Skessuhorn - 05.11.2014, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBER 2014
Hjónin Valgerður Jónsdóttir og
Þórður Sævarsson á Akranesi lifa og
hrærast í tónlist. Hafa þau komið sér
á framfæri undir hljómsveitarnafn-
inu My Sweet Baklava. Þau hafa nú
samið nýtt lag og komið því á fram-
færi. Textinn er á dönsku og heit-
ir lagið Vi har hinanden, eða; Við
höfum hvort annað. „Við flytjum
lagið ásamt Sylvíu, átta ára dóttur
okkar og höfum sett það á Youtube.
Skagamaðurinn Kristinn Gauti tók
upp og klippti myndbandið en tök-
ur voru á Safnasvæðinu í Görðum,“
segir Þórður. Haraldur Ægir Guð-
mundsson leikur undir á kontra-
bassa en Þórður á gítar. Lagið var
tekið upp í Studió-B hjá Baldri Ket-
ilssyni á Akranesi.
Link á lagið má finna á vef
Skessuhorns, leita á Youtube eða
slá inn þessa slóð: https://www.you-
tube.com/watch?v=H5Y3ovxbd08
mm
Rannsóknir eru nú stundaðar á eig-
inleika æðardúns frá ýmsum bú-
svæðum æðarfuglsins við Norður
Atlantshaf. Þetta er sameiginlegt
rannsóknaverkefni sem fjármagn-
að er af Framleiðnisjóði landbún-
aðarins á Íslandi og norsku rann-
sóknafé. Það er unnið í Stykkis-
hólmi í sameiningu af norskum og
íslenskum vísindamönnum. Kanna
á hvort munur sé á gæðum og eig-
inleikum dúnsins eftir því frá hvaða
svæðum hann kemur. Norðmað-
urinn Thomas Holm Carlsen er
verkefnisstjóri í þessum rannsókn-
um. „Ég starfa að hluta til fyrir Bio-
forsk-rannsóknastöðina á Tjötta í
Nordlandfylki í Noregi og svo fyr-
ir Rannsóknasetur Háskóla Íslands
hér í Stykkishólmi. Markmið þessa
verkefnis er að skoða hvort mun-
ur sé á gæðum æðardúns eftir því
hvaðan hann kemur frá búsvæðum
tegundarinnar við Norður Atlants-
haf. Árni Ásgeirsson líffræðingur
hér við Rannsóknasetur Háskóla
Íslands í Stykkishólmi vinnur þetta
með mér hér.
Við skoðum dún allt frá nyrstu og
köldustu varpsvæðum æðarfuglsins
á Svalbarða, og síðan hér á Íslandi,
í Færeyjum, Danmörku og Noregi.
Það er auðvitað mikill munur á um-
hverfisaðstæðum á þessum stöðum.
Út frá því erum við að rannsaka
hvort dúnninn sé mismunandi eftir
því frá hvaða svæðum hann kemur.
Verkefni er fjármagnað af Íslandi
og Noregi. Æðarbændur í Færeyj-
um, Noregi og Íslandi sem og vís-
indamenn í Danmörku og Sval-
barða koma einnig að þessu verk-
efni með því að leggja til dún,“ seg-
ir Carlsen.
Mjög svipaður að sjá
Carlsen segir að við fyrstu sýn sé
erfitt að sjá nokkurn mun á æðar-
dún frá mismunandi svæðum. Ná-
kvæmari rannsóknir leiði vænt-
anlega mun í ljós sé hann þá fyrir
hendi. „Dúnninn er mjög svipaður
að sjá, kannski smá litamunur eftir
svæðum. Nú höfum við samt þróað
aðferðir og búnað til að rannsaka
þetta enn betur. Við mælum til að
mynda fyllingu dúnsins, einangr-
unareiginleika og það hversu vel
hann loðir saman sem er einstakur
eiginleiki æðardúnsins. Þessa þætti
og fleiri ætlum við svo að bera sam-
an milli svæða.“
Að sögn Thomas Holm Carlsen
hefur framleiðsla á æðardúni nán-
ast lagst af í Noregi. „Nei, það er
ekki mikið um dúntekju þar leng-
ur. Það var töluverð framleiðsla á
æðardúni í Noregi áður fyrr um og
upp úr miðri síðustu öld. Ísland og
Noregur voru á svipuðu róli í ár-
legri framleiðslu. Það dró hins veg-
ar mjög úr æðardúnsframleiðslu
í Noregi þegar fólk flutti frá eyj-
unum með ströndinni og inn til
lands. Í dag er framleiðslan aðeins
lítið brot af því sem áður var. Nú
er framleiðslan helst á Vega-eyjum
í Nordlandfylki sem er reyndar í
grennd við Tjötta.“
Endurreisn í Noregi
Vega var sett á heimsminjaskrá
UNESCO árið 2004 vegna ein-
stæðra náttúruminja og strand-
menningar. Hér á Íslandi eru
Þingvellir og Surtsey á sömu skrá
UNESCO. Í framhaldi af þessu
hefur fengist fjármagn til að hlúa
að uppbyggingu æðarvarpsins á
Vega nýjan leik með því sem fylgir í
söfnun og vinnslu æðardúns.
