Skessuhorn - 01.09.2010, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 1. SEPTEMBER
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
-Sólskálar-
-Stofnað 1984-
Smiðsbúð 10, 210 Garðabæ
Sími: 554 4300
www.solskalar.is
Þjónustuauglýsingar
Nýlagnir – breytingar
– viðhald

Kristján Baldvinsson pípulagningameistari
Elmar B. Einarsson pípulagninga- og vélvirkjameistari
ÞETTA PLÁSS
ER LAUST
FYRIR ÞIG
433 5500
BED & BR EA K F
AS
T
HE
IMAGISTING
B
E
D
& B R E A K
FA
S
T
H
EI
MAGISTING
Glæsilegt gistiheimili
í fallegu umhverfi
Opið allt árið
Laufásvegur 1
340 Stykkishólmur
Sími 820 5408
netfang gretasig@gmail.com
www.baenirogbraud.is
Bænir og Brauð
heimagisting
Bed & breakfast
Mozart
Skagabraut 31
S: 431 4520
Pennagrein
Hér á eft ir fylgja
vanga velt ur um
stjórn ar skrá lýð veld­
is ins Ís lands og við­
horf lög gjafans og fram kvæmda­
valds ins til henn ar. Þess ar hug­
leið ing ar hafa gerj ast í nokk ur ár
í tengsl um við það á huga mál mitt
að standa utan fé laga. Þannig hef
ég allt frá ung lings ár um velt fyr ir
mér úr sögn úr þjóð kirkj unni. Fyr ir
nokkrum árum gekk ég úr stétt ar­
fé lagi kenn ara og þeg ar að ild að fé­
lagi frí stunda húsa eig enda var lög­
fest sagði ég mig úr þess hátt ar fé­
lagi sem ég var í. Í hvor ugt skipt­
ið lán að ist úr sögn in þó sem skyldi.
Líf eyr is sjóð ur rík is starfs manna er
eft ir en ó neit an lega freist ar úr sögn
úr því kompaníi.
Stjórn ar skrá in
Rík is vald á Ís landi er þrí skipt; Al­
þingi set ur lög, stjórn völd fara með
fram kvæmda stjórn rík is ins í skjóli
laga heim ilda og svo dæma dóm stól­
ar um rétt indi og skyld ur á grund­
velli laga og ann arra reglna, skráðra
og ó skráðra. Þessi þrí skipt ing og
önn ur grund vall ar at riði eru sett
í stjórn ar skrá sem meira að segja
Al þingi má ekki breyta nema að
upp fyllt um til tekn um leik regl um.
Stjórn ar skrá lýð veld is ins Ís lands er
því eins kon ar leið ar vís ir fyr ir rík is­
vald ið um það hvað megi og hvað
ekki við stjórn sam fé lags ins. Í upp­
hafi stjórn ar skrár inn ar eru tug ir
greina sem fjalla um vald for seta, þá
Al þing is en síð an koma á kvæði um
lýð rétt indi s.s. trú frelsi, tján ing ar­
frelsi og ann að slíkt er við göng um
yf ir leitt að sem gefnu í fásinn inu
hér norð ur frá. Þó er það lík ast til
fá menn ið sem alla tíð hef ur skap að
okk ur þá sér stöðu að átök um völd
og bar átta fyr ir bætt um kjör um og
rétt ind um verða ekki eins stór kalla­
leg og með al stór þjóða. Engu að
síð ur hafa menn oft ar en ekki þurft
að berj ast hér fyr ir því sem þeg­
ar hef ur ver ið inn leitt ann ars stað­
ar, lög gjaf inn ekki haft frum kvæði
að því að inn leiða rétt ar bæt ur af er­
lendri fyr ir mynd nema stund um.
Ekki verð ur sagt að Stjórn ar skrá­
in hafi ver ið fram sæk ið plagg um
bætt rétt indi al menn ings. Við lest­
ur henn ar sést strax að staða þjóð­
höfð ingj ans er sér kenni leg og for­
seti stjórn ar skrár inn ar er ekki í
sam ræmi við þann sem sit ur af
holdi og blóði ­ þó ein hverj um
kunni að þykja Ó laf ur ekki al góð ur
er sá í stjórn ar skránni alla vega lít­
ið skárri! Þar svíf ur hið kon ung lega
vald yfir vötn um og með ó lík ind um
að svona hafi stjórn ar skrá in stað­
ið öll þessi ár. En þrátt fyr ir á galla
stjórn ar skrár inn ar er ekki síð ur
fróð legt að velta fyr ir sér af stöðu
Al þing is til henn ar og hvern ig lög
hafa oft teygt hana og tog að. Það
eru alla vega ansi marg ar spurn ing­
ar sem velta má upp í tengsl um við
hvern ig ýmis lög sem sett hafa ver­
ið und an far in ár og ára tugi eiga að
sam rým ast stjórn ar skránni sem og
all marg ir gern ing ar fram kvæmda­
valds ins. Eru enda ný leg dæmi um
að dóms stól ar hafi dæmt að lög fari
bein lín is gegn stjórn ar skránni.
