verðinum
þegar kemur að því að sýna gott
fordæmi hvað þennan þátt varð-
ar. Öll fyrirtæki stór sem smá
ættu að vera með siðareglur og
reglur um hvað fyrirtækið telur
vera æskilega hegðun. Auð vitað
hugsa margir þegar þeir lesa
þetta, það er nú bara „common
sense“ en því miður á það ekki
við um alla og reglur því mikil-
vægar. Reglurnar verða að vera
sýnilegar og það verður að sýna
svart á hvítu hvað er talin æski-
leg og ásættanleg hegðun innan
fyrirtækja. Síðan þarf að umb-
una mönnum fyrir þá hegðun, en
refsa þeim sem fylgja ekki regl-
unum.
En hver er hvatinn að baki
heilbrigðri siðferðiskennd? Eru
það gildin sem menn trúa
á sem koma í veg fyrir að
þeir hrindi siðlausum hug-
myndum í framkvæmd,
eða er hvatinn eingöngu sá
að forðast t.d. kæru? Svör
við þessu liggja hjá okkur
hverju og einu en þetta er
umhugsunarvert engu að
síður.
Það er aldrei hægt að
ganga að því vísu að allir
hugsi eins og þú sjálfur eða
hegði sér eins og þú myndir haga
þér teljir þú sjálfan þig heiðvirða
og löghlýðna manneskju. Mann-
fólkið er alltof ólíkt til þess.
Við erum alin upp við mismun-
andi aðstæður og því ríkja mis-
munandi viðhorf og gildi innan
fjölskyldna, auk þess sem aðrir
áhrifaþættir hafa áhrif á hegðun
fólks.
Siðferðisþjálfun
Mörg fyrirtæki eru með reglu-
leg námskeið í siðferðisþjálfun
fyrir starfsfólk sitt. Má þar nefna
fyrir tæki sem eru með sterka sið-
ferðisvitund og menningu eins og
The Walt Disney Company, Alcoa
(með grunngildi innleidd frá 1888),
American Express og ebay. Í sið-
ferðisþjálfun er starfsfólki kennt
að taka á alls konar vafasömum
atvikum sem koma upp í sam-
skiptum við samstarfsfólk eða
aðila sem fyrirtækið á í viðskipt-
um við. Starfsmönnum er kennt
að setja mörk án þess að móðga
þann sem á í hlut, vera samkvæm-
ir sjálfum sér, gildum sínum og
gildum fyrirtækisins en einnig að
ræða óásættan lega hegðun opin-
skátt komi hún upp t.d. í stjórn-
endahópi. Reynslan hefur sýnt að
þau fyrirtæki sem vinna mark-
visst að innleiðingu góðs siðferðis á
sínum vinnustöðum eru einnig með
starfsfólk sem leggur sig sérstak-
lega fram í vinnunni. Þessi þátt-
ur í fyrirtækjarekstri verður enn
mikilvægari eftir því sem sam-
félög og þá fyrirtæki og stofnanir
verða fjölmenningarlegri, þar sem
menning getur haft áhrif á við-
horf og mótað hegðun út frá því.
En þegar upp er staðið hangir þetta
auðvitað allt saman við grunngildi
hvers fyrirtækis fyrir sig.
Gott siðferði í öllum samskipt-
um þarf að vera rauði þráðurinn
í gegnum alla þjálfun starfsfólks
á vinnustöðum og ætti að endur-
speglast í nánast öllum ákvörð-
unum sem þar eru teknar. Auk
einkarekinna fyrirtækja ættu
stofnanir að setja sér sömu mark-
mið varðandi siðferðiskennslu og
hafa hana inni í fræðslustefnu
sem reglulegt námskeið. Slíkt
styrkir ímynd og eykur traust og
ánægju þeirra sem sækja þang-
að þjónustu og gerir starfsfólk
ánægðara í starfi. Þetta er líka
mikilvægur liður í því að við-
skiptalífið nái að endurheimta
það traust sem ríkti, áður en
hrunið og kreppan skullu á.
Siðferði innan fyrirtækja
SIÐFERÐI
Hildur Jakobína
Gísladóttir
ráðgjafi
➜ Öll fyrirtæki stór sem
smá ættu að vera með siða-
reglur og reglur um hvað
fyrirtækið telur vera æski-
lega hegðun. Auðvitað hugsa
margir þegar þeir lesa þetta,
það er nú bara „common
sense“ en því miður á það
ekki við um alla og reglur
því mikilvægar.
➜ Að lokum skal
spurt: Er þörf á hóteli
einmitt þarna? Svar
allra sæmilega skyn-
samra manna hlýtur
að vera nei.
➜ Hafa Litháar ekki
lesið leiðaraskrif
Moggans undanfarið?
Vita þeir ekki að
Evrópu sambandið er
vita vonlaust fyrir-
bæri, ef ekki dauða-
dæmt, að ekki sé
minnst á evruna?
SKIPULAG
Þórir Stephensen
fv. dómkirkjuprestur
EVRÓPUMÁL
Ingimundur
Gíslason
augnlæknir