Læknablaðið - 15.10.2000, Side 22

FRÆÐIGREINAR / BARNALÆKNINGAR
r
Mynd 2. Aldursdreifmg
fyrstu einkenna kynþroska
drengja (kynhárastig 2
samkvœmt stiggreiningu
Tanners og rúmmál eistna
4 ml). Mörkuð eru
meðaltöl og tvö
staðalfrávik.
fylgst er með hópi barna á vaxtarskeiði. Rannsókn
okkar nær til bama og unglinga á aldrinum 6-16 ára
og jafnframt voru gerðar mælingar á vexti og
fitudreifingu. Islenska rannsóknin er einnig nokkuð
sérstök að því leyti að fjórir sérfræðingar í
barnalæknisfræði, allir með langa klíníska reynslu,
framkvæmdu sjálfir mælingar og skoðanir á
bömunum. Sérstaka gát þarf að hafa við skoðanir á
viðkvæmum unglingum, en undantekningarlítið var
samvinna mjög góð.
Kynþroski íslenskra drengja hefst á aldrinum 9,70-
14,10 ára, meðaltal 11,89 ár, og eru þá notuð tvö
staðalfrávik frá meðaltali til að skilgreina eðlileg
tímamörk.
Niðurstöður íslensku rannsóknarinnar eru bornar
saman við erlendar niðurstöður í töflu V. Þar sést að
fyrstu kynþroskaeinkenni drengja í Englandi komu
fram við 11,64 ára aldur, í Svíþjóð 1976 við 12,22 og í
Ziirich 1974 við 11,80 ára aldur (1,6,5).
Meðalaldur drengja með fyrsta vöxt kynhára (PH
2) var í okkar rannsókn 12,74 ár. Sambærilegar
niðurstöður úr ensku, sænsku og svissnesku rann-
sóknunum voru 13,44,12,52 og 12,20 ár.
Áðurnefndar rannsóknir, sem hafa um langt bil
verið notaðar lil viðmiðunar um þroska unglinga voru
þó allar framkvæmdar á nokkuð ólíka vegu og verður
að gæta varúðar við samanburð rannsóknanna. Enska
rannsóknin var til dæmis framkvæmd þannig að
börnin voru Ijósmynduð nakin og þroski metinn síðar.
Vafalaust er sú aðferð orsök þess að kynháravöxtur
greindist þá heldur síðar en í öðrum rannsóknum.
Allar áðurnefndar rannsóknir eru langtímarann-
sóknir, en í slíkum rannsóknum er hver einstaklingur
skoðaður endurtekið á löngu tímabili.
Þverskurðarrannsókn gefur gott yfirlit yfir ástand
eða stöðu á ákveðnum tímapunkti, en langtímarann-
sóknir meta breytileika milli einstaklinga og gefa
betri upplýsingar um tengsl vaxtarhraða við
mismunandi stig eða ytri einkenni kynþroska. Sú
rannsókn, sem kemst líklega næst því að vera
sambærileg við íslensku rannsóknina, er þverskurðar-
rannsókn Hollendinga á vexti barna frá 1985, en þar
voru einnig metin kynþroskaeinkenni (7). Þó var ekki
notuð aðferð Praders að meta stærð eistna með
eistnamæli heldur var kynþroska skipt í svokölluð
kynfærastig (genital staging). 1 hollensku rannsókn-
inni var G-2 skilgreint sem fyrsta merkjanleg stækkun
á eistum og fyrstu sjáanlegar breytingar á húð
pungsins. Samkvæmt því mati komu fyrstu kyn-
þroskabreytingar drengja í Hollandi fram að
meðaltali við 11,33 ára aldur, sem er heldur fyrr en
annars staðar hefur verið lýst. (tafla V) Þessi
niðurstaða er nokkuð athyglisverð í ljósi þess að
tímasetning fyrstu tíðablæðinga stúlkna (menarche) í
Hollandi er sambærileg við það sem gerist hjá
stúlkum á Norðurlöndum, þar á meðal á Islandi
(7,11,13). Þannig verður að telja fremur ólíklegt að
hollenskir drengir þroskist marktækt fyrr en norrænir.
Neðri mörk eðlilegrar stærðar eistna hjá
fullvöxnum körlum er talin vera 12 ml (T 12).
Meðalaldur íslenskra drengja með eistu að stærð 12
ml var 14,10 ár (11,05-16,65). Langtímarannsóknir
hafa sýnt að vaxtarhraði pilta er mestur um 14 ára
aldur (3) eða þegar rúmmál eistna er á bilinu 10-12 ml
og PH stig 3-4. Tímalengdin sem tók drengi að
þroskast T 4-T 12 var að meðaltali 2,21 ár. Meðaltími
milli PH 2 og PH 4 var 1,89 ár.
Þótt þverskurðarrannsókn gefi ekki nema óbeina
möguleika til að meta vaxtarhraða, má ráða af niður-
stöðum okkar að mesti vaxtarhraði íslenskra drengja
sé við 14 ára aldurinn (10).
Meðalhæð pilta með T 4 var 150,8 cm (staðalfrávik
7,0) og meðalhæð við T 12 var 166,3 cm (staðalfrávik
7,6). Við T 20 var meðalhæð 175,9 cm (staðalfrávik
6,9).
Kynþroski íslenskra drengja hefst ári síðar (1,05
ár) en hjá stúlkum (11) sem er nánast sama
niðurstaða og í hollensku rannsókninni. Aðrar rann-
sóknir hafa sýnt meiri mun milli upphafs kynþroska
drengja og stúlkna (1,14,15).
658 Læknablaðið 2000/86