Fréttablaðið - 29.08.2013, Blaðsíða 28

29. ágúst 2013 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 28
Ég er ánægður með þig
að þú skulir hnippa í páf-
ann og hrista upp í sam-
skiptunum við Moskvu
en finnst að þú mættir
ganga lengra í að banna
bátum með byssur að
leggja við hafnarkantinn
í borginni þinni. Það er
þó ekki efni þessa pist-
ils en ég vil hvetja þig
áfram til góðra verka og
valdi að skrifa þér þetta
bréf á síðum Fréttablaðs-
ins.
Mörgum okkar er sagan um
Rosu Parks kunn. Þann fyrsta
desember 1955 sat hún í strætis-
vagni í heimabæ sínum, Mont-
gomery í Alabama. Borgar-
stjórinn og aðrir báru á þeim
tíma ábyrgð á því að í þeirri
borg eins og víðar á þessu svæði
var lögum um kynþátta skiptar
sætaraðir viðhaldið innan
borga. Ellefu árum áður hafði
dómstóll komist að þeirri niður-
stöðu (þökk sé Irene Morgan) að
ekki væri stætt á því að skipta
sætaplássi eftir kynþáttum í
lestum og strætisvögnum sem
ferðuðust út fyrir viðkomandi
fylki. Eftir sem áður stoppaði
það ekki borgarstjórnir þess
tíma í að viðhalda þessari skipt-
ingu innan borgar- eða fylkis-
marka.
Rosa Parks tók strætó heim
úr vinnu. Rétt eins og konur og
karlar gera í Reykjavík í dag.
En hún mátti ekki sitja hvar
sem var. Þennan dag sat hún í
sætaröð sem hún mátti sitja í
á meðan enginn sætaskortur
var í röðunum sem sérmerktar
voru fyrir hvíta fólkið. Á einni
stoppistöðinni fjölgaði hvítum í
strætisvagninum og nú
skorti sæti. Samkvæmt
reglum borgarinnar
urðu Rosa Parks og
aðrir með dökkan húð-
lit í þessari sætaröð að
fara aftar í vagninn (og
standa) svo sá hvíti gæti
fengið sér sæti. Rosa
Parks sat sem fastast.
Fyrir það var hún hand-
tekin, leidd fyrir dómara
og sektuð. Sú handtaka
fyllti mælinn og mót-
mælaalda fylgdi í kjöl-
farið. Borgarstjórar og önnur
fyrirmenni þurftu þó tæp níu ár
til að skilja mikilvægi þess að
fella niður hvers konar lög og
reglur sem mismunuðu fólki á
grundvelli húðlitar og/eða upp-
runa forfeðra þeirra. Dugandi
borgarstjóri hefði gripið strax í
taumana!
Fyrir utan moskuna
Mörg framfaraskref hafa verið
tekin í mannréttindamálum á
Íslandi á síðustu árum og ég
er þér hjartanlega sammála,
Jón Gnarr, að það er ekki síður
mikil vægt að borgarstjóri láti
heyra í sér hvað mannréttindi
varðar eins og að skipta sér af
því hvort gera þurfi við götur í
borginni. Ég vil reyndar ganga
svo langt að halda því fram
að þú hafir nóg af embættis-
mönnum sem geta séð um gatna-
viðgerðir og getir þar með sinnt
mannréttindamálum sjálfur.
Íbúar á Íslandi eru heppnir að
þær eru orðnar margar Rósurn-
ar sem hafa barist fyrir bættum
mannréttindum. Úti í hinum
stóra heimi má líka sjá fullt af
fólki gera góða hluti. Úr þeim
hópi vil ég nefna 16 ára stúlku
sem ber nafnið Malala Yousuf-
zai. Hún er hetja sem þorir að
berjast fyrir bættum mannrétt-
indum. Slíkar hetjur á hennar
aldri eru líka til á Íslandi og nú
bið ég þig, kæri borgarstjóri,
að ímynda þér að fimm slíkar
hetjur koma og heimsækja þig
á skrifstofuna þína og bjóða þér
með sér til bænahalds.
Ungu konurnar fimm sem eru
komnar til að heimsækja þig
eru allar fæddar hér á Íslandi,
húðlitur þeirra er alls konar,
þær tala reiprennandi íslensku
og ráða við mörg önnur tungu-
mál. Þar sem þú hefur þegið
boð þeirra sitjið þið í strætó á
leiðinni til bænahaldsins hlið
við hlið og spjallið saman. En
fyrir utan moskuna skilur leiðir.
