Læknablaðið - 15.10.2000, Page 44

r
FRÆÐIGREINAR /MYNDGREINING
Ný hugtök
Ofangreindar breytingar hafa fætt af sér ný hugtök
innan myndgreiningar, í daglegu rnáli kölluð RIS
(Radiological Information System), PACS (Picture
Archiving and Communication System) og fjar-
greining (13,14).
RIS eru tölvukerfi sem sjá um sjúklingabókhald,
tímagjöf, rannsóknarsvör og tengsl við tölvukerfi
sjúkrahússins (hospital information system, HIS).
Rannsóknarsvör frá röntgendeildum eru send yfir á
sjúkrahúskerfið.
PACS eða myndvistunar- og samskiptakerfi
(mynd 1) sjá um vistun stafrænna mynda og tengsl
við önnur kerfi hvað myndrænar upplýsingar varðar.
Þannig er mögulegt að kalla beint fram rannsókn úr
stafrænni myndgeymslu á einu sjúkrahúsi ef
sjúklingur leggst inn annars staðar.
Fjargreining myndgreiningarrannsókna er einn
angi fjarlæknisfræði (14). Fjargreining felur í sér að
framkvæmd og túlkun rannsóknar fara fram á
mismunandi stöðum og rannsóknin er send á milli á
stafrænu formi.
Framtíðarþjónusta á íslandi
Aðskilnaður einstakra þátta myndgreiningar-
rannsókna opnar nýjar víddir í þjónustu og starfi
röntgendeilda. Sjálf myndgerðin verður einungis háð
staðsetningu rannsóknartækis, einhverjum sem kann
á tækið og nærveru sjúklings. Algengast er að nota
myndplötukerfi til að fá stafrænar röntgenmyndir.
Myndirnar fara inn á net sem tengt er fjarskiptaneti.
Óháður aðili, svo sem símafyrirtæki, getur séð um
flutning hinnar stafrænu rannsóknar hvert á land sem
er, jafnvel til annarra landa. Varðveisla myndanna
gæti verið í höndum þriðja aðila sem sérhæfir sig í
öruggri og öflugri gagnageymslu (lagabreytingu gæti
þurft til að slíkt yrði heimilt). Einn eða fleiri
sérfræðingar í myndgreiningu lesa úr rannsóknum,
jafnvel sem verktakar eða með þjónustusamningum
við stærri myndgreiningardeildir. Læknir sjúklings
fær svar á tölvuskjá.
Pannig má hugsa sér að framkvæmd sé
röntgenrannsókn af lungum á Vopnafirði. Lesið er úr
henni augnabliki síðar í Reykjavík og svar sent til
heilsugæslulæknisins að fimm mínútum liðnum.
Rannsóknin er sjálfkrafa geymd hjá myndgeymslu-
fyrirtæki á Norðurlandi. Paðan getur brjósthols-
skurðlæknir í Reykjavík, sem leitað er álits hjá,
kallað fram myndina til skoðunar á tölvuskjá. Öll
svör má nálgast gegnum tölvur og tölvunet.
Prátt fyrir fjarlæknisfræði munu stærri
myndgreiningardeildir áfram verða meginstarfs-
vettvangur röntgenlækna en þar er umfang þjónust-
unnar mest og röntgenlæknar sinna þar sérhæfðum
rannsóknum, rannsóknarinngripum, stjórnun, gæða-
eftirliti og ráðgjöf. Heilsugæslustöðvar og minni
sjúkrahús án þjónustu myndgreiningarlæknis geta
tengst stærri deildunum. í raun getur röntgenstofa úti
á landi verið hluti stærri myndgreiningardeildar, rétt
eins og hver önnur rannsóknarstofa deildarinnar.
Rannsókn framkvæmd á landsbyggðinni birtist þá á
skjá röntgenlæknis á sama hátt og aðrar rannsóknir.
Aþekkt dæmi er nú þegar til á röntgendeild
Landspílala Fossvogi. Filmuskanni á röntgeneining-
unni á Landakoti er notaður til að senda myndir til
úrlestrar í Fossvogi. Þannig má minnka viðveru
röntgenlæknis en veita þó óskerta útlestrarþjónustu.
Kostir þessa eru margir. Ibúar á landsbyggðinni
munu njóta skjótrar úrlestrarþjónustu sérfræðinga í
myndgreiningu svipað og íbúar þéttbýlisins búa við
nú. Unnt er að leita fjarálits sérfræðinga á stærri
sjúkrahúsum hvort senda skuli sjúkling til meðferðar.
Með fjaráliti röntgenrannsóknar má koma í veg fyrir
ónauðsynlegan flutning og veita betri og skjótari
upplýsingar um meðferð. Dæmi um þetta eru einkum
á sviði bæklunar- og slysalækninga og heila- og
Höfundur er sérfræöingur í
svæfingalæknisfræöi, yfirlæknir
á svæfingadeild Sjúkrahúss
Akraness og í stjórn
Læknafélags Islands.
Sjónarmið þau er fram koma í
pistlunum Af sjónarhóli
stjórnar eru höfundar hverju
sinni og ber ekki að taka sem
samþykktir stjórnar LI.
taugaskurðlækninga. Heila- og taugaskurðlæknir í
Reykjavík getur skoðað tölvusneiðmyndarannsókn
sem framkvæmd er á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri nokkrum mínútum eftir að henni lýkur.
Bæklunarskurðlæknir getur ákvarðað með hliðsjón
af röntgenrannsókn hvort bráðliggi á flutningi
sjúklings og þannig komið í veg fyrir tvísýnan eða
ónauðsynlegan flutning. Stafrænar myndgeymslur
munu útrýma fermetrafrekum filmugeymslum,
rannsóknir munu ekki týnast eða vera í útláni þegar
þeirra er þörf, sömu rannsóknina má skoða samtímis
á mörgum stöðum og svo framvegis. Hætt verður að
nota filmur og þar með hefðbundna framköllun með
meðfylgjandi spilliefnum.
Ef nýta á þessa tækni til að bæta þjónustu við
sjúklinga og draga úr kostnaði þarf að breyta
núverandi skipulagi. Skynsamlegt er að sett verði
upp öflugt og öruggt gagnaflutningsnet með opnum
stöðlum sem læknar og aðrir heilbrigðisstarfsmenn
680
Læknab
LAÐIÐ 2000/86
i