Fréttablaðið - 14.11.2013, Blaðsíða 28

14. nóvember 2013 FIMMTUDAGURSKOÐUN
HALLDÓR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is HELGAREFNI: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kristján Hjálmarsson, kristjan@visir.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
FRÁ DEGI
TIL DAGS
Undanfarin ár hefur Reykjavíkurborg
aukið samtal við borgarbúa og fengið
þeim tæki til að taka beinar ákvarðanir
í nærsamfélagi sínu. Gerðar hafa verið
áhugaverðar tilraunir með að borgar-
búar taki þátt í ákvörðunum um hvernig
peningunum þeirra er forgangsraðað,
sem er gott þar sem þetta eru þeirra
peningar eftir allt saman.
Beint lýðræði hefur samt sínar tak-
markanir. Við megum ekki gleyma að
við kjósum stjórnmálamenn til að vera
í vinnu fyrir okkur og axla ábyrgð á
ákvörðunum. Áhersla á beint lýðræði
má ekki leiða til að ábyrgðin og vinnan
sé færð frá stjórnmálamönnunum yfir á
íbúana. Það er verra ef þróunin verður
sú að það verði sjálfsögð viðbót við for-
eldrahlutverkið að þegar búið er að elda
hakk og spaghetti, baða og svæfa verði
að leggjast yfir skýrslur um undirlag
róluvalla til að passa upp á hagsmuni
barnanna sinna á næsta íbúafundi. Eftir
ákvörðun íbúafundarins þurfa stjórn-
málamennirnir svo ekki að taka eins
mikla ábyrgð á því og ella ef undirlagið
klikkar og einhver meiðir sig.
Eðli beins lýðræðis er líka þannig að
meirihlutinn ræður alltaf. Þá er hætta á
að rödd minnihlutahópa nái ekki í gegn
út af hagsmunagæslu meirihlutans,
hvort sem um er að ræða ákvarðanir
innan hverfis eða einnar götu. Hlutverk
kjörinna fulltrúa er hins vegar að passa
upp á að tekið sé tillit til hagsmuna og
réttinda minnihlutahópa í öllum ákvörð-
unum.
Ég tel að þó að beint lýðræði hljómi
fallega verði því að stíga varlega til jarð-
ar og taka ekki ábyrgðina af kjörnum
fulltrúum. Nær væri að þróa frekar full-
trúalýðræðið og ég hef velt upp þeirri
hugmynd að nota næsta kjörtímabil til að
skoða kosti þeirrar hugmyndar að kjósa
borgarstjórann beinni kosningu og auka
þannig áhrif borgarbúa á stjórn borgar-
innar. Með því að kjósa beint um borgar-
stjóra yrði til skýrari tenging milli kjós-
enda og stjórnar borgarinnar og enginn
myndi velkjast í vafa um hvar pólitíska
ábyrgðin ætti heima.
Beint lýðræði og borgarstjóri
STJÓRNMÁL
Hildur
Sverrisdóttir
borgarfulltrúi og
frambjóðandi í
1. sæti í prófk jöri
sjálfstæðismanna
➜ Áhersla á beint lýðræði má ekki
leiða til að ábyrgðin og vinnan sé
færð frá stjórnmálamönnunum yfi r
á íbúana.
www.forlagid.is – alvöru bókaverslun á netinu
ALLAR HELSTU
AÐFERÐIR VIÐ
PRJÓN,
HEKL,
ÚTSAUM
OG BÚTASAUM
KENNDAR
– SKREF FYRIR SKREF –
Í MÁLI OG
MYNDUM
Fyrir allt
áhugafólk um
hannyrðir!
Frjóir í hugsun
Það gætir sárinda í garð Þorsteins
Pálssonar, fyrrverandi ráðherra og rit-
stjóra, í skrifum Gunnars Braga Sveins-
sonar utanríkisráðherra á heimasíðu
hans. Utanríkisráðherrann skrifar:
„Þorsteinn Pálsson er um margt
geðugur maður og dagsfarsprúður.
Því kemur á óvart hversu ómálefna-
legur hann er orðinn þar sem hann
stendur á Kögunarhóli Fréttablaðsins,
þar sem hann í þríliðu pönkast á því
fólki og flokkum sem ekki
vilja ganga í Evrópusam-
bandið.“ Gunnar Bragi
segist hafa velt því fyrir
sér hvað Þorsteini gangi
til. Í þeim þankagangi
rifjuðust upp fyrir utan-
ríkisráðherra atburðir,
sem hann heyrði talað
um sem ungur maður fyrir norðan,
þar sem hann afgreiddi bensín og
mokaði skít. „Svo var sagt að þegar
Sjálfstæðisflokkurinn skrapp úr hendi
Þorsteins, eftir að honum hafði reynst
ofviða að stjórna ráðuneyti sem hann
veitti forstöðu, hafi hann kennt Fram-
sókn um.“ Þeir hafa greinilega verið
frjóir í hugsun norður í Skagafirði fyrir
síðustu aldamót.
Háttvirtur þingmaður
Ráðning Ásmundar Einars
Daðasonar sem aðstoðar-
manns Sigmundar Davíðs
Gunnlaugssonar forsætis-
ráðherra fer fyrir brjóstið á
stjórnarandstöðunni á þingi.
