Læknablaðið - 15.01.2002, Qupperneq 16

FRÆÐIGREINAR / AUKAVERKANIR / HVÍTBLÆÐISMEÐFERÐ í ÆSKU
Table II. The results of measurements of hormone concentrations. Abnormal values are shown in bold type and the arrow indicates wheather they
are elevated or decreased.
Patient no IGF-1 (Hg/L) IGF-BP3 (M-g/L) TSH (mU/L) FT4 (pM) E2 (PM) Testosterone Prolactin (nM) (jig/L) FSH (U/L) LH (U/L) Cortisol (nM) Age Time of blood sampling
1* 304 3400 1.17 11 5810f - 16.8f 0.7 0.2 239 19 14
2 313 3785 1.14 13 - 18.5 - 3.5 7.0 318 19 14
3** 168 3695 0.011 37 - <0.4 7.7 1.5 0.1 163 8 14
4 - - 1.76 11 - 0.7 10.5 2.4 0.9 207 12 15
5 118 2295 1.55 11 - <0.4 6.8 1.1 0.2 140 8 14
6 650 4620 1.19 11 - 22.8 27.5T 3.3 2.2 555 20 9.30
7 388 2330 1.63 12 - 14.2 6.1 2.5 3.1 256 19 14
8 579 4691 1.55 12 - 12.1 8.6 1.3 1.4 140 12 8
9 94i 1648 1.4 13 <50 - 18.8 1.4 <0.1 188 7 12
10 472 3410 1.34 12 - 15.6 18.5 3.0 1.3 572 20 14
11 240 2413 1.94 12 171 - 7.7 2.7 3.7 597 26 10
12 573 3680 1.26 17 224 - 14.2 1.5 0.8 263 14 15
13 273i 3700 1.80 13 272 - 9.2 3.4 2.1 346 18 13
14*** 1311 2699 4.901 11 261 - 8.2 6.5 0.6 331 19 12
412 4842 1.82 14 68 - 7.3i 22.6Í 5.2Í 167 17 15
16 477 3657 0.46Í 11 - 16.5 10.8 1.5 2.6 364 16 13
17 239 2472 3.64 10 <50i - 50.8T 39.3J 8.3J 521 11 15
18 747 3835 1.7 11 - 10.2 9.0 1.7 0.4 160 16 12
19 526 3909 1.67 18 - 16.5 10.9 7.4 2.9 280 18 14
20 304 4336 2.08 12 - 34.9 14.1 8.5 2.8 683 22 9.30
IGF: insulin-like growth factor, IGF-BP: insulin-like growth factor binding protein, TSH: thyroid stimulating hormone, FT4: free T4, E2: oestradiol, FSH: follicle-stimulating hormone,
LH: luteinising hormone.
* Patient was pregnant.
** Patient is receiving thyroxin.
*** Patient has Turner’s syndrome and has received growth hormone and is receiving estrogen.
**** Patient has received growth hormone and is receiving estrogen.
þeirra hefur heilkenni Turners og hin er, þrátt fyrir að
vera tæpum tólf cm undir sinni markhæð, 165,5 cm
sem er meðalhæð kvenna á Islandi.
Rannsóknir hafa sýnt að miðtaugakerfisgeislun
veldur varanlegum skemmdum á heiladingli sem
seytir minna afvaxtarhormóni og því dregur úr vexti.
Aftur á móti hægir lyfjameðferð ein og sér aðeins
tímabundið á vexti og áhrif hennar á lokahæð eru
hverfandi (5-9).
í rannsókn okkar kom ekki fram teljandi munur á
því hvort þátttakendurnir greindust fyrir eða eftir sex
ára aldur né heldur hvort þeir fengu eingöngu lyfja-
meðferð eða lyfjameðferð auk miðtaugakerfisgeisl-