Ungu hetjurnar fimm þurfa
nefnilega að nota annan inn-
gang en þér er boðið til bæna-
halds með karlmönnunum. Ég
vona að þú hugsir til Rosu Parks
og ungu kvennanna fimm þegar
þú tekur þátt í því bænahaldi
og veltir því fyrir þér hvort þú
getir sett reglur í borginni þinni
um að kirkjur, moskur og önnur
bænahús teljist jafnmikið opin-
berir staðir og strætó og að fólki
sé ekki mismunað eftir kyni né
öðrum einkennum um hvar það
fær sér sæti eða krýpur.
Kæri Jón Gnarr
Þetta kann að koma ykkur
sem þekkja mig eða kann-
ast við mig á óvart en mér
finnst mikilvægt að opin-
bera mína sögu.
Á mínum 23 árum hefur
löngunin til að enda mína
tilvist á þessari jörðu
komið allt of oft. Ég var
níu ára þegar ég fann
fyrst fyrir þessari löng-
un. Út af því að sársauk-
inn við að leita að minni
innri ró var óbærilegur og
löngunin til að finna frið
og sátt og finna fyrir einhverju
öðru en stanslausum óútskýran-
legum sársauka var stöðug.
Níu ára. Því miður er ég ekki
ein um að hafa glímt við drauga
þunglyndis og depurðar. Ég átti
ekki slæma æsku, ég átti nóg af
vinum, gekk vel í skóla, alltént allt
til staðar fyrir almenna vellíðan
en samt leið mér svona og hafði
ekki hugmynd af hverju.
Það eina sem þarf er stundar-
brjálæði, eymdin tekur yfir og
það tekur bara sekúndubrot, alveg
eins og það tekur bara eitt högg
við bílveltu.
Mikið álag
Ég tala af reynslu þegar ég segi
að geðheilbrigðiskerfið á Íslandi
er í molum. Það er engin úrræði
að fá og ef maður kemst að í með-
ferð geta liðið nokkrar vikur á
milli tíma hjá meðferðaraðila, svo
mikið er álagið. Af hverju er ekki
jafnfréttnæmt þegar einstak-
lingur fellur fyrir eigin hendi og
þegar einstaklingur deyr í hræði-
legu slysi? Ef allar tilkynningar
um sjálfsmorð yrðu jafn-
fréttnæmar, tilkynn-
ing í kvöldfréttum, ætli
kerfið væri jafnaðgerð-
arlaust? Ætli það yrði
áfram skorið niður í heil-
brigðiskerfinu? Við furð-
um okkur á því af hverju
engin lækning við krabbameini
sé fundin árið 2013. Ég furða mig
á því af hverju umræðan um geð-
sjúkdóma er enn, árið 2013, hálf-
gert tabú. Fólk á öllum aldri fell-
ur fyrir eigin hendi. Börn niður í
sjö ára finna fyrir löngun til þess
að deyja vegna vanlíðanar. Þetta
er ástand sem þarf að horfast í
augu við og tækla.
Hljóp frá draugunum
Í dag líður mér vel. Eftir mikla
baráttu seinustu tvö ár og leit
er ég sátt, glöð og hamingju-
söm. Virkilega hamingjusöm. Ég
kann að eiga við draugana mína,
veit hvað matar þá og veit hvað
heldur þeim í burtu. Með ör lítilli
hjálp frá geðsviði Landspítalans
hjá yndislegri konu (þrátt fyrir
álagið er starfsfólk geðsviðs
Land spítalans hetjur og vinnur
gott verk) komst ég af stað að bata
mínum en sá um mestalla vinnuna
sjálf. Hljóp í burtu frá draugun-
um og fann minn eigin styrk. Það
eru ekki allir svo heppnir. Ást og
friður.