Lög um skyldu að ild
að fé lög um
Í 74. grein stjórn ar skrár inn ar er
fjall að um fé laga frelsi. Þar kem­
ur fram að lög gjaf an um er heim­
ilt að skylda menn til fé lags að ild ar
„ef það er nauð syn legt til að fé lag
geti sinnt lög mæltu hlut verki
vegna al manna hags muna eða
rétt inda ann arra“. Vænt an lega
fer lög gjaf inn fram í krafti þess­
ar ar klausu þeg ar skyldu að ild er
á kvörð uð að lög um. Því má ætla
að slík laga setn ing end ur spegli
við horf lög gjafans til
stjórn ar skrár inn ar.
Þeg ar lit ið er til
þeirra fé laga sem mönn­
um er skylt að til heyra
beint eða ó beint er rétt að
nefna fyrst lög um fjöl eigna­
hús og veiði fé lög. Þar er
kveð ið nokk uð skýrt á um
að eig end ur fjöl eigna húsa
og veiði rétt ar haf ar skulu hafa
með sér fé lag um hina sam eig­
in legu eign. Hlut verki fé lag anna er
síð an lýst í lög un um. Í báð um þess­
um til vik um er til að dreifa eign ar­
rétti ann ars veg ar á ó skiptri sam eign
og hins veg ar á veiði rétti á til teknu
vatna sviði. Lög gjaf inn legg ur af
ein hverj um á stæð um þann skiln ing
í vörslu hinna sam eig in legu hags­
muna að nauð syn legt sé að skerða
frelsi manna til að vera utan fé laga
sem sýsla með fyrr nefnd ar eign ir.
Í mín um huga er aug ljóst að þetta
er ekki sjálf gef in tak mörk un á frelsi
manna til að vera utan fé laga. Hægt
er að leggja kvað ir á eig end ur fjöl­
eigna húsa og veiði rétt ar hafa með
lög um án þess að krefja menn um
að ild að fé lög um. Einnig má spyrja
sig hvað ráði því að menn geti átt
jarð eign ir í sam eign án þess að fé­
lags að ild ar sé kraf ist, þar eru verð­
mæti og mögu leik ar á „skerð ingu
rétt inda ann arra“ þó síst minni en
í stiga göng um fjöl býl is húsa. En
þarna er þó til gang ur inn ljós, hin­
ir sam eig in legu hags mun ir snúa
að eign ar rétti og raun veru leg um
hags mun um sem fjall að er um í fé­
lög un um.
Fé lög
sum ar húsa eig enda
Í öðr um til vik um verð ur vart
ann að ráð ið en að Al þingi hafi með
laga boð um far ið gegn 74. grein
stjórn ar skrár inn ar. Sam kvæmt lög­
um um frí stunda byggð frá 2008 er
þeim sem hafa um ráð yfir sum ar­
húsa lóð skylt að hafa með sér fé lag
um sam eig­ in lega hags muni.
Þeir sem eiga hins­
veg ar fast eign í þétt býli eða hafa til
um ráða lóð sem ekki er ætl uð und­
ir frí stunda hús lúta eng um sam­
bæri leg um kröf um um fé lags að ild.
Hvaða al manna hags mun ir heim­
ila lög gjaf an um að skylda menn til
að ild ar að þess um fé lög um? Í ljósi
þess að mörg þessi fé lög hafa þeg­
ar á hólm inn er kom ið harla lít ið
við að vera er ekki ann að hægt en
að á lykta sem svo að þarna hafi fé­
laga frels ið ver ið met ið harla létt­
vægt af lög gjaf an um. Að sjálf sögðu
mega eig end ur frí stunda húsa hafa
með sér fé lags skap en þeg ar lög­
gjaf inn fer að festa í sessi lög boð in
hlut verk slíkra fé laga sést hve inn­
an tóm laga setn ing er á ferð inni.
Ekk ert af þeim verk efn um sem fé­
lög um af þess um toga er falið í lög­
un um frá 2008 get ur talist eðli legt
að fela fé lög um að lög um enda eru
nær öll þessi verk efni á hendi hinna
ýmsu að ila í þétt býli þar sem engr­
ar fé lags að ild ar er kraf ist af lóð­
ar höf um. Sama gild ir enda líka í
frí stunda byggð um, þar er rekst­
ur gatna, vatns veitna og ann arra
veitna á hendi land eig enda, rekstr­
ar að ila veitna eða í sum um til vik um
fé laga á veg um sum ar húsa eig enda.
Vand séð er hvað lög gjaf inn á með
að setja þessi verk efni á hend ur fé­
lög um þeirra sem hafa tek ið lóð á
leigu.