Hið einstæða samspil manns og
æðarfugls í þessum búskap þykir
hafa dýrmætt gildi í menningararfi
strandsvæða og gerði sitt til að Vega
var sett á heimsminjaskrá. „Það
hefur tekist að byggja æðarvarpið í
eyjunni Lånan á Vega svæðinu upp
þannig að það hefur náð sömu hæð-
um og það hafði þegar þar var í há-
marki á síðustu öld. Nú er unnið að
vöruþróun í Noregi og því ekki að-
eins framleiddir koddar og sængur
úr æðardún. Það er annars erfitt að
byggja upp alvöru æðardúnsfram-
leiðslu í Noregi. Bæði eru afföll á
fuglinum há vegna mikils afráns og
síðan hefur svo mikið af fólki flutt
burt frá eyjunum þar sem æðarfugl-
inn heldur sig,“ útskýrir Carlsen.
Niðurstöður
á vordögum
Verkefnisstjórinn segir að sér þyki
útlitið í æðardúnsframleiðslu mun
bjartara hér á Íslandi. „Framleiðsl-
an helst þokkaleg. Fólk er bjart-
sýnt á að næsta kynslóð vilji taka
við og halda þessari vinnu áfram.
Verð á æðardúni er einnig mjög
hátt nú um stundir. Af öðrum lönd-
um er fátt að segja. Það er þó ein-
hver framleiðsla í Kanada. Það eru
mjög miklir möguleikar í Græn-
landi þó dúntekja sé þar hverfandi.
Þar virðist æðarfuglinum nú fjölga
ört. Veiðar, mengun og aðrir þættir
tóku sinn toll á ofanverðri síðustu
öld. Grænlenski æðarfuglsstofninn
var orðinn aðeins um 10% af fyrri
stofnstærð. Nú hefur hann rétt úr
kútnum. Möguleikarnir á dúnfram-
leiðslu þar hafa þó ekki verið nýttir
enn nema í hálfgerðu tilraunaskyni,
hvað sem síðar verður.“
Samanburðarrannsóknirnar á
æðardúninum eru enn í startholun-
um. „Undanfarið höfum við verið
að hreinsa þann dún sem við hyggj-
umst nota í rannsóknunum. Alls
erum við með sýni frá 18 stöðum,
þar af tólf hér á Íslandi. Þessum
rannsóknum á að ljúka næsta vor.
Þá ættu niðurstöður að liggja fyrir,“
segir Thomas Holm Carlsen.
mþh
Starfsmenn uppsjávarfrystihúss HB
Granda á Vopnafirði luku undir síð-
ustu helgi við að vinna úr síldarafla
Faxa RE. Um leið lauk stuttri en
snarpri vertíð en veiðar á íslenskri
sumargotssíld hófust í byrjun októ-
ber og stóðu því í tæpan mánuð.
Að sögn Magnúsar Róbertssonar,
vinnslustjóra HB Granda á Vopna-
firði, var ólíkt veiðinni undanfar-
in haust að svo virðist sem síldin
hafi enn ekki gengið inn í Breiða-
fjörðinn. Þá var helsta veiðisvæð-
ið á sundunum í nágrenni Stykkis-
hólms en að þessu sinni var veiði-
svæðið í Kolluálnum eða töluvert
fjarri landi.
mm
Ingunn AK við bryggju á Akranesi að aflokinni stuttri síldarvertíð.
Vinnslu lokið hjá HB Granda á
íslensku sumargotssíldinni
Fjölskylda af Skaganum
frumflytur nýtt lag
Samanburðarrannsóknir á æðardúni í Stykkishólmi
Líffræðingarnir Thomas Holm Carlsen og Árni Ásgeirsson gera samanburðarrann-
sóknirnar á æðardúninum í vetur.
Thomas Holm Carlsen við hluta af þeim búnaði sem notaður er við æðardúns-
rannsóknirnar.
Verð á æðardúni er mjög hátt en miklar kröfur eru gerðar um gæði. Hér sést
annars vegar óhreinsaður dúnn til vinstri og svo dúnn sem búið er að grófhreinsa.