Steingrímur J. Sigfússon
í VG spyr til
að mynda
hvort að það sé eðlilegt að Alþingi
greiði launakostnað aðstoðarmanns
uppi í Stjórnarráði og hvernig verka-
skiptingin og trúnaðarskyldur vegast
á. Ásmundur Einar sé annars vegar
maður sem starfar undir boðvaldi
ráðherra og hins vegar maður sem er
sem þingmaður bundinn af sann-
færingu sinni einni á Alþingi. Einar
K. Guðfinnsson, forseti þingsins, blés
áhyggjurnar ljúflega út af borðinu.
Kvaðst hafa ígrundað málið og komist
að þeirri niðurstöðu að Ásmundur Ein-
ar verði áfram háttvirtur þingmaður
sem gegni sínum þinglegu skyldum.
„Það er ekki óþekkt að þingmenn
gegni öðrum störfum launuðum og
ólaunuðum utan þingsins án þess að
að því sé fundið. Það gengur því að
öllu leyti upp að mati forseta.“
johanna@frettabladi.is
M
örgu ljótu og neikvæðu úr sameiginlegri sögu
Íslands og Danmerkur hefur löngum verið haldið á
lofti hér á landi. Þrátt fyrir þrotlaust endurskoðun-
arstarf yngri sagnfræðinga situr einokunarverzl-
unin, maðkaða mjölið, íslenzku kirkjuklukkurnar
sem voru bræddar upp í dönsk hallarþök og fangelsisdómar fyrir
snærisþjófnað allt býsna fast í þjóðar minninu.
Við getum kannski ekki
kennt því um lengur, en fyrr
á árum var ein af ástæðunum
fyrir því hvað margir Íslend-
ingar lærðu litla dönsku þrátt
fyrir margra ára skyldunám
sú að sögu kennararnir rifu
markvisst niður það sem
dönskukennararnir reyndu að
byggja upp með því að vekja hjá
okkur jákvæðan áhuga á landi og þjóð.
Staðreyndin er nú samt að Danir voru fremur mild og elskuleg
herraþjóð, svona í alþjóðlegum samanburði. Þeir beittu sér fyrir
ýmiss konar umbótum og framförum sem Íslendingar voru ekki
alltaf spenntir fyrir. Það var ekki bara einstakri friðarást Íslend-
inga að þakka að sjálfstæðisbaráttan fór fram án blóðsúthellinga;
afstaða Dana átti þar sinn ríka þátt.
Þeir gerðu heldur enga alvörutilraun til að troða tungu sinni
og menningu upp á Íslendinga, þótt við yrðum auðvitað fyrir
áhrifum af hvoru tveggja í meira en fimm alda sambúð í sama
ríki. Þvert á móti báru Danir virðingu fyrir íslenzkri menningu.
Danska málfræðingnum Rasmusi Christian Rask er stundum
þakkað að hafa með starfi sínu orðið íslenzkunni til bjargar.
Hátíðahöldin í tilefni af 350 ára afmæli handritasafnarans og
fræðimannsins Árna Magnússonar eru ágæt áminning um það
hvað samband Dana og Íslendinga er þrátt fyrir allt einstakt
meðal þjóða – og í algjörum sérflokki meðal fyrrverandi herra-
þjóða og hjálendna. Margrét Þórhildur Danadrottning og Ólafur
Ragnar Grímsson forseti fara nánast hönd í hönd um bæinn og
taka þátt í hátíðahöldunum, sem aðallega snúast um verðmætin
sem Árni bjargaði frá glötun – handritin.
Það er algjört einsdæmi í veraldarsögunni að fyrrverandi
herraþjóð skili hjálendunni jafndýrmætum menningarverð-
mætum og handritin eru. Það er einfaldlega ekki hægt að finna
neinar hliðstæður, hvorki fyrr né síðar.
Handritin eru ekki bara Íslendingum mikilvæg; þau voru
líka talin þjóðargersemi í Danmörku og hluti af sameiginlegum
norrænum menningararfi. Vinarbragð Dana er ekki sízt einstakt
fyrir þær sakir að þrýstingurinn á að Íslendingum yrðu afhent
handritin kom að neðan; frá samtökum almennings, en danska
menningarelítan var heldur á því að halda í skinn skræðurnar.
Það er þess vegna líka alveg prýðilega viðeigandi að á þessum
tímamótum er sameiginlegrar sögu Danmerkur og Íslands
minnzt með margvíslegum hætti, til dæmis með útgáfu bókar
Jóns Þ. Þór og Guðjóns Friðrikssonar um Kaupmannahöfn sem
höfuðborg Íslands í 500 ár. Í gamla höfuðstaðnum er íslenzk saga
við hvert fótmál.
Við eigum fyrir löngu að vera vaxin upp úr tautinu um danska
kúgun, sem var kannski nauðsynlegt í sjálfstæðisbaráttunni. Nú
eigum við bara að rétta úr okkur og segja takk fyrir allt.
Samband Danmerkur og Íslands er einstakt:
Tak for alt
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is