Læknablaðið - 15.10.2000, Qupperneq 41

FRÆÐIGREINAR / MYNDGREINING
Stafræn tækni opnar nýjar
víddir í röntgenþjónustu
Ásbjörn Jónsson
Frá röntgendeild Landspítala
Fossvogi og læknadeild
Háskóla íslands. Fyrirspurnir,
bréfaskipti: Ásbjörn Jónsson,
röntgendeild Landspítala
Fossvogi, 108 Reykjavík. Sími:
525 1000. Netfang:
asjon@shr.is
Lykilorö: röntgen,
myndgreining, stafrœn tœkni,
upplýsingatœkni,
fjarlœkningar.
Ágrip
Með hjálp tölvutækni má framkvæma allar
myndgreiningarrannsóknir þannig að myndimar
verði á stafrænu formi. Urlestur rannsókna á
röntgendeildum fer þá fram á sérhæfðum tölvuskjám
og myndirnar eru geymdar í stafrænni myndgeymslu.
Læknar sem vísa sjúklingi til rannsóknar senda
beiðni og fá röntgensvör gegnum tölvunet. Tilvísandi
læknir getur nálgast myndirnar í myndgeymslunni og
skoðað þær á venjulegum tölvuskjá. Öll starfsemi
röntgendeilda og samskipti við lækna verða í fram-
tíðinni pappírs- og filmulaus. Þetta hefur veruleg
áhrif, ekki einungis á starfsemi sjúkrahúsa, heldur
munu sjúklingar heilsugæslulækna og sjálfstætt
starfandi lækna njóta betri þjónustu.
Raktar eru helstu aðferðir við að framkvæma
hefðbundnar röntgenrannsóknir með stafrænni
tækni sem og kostir stafrænna mynda. Þá er gerð
grein fyrir ýmsum breytingum sem orðið geta á
þjónustu röntgendeilda á Islandi í náinni framtíð.
Inngangur
Með hratt vaxandi notkun stafrænnar tækni opnast
áður óþekktir möguleikar innan heilbrigðis-
þjónustunnar. Samskipti eru hraðari, úrvinnsla gagna
er markvissari og geymslurými er fyrir ómælt magn
upplýsinga. Þessi þróun, ásamt nýjum stafrænum
myndgreiningarbúnaði, hefur þegar haft veruleg
áhrif á læknisfræðilega myndgreiningu og mun meiri
breytingar eru í sjónmáli. Nauðsynlegt er að fleiri en
röntgenlæknar tileinki sér þessar nýjungar, aðrir
læknar sem nota myndgreiningu í daglegu starfi
þurfa einnig að þekkja og hagnýta sér þær. Þannig má
tryggja að þessar breytingar nýtist sjúklingum best.
Hér verður farið yfir grunn stafrænnar myndgerðar
og raktar þær breytingar á starfsemi röntgendeilda
sem þegar hafa orðið og eru fyrirsjáanlegar.
Stafrænar myndir
Stafrænar myndir eru að grunni til ólíkar hinni
hefðbundnu röntgenmynd. Venjuleg röntgenmynd
er hliðræn (analog) mynd, sem samsett er úr
óendanlega mörgum punktum með samfelldan
gráskala. Þannig er ekki hægt að afmarka einn punkt
í myndinni frá öðrum.
Stafræn mynd er hins vegar samsett úr
myndeiningum (pixel, picture element), sem eru
agnarsmáir ferningar. Hver myndeining hefur
ENGLISH SUMMARY
Jónsson Á
The impact of digital techniques on radiological
services
Læknablaðiö 2000; 86: 673-81
All diagnostic imaging examinations may be performed
digitally using computertechniques. The diagnostic
reading in the imaging department can be made on a
specialised computer screen and the images stored in a
digital archive. The referring physician uses his computer
to send requests and to read the reports. He can also
access the images in the archive and view the images on a
standard computer screen. The X-ray departments and
their communication with referring physicians will be
paper- and filmless, which results in considerable changes
in working routines and increased speed of service.
Digital X-ray techniques are described and some
examples of digital services given.
Key words: radiology, diagnostic imaging, digital,
information technology, teleradiology.
Correspondence: Ásbjörn Jónsson. E-mail: asjon@shr.is
ákveðið gráskalagildi og því er unnt að afmarka einn
punkt í myndinni frá þeim næsta, ef gráskalagildi
þeirra er mismunandi. Þannig er stafræn mynd gerð
úr dálkum og röðum af myndeiningum og kallast það
myndfylki (image matrix). Upplausn eða skerpa
myndarinnar er háð stærð myndeininganna og
upplausnargetu myndgerðarbúnaðarins. Ef heildar-
stærð myndar er óbreytt en dálkum og línum er
fjölgað (stærra myndfylki) minnkar hver myndeining
og upplausn eykst. Þar af leiðir að betri upplausn
krefst aukins geymslurýmis ef vista á myndina, til
dæmis þarf fjórfalt meira geymslurými fyrir
1024x1024 myndfylki en fyrir 512x512 myndfylki.
Fjöldi mögulegra grátóna sem hver myndeining
getur fengið kallast dýpt og er gefin upp í bitum.
Algengast eru 8, 10 eða 12 bitar, sem samsvara 256,
1048 og 4096 grátónum. Stafrænni mynd má lýsa með
þessu, til dæmis 1024x1024x12 bitar. Til að fylki segi
til um upplausn myndar þarf að vita raunstærð
myndar. Því er hámarksupplausnin iðulega gefin í
línupörum á millimeter (lp/mm), sem gefur upplausn
óháð myndstærð. Fleiri línupör á hvern millimetra
Læknablaðið 2000/86 677