Trú frelsi
Þeg ar kem ur að trú frels inu er
stjórn ar skrá in sjálf held ur loð mollu­
leg. Þar er bein lín is boð ið uppá að
hverfa frá stjórn ar skrár á kvæði um
þjóð kirkju með laga setn ingu: „Hin
evang eliska lút erska kirkja skal vera
þjóð kirkja á Ís landi, og skal rík is­
vald ið að því leyti styðja hana og
vernda. Breyta má þessu með lög­
um.“ Einnig hlýt ur sá gern­
ing ur fram kvæmda valds­
ins að taka að sér rekst ur
kirkj unn ar um ó kom in ár
á grund velli samn ings um
kaup á eign um sem eng in
veit fyr ir víst hverj ar eru (eða
hver átti) að orka veru lega
tví mæl is svo ekki sé meira
sagt. Lög um stöðu, stjórn
og starfs hætti þjóð kirkj unn­
ar eru þannig úr garði gerð að
trú laus skatt greið andi þarf að
setja upp næsta þykk sól gler­
augu til að hann telji sig ekki
taka þátt í rekstri trú fé lags. Sá
sem greið ir skatta tek ur bein an
þátt í rekstri þjóð kirkj unn ar. Úr­
sögn hans úr því trú fé lagi breyt ir
þar engu um. Það er því líkt á kom­
ið með hon um og op in bera starfs­
mann in um sem geng ur úr stétt ar­
fé lagi að hann er ekki í fé lag inu en
greið ir á fram í það!
Stétt ar fé lög og
líf eyr is sjóð ir
Að til lögu Þor geirs Ljós vetn­
inga goða urðu menn sam mála (eða
létu sem svo væri) því að lúta ein­
um lög um og að all ir skyldu beygja
sig und ir það að vera „fé lags menn“
í ríki og sveit. Lög gjaf inn hef ur síð­
an á kveð ið að und ir viss um kring­
um stæð um sé þörf á að þvinga
menn til þess að vera í til tekn um fé­
lags skap, svo sem í hús fé lagi, veiði­
fé lagi o.s.fv. Þá eru á kveðn ar stofn­
an ir á Ís landi bún ar að koma ár
sinni þannig fyr ir borð að vandi er
að kom ast und an þeim. Þannig eru
stétt ar fé lög, líf eyr is sjóð ir og þjóð­
kirkj an var in af lög um að erfitt er að
kom ast und an, vera ut an fé lags. Op­
in ber ir starfs menn geta geng ið úr
stétt ar fé lagi sínu en vinnu veit and­
inn ­ rík ið ­ greið ir enn sam visku­
sam lega fé lags gjöld. Eft ir úr sögn
úr stétt ar fé lagi kenn ara hef ég spurst
fyr ir um það skrif lega til fjár mála­
ráðu neyt is hvern ig þess um greiðsl um
sé hátt að en feng ið loð in svör. Þó er
ljóst að fé lags gjald er greitt til Kenn­
ara sam bands Ís lands vegna starfa
minna við fram halds skóla þó ég sé
ekki í fé lag inu. Skylda er að greiða
í líf eyr is sjóð hverj um op in ber um og
sjálf stætt starf andi laun þega. Þar með
má segja að „ besta kerfi í heimi“ eins
og líf eyr is sjóða kerf ið er gjarn an (eða
var) nefnt þeg ar menn segja frá því
hvað þar hafi safn ast fyr ir mik ið fé, sé
eitt fé lags form ið enn sem menn hafi
ver ið skyld að ir í. Vænt an lega ráða al­
manna hags mun ir enn för. Væri ekki
eðli legra að skylda til söfn un ar líf eyr­
is væri bund in við rekst ur al manna­
trygg inga kerf is ins og gjald tak an væri
í gegn um skatt kerf ið en að líf eyr is­
sjóðs að ild væri mönn um frjáls? Hví
skildu menn þá ekki eins skyld að ir til
að ild ar að sjóð um eins og við halds­
sjóði fast eigna, fata sjóði, mat ar sjóði
o.s.fv. Flest um er ljóst að þeir þurfa
að fram fleyta sér eft ir að 70 ára aldri
er náð og ætti því ekki að þurfa að
hneppa menn í viðj ar laga skyldu til
að ætla til þess ein hverj ar krón ur.
End ur skoð un stjórn ar skrár inn­
ar er fyr ir löngu orð in þörf. Ekki er
þó síð ur mik il vægt að lög sem sett
eru séu í sam ræmi við hana! Í mín­
um huga er skýrt að við setn ingu laga
þar sem menn eru þving að ir til að­
ild ar að fé lög um hef ur Al þingi far­
ið afar frjáls lega með þá heim ild sem
gef in er til slíks í 74. gr. stjórn ar skrár­
inn ar. Í fram haldi þess að ný stjórn ar­
skrá verð ur sam þykkt þarf að yf ir fara
laga safn ið og laga það að hinu nýja
plaggi þannig að tryggt verði að lög
fari ekki gegn frelsi fólks til að ganga
úr fé lög um.
Finn bogi Rögn valds son
Stjórn ar skrá in og fé laga frelsi