Læknablaðið - 15.10.2000, Síða 51

FRÆÐIGREINAR / HEILSUTENGD LlFSGÆÐI
Mislangur tími þarf að líða frá meðferð til þess að
meta hvort sjúklingar hafi náð eins góðum heilsu-
tengdum lífsgæðum og hægt er. í sumum tilvikum eru
þrír mánuðir of stuttur tími, en í öðrum kann það að
vera of langur tími. Heilsutengd lífsgæði sjúklinga
sem skipt hefur verið um mjaðmarliði hjá batna mjög
afgerandi á fyrstu þremur til sex mánuðunum eftir
aðgerð (12). Aðrir hafa fundið að lífsgæði þeirra sem
skipt hefur verið um mjaðmar- eða hnéliði hjá eru
enn betri eftir sex mánuði en þrjá (13), en höfðu ef til
vill heldur rýrnað eftir tvö ár (14).
Áður hefur verið sýnt að kransæðaútvíkkun bætir
heilsutengd lífsgæði sjúklinga með hjartaöng meira
heldur en meðferð með lyfjum (15). Prír mánuðir
geta hins vegar verið of langur tími eftir
kransæðaútvíkkun. I fjölþjóðlegri rannsókn þar sem
borin voru saman afdrif sjúklinga fyrsta árið eftir
kransæðaútvíkkun eða opna kransæðaaðgerð kom í
ljós að fleiri í fyrmefnda hópnum þurftu á endur-
tekinni aðgerð að halda. Hins vegar höfðu heilsu-
tengd lífsgæði hópanna batnað álíka mikið ári eftir
aðgerð (16). Þvagfærasjúkdómar eru þekktir að því
að draga úr heilsutengdum lífsgæðum, því meira sem
sjúklingamir eru eldri og verr haldnir (17). Aðgerðir
vegna þvagteppu bæta lífsgæði sjúklinga verulega
(18). Hjá eldri körlum, sem voru meirihluti þeirra
sem gengust undir aðgerð, má því reikna með að lífs-
gæðin batni fljótt eftir aðgerð, en geti versnað aftur ef
of langur tími líður þangað til þau eru mæld á ný.
I þessari rannsókn reyndust heilsutengd lífsgæði
geðsjúklinga lökust. Er það í samræmi við
niðurstöður Spitzers og félaga (19), sem rannsökuðu
heilsutengd lífsgæði sjúklinga sem leituðu heimilis-
lækna. Þeir leiðréttu sínar niðurstöður fyrir áhrifum
sem aðrir sjúkdómar sjúklinganna höfðu samtímis á
þá. Það hefur ekki verið gert hér, en gera má ráð fyrir
sjúklingar í öllum hópunum hafi fleiri en einn
sjúkdóm sem kunna að hafa áhrif á lífsgæði þeirra.
Fjölkvillar draga úr lífsgæðum meira en aðeins einn
sjúkdómur (20). Þó að ekki verði fullyrt að
breytingin til batnaðar á lífsgæðum geðsjúklinganna
sé vegna meðferðar sem þeir fengu, benda ýmsar
erlendar rannsóknir til að svo geti verið (21).
Lítill munur var á heilsutengdum lífsgæðum
áfengissjúklinga og annarra geðsjúklinga, nánast
enginn munur var á þáttunum depurð, samskipti,
kvíði, sjálfsstjóm og velh'ðan og raunar enginn munur
á lífsgæðunum í heild. Meðalaldur annarra geðsjúk-
linga var tveimur árum hærri og meðal þeirra voru
fleiri konur, en fleiri karlar voru meðal áfengis-
sjúklinganna. Niðurstöður nýlegra erlendra rann-
sókna eru svipaðar, það eru einkum þættimir sem
varða geðheilsu sem skýra léleg heilsutengd lífsgæði
áfengissjúklinganna sem em því lakari sem
áfengisneyslan er meiri (22). Mælingar á
heilsutengdum lífsgæðum má nota til að mæla bata
áfengissjúklinga eins og annarra sjúklinga og til að
meta áhrif meðferðar (23) ef hæfilegur hópur er til
samanburðar.