Tölum opinskátt,
breytum hugarfarinu
Samtök iðnaðarins (SI)
hafa sett fram þá skoðun
að rétt sé að skipta nýrri
byggingarreglugerð upp
„þannig að unnt verði að
uppfylla ýtrustu kröf-
ur fyrir öryrkja og fatl-
aða, aldraða og alla þá
sem þurfa sérþjónustu en
jafnframt verði löglegt að
reisa ódýrari íbúðir fyrir
þá sem ekki þurfa sér-
stakan aðbúnað“. Reglu-
gerð sú sem um ræðir
stækkar vissulega þriggja
herbergja íbúð sem sam-
kvæmt eldri reglum gæti verið að
lágmarki 55 m2 í 58 til 60 m2. Til
stóð að stækkunarþörfin yrði enn
meiri en frá því var fallið, var það
gert með breytingu á umræddri
reglugerð. En ekki var aðeins fall-
ið frá stækkunarþörfinni heldur
tuttugu öðrum atriðum sem stóðu
í upphaflegri reglugerð.
Viðræður hafa nú þegar farið
fram milli Samtaka iðnaðarins
og Sjálfsbjargar landsambands
fatlaðra um hvernig megi nálgast
sjónarmið beggja aðila. Það hefur
verið ófrávíkjanleg krafa Sjálfs-
bjargar að allt húsnæði verði
hannað fyrir alla fatlaða sem og
ófatlaða þannig að aðgengi fyrir
fatlaða verði tryggt, alltaf, alls
staðar. Niðurstaða þeirra við-
ræðna var að láta reyna á samráð
beggja aðila í gegnum Mannvirkja-
stofnun.
Nú ber svo við að bæði
umhverfis- og auðlindaráðherra,
sem fer með þann málaflokk, og
félags- og húsnæðismálaráðherra
skauta fram á völlinn. Umhverfis-
ráðherra telur að „reglugerðin [sé]
of þröng og vill að hún verði gerð
sveigjanlegri“.
Óverulegur kostnaðarauki
Í Fréttablaðinu 27. ágúst kemur
félags- og húsnæðismálaráðherra
með þá annars ágætu hugmynd
að tengja úrbætur í hús-
næðismálum við kjarasamninga.
Í þættinum Sjónmáli nefndi sami
ráðherra að kostnaðaraukning við
umræddar reglugerðarbreytingar
væri um 11% og byggði það á mati
sem samtökin og Búseti létu gera á
kostnaði við tiltekið hús sem þessir
aðilar völdu að skoða.
Sjálfsbjörg hefur mótmælt þess-
um tölum. Mannvirkja stofnun fól
óháðum aðila, verkfræði stofunni
Mannviti, að leggja mat á kostnað-
inn og var niðurstaða Mannvits
að hækkunin væri á bilinu 2,2%
til 3,1%. Umhverfis- og auðlinda-
ráðuneytið hefur nú þegar ákveðið
að gera tilteknar breytingar á
byggingar reglugerðinni frá því
hún tók fyrst gildi, sem draga
enn frekar úr þessari hækkun og
er metið að hækkun byggingar-
kostnaðar við húsið sem SI hafa
valið að miða við sé 0,35%.
Kostnaðar aukinn er því óveru-
legur og fráleitt að hverfa frá því
framfaraspori sem tekið var við
gildistöku reglugerðarinnar.
Það er hins vegar ljóst að tæki-
færi eru til staðar til að ná fram
frekari hagkvæmni í hönnun á
húsnæði. Sjálfbjörg telur það
mögulegt án þess að algild hönn-
un verði slegin af. Ráðherrar eru
hins vegar beðnir um að anda með
nefinu meðan sú samráðsvinna fer
fram.
Bið ráðherra að
anda með nefi nu
MANNRÉTTINDI
Pétur Björgvin
Þorsteinsson
djákni og Evrópu-
fræðingur
➜ En fyrir utan moskuna
skilur leiðir. Ungu hetjurnar
fi mm þurfa nefnilega að
nota annan inngang en þér
er boðið til bænahalds með
karlmönnunum.
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Guðborg Björk
Sigtryggsdóttir
nemi
➜ Eftir mikla baráttu
seinustu tvö ár og
leit er ég sátt, glöð og
hamingjusöm.
HÚSNÆÐI
Bergur Þorri
Benjamínsson
málefnafulltrúi
Sjálfsbjargar
Landssambands
fatlaðra
➜ Það hefur verið
ófrávíkjanleg krafa
Sjálfsbjargar að
allt húsnæði verði
hannað fyrir alla
fatlaða sem og
ófatlaða þannig að
aðgengi fyrir fatlaða
verði tryggt, alltaf,
alls staðar.