HL-prófinu var yfirleitt vel tekið af sjúklingunum,
svarprósenta var há, og þeim reyndist létt að svara
því. Það aðgreinir vel sjúklinga, sem vitað er að þurfa
meðferð, frá fólki almennt. Það aðgreinir einnig
mismunandi sjúklingahópa eins og áður hefur verið
sýnt (6), sérstaklega þá sem lengi hafa verið veikir,
frá þeim sem skemur hafa fundið fyrir veikindum
sínum. Prófið er næmt fyrir breytingum sem verða
hjá sjúklingunum, næmara því lakari sem lífsgæðin
voru fyrir meðferð. Samkvæmt niðurstöðum okkar
og fyrri rannsókna á prófinu (5,6,8) er prófið vel
nothæft til rannsókna á heilsutengdum lífsgæðum
íslendinga, sjúklinga og annarra, og til að meta
breytingar sem verða við meðferð. Æskilegt er að
rannsaka fleiri sjúklingahópa og árangur meðferðar
þeirra með prófinu. Þannig er unnt að afla ítarlegri
þekkingar sem nýtist við skipulagningu og
framkvæmd heilbrigðisþjónustunnar.
Prófið ásamt viðmiðum til kyn- og aldurs-
stöðlunar er hægt að fá hjá höfundum.
Þakkir
Öllum sem svöruðu spumingalistanum kunnum við
bestu þakkir. Sigrún Sigurgeirsdóttir og Guðný
Isaksen aðstoðuðu við gagnasöfnun. Vísindasjóður
Landspítalans og Rannsóknasjóður Háskóla íslands
styrktu rannsóknina.
Heimildir
1. Stewart AL, Greenfielld S, Hays RD, Wells K, Rogers WH,
Bcrry SD, et al. Functional Satus and Well-being of Patients
With Chronic Conditions. JAMA 1989; 262: 907-13.
2. Croog SH, Sol L, Testa MA, Byron B, Bulpitt CJ, Jenkins CD,
et al. The effects of antihypertensive therapy on the quality of
life. N Engl J Med 1983; 314:1657-64.
3. Wilson IB, Cleary PD. Linking Clinical Variables With Health-
Related Quality of Life. JAMA 1995; 273: 59-65.
4. Guyatt GH, Naylor D, Juniper E, Heyland DK, Jaescke R,
Cook DJ, et al. Users’ Guides to the Medical Litterature. XII.
How to Use Articles About Health-Related Quality of Life.
JAMA 1997; 277:1232-7.
5. Helgason T, Björnsson JK, Tómasson K, Ingimarsson S.
Heilsutengd lífsgæöi. Læknablaðiö 1997; 83: 492-502.
6. Björnsson JK, Tómasson K, Ingimarsson S, Helgason T.
Health-related quality of life of psychiatric and other patients
in Iceland: Psychometric properties of the IQL. Nord J
Psychiatry 1997; 51:183-91.
7. Helgason T. Heilsutengd Iífsgæöi. Leiörétting. Læknablaöiö
1998; 84: 227.
8. Helgason T, Björnsson JK, Tómasson K, Grétarsdóttir E.
Heilsutengd lífsgæði íslendinga. Læknablaðið 2000; 86: 251-7.
9. Norusis M. SPSS base, advanced and professional guides.
Chicago: SPSS Inc.; 1993.
10. Björnsson JK. Könnun á aðstæðum, umhverfi og heilsutengd-
um lífsgæðum gesta í Vin, athvarfi Rauða Kross íslands fyrir
geðfatlaða. Rannsóknarskýrsla unnin fyrir Rauða Kross
Islands. Reykjavík: Rauði Kross íslands; 1995.
11. Katschnig H. How Useful is the Concept of Quality of Life in
Psychiatry? In: Katschnig H, Freeman H, Sartorius N, eds.
Quality of Life in Mental Disorders. Chichester, New York,
Weinheim, Brisbane, Singapore, Toronto: John Wiley & Sons;
1997:3-16.
12. Towheed TE, Hochberg MC. Health-related quality of life
after total hip replacemcnt. Semin Arthritis Rheum 1996; 26:
483-91.
13. Shields RK, Enloe LJ, Leo KC. Health related quality of life in
patients with total hip or knee replacement. Arch Phys Med
Rehabil 1999; 80: 572-9.
Læknablaðið 2000/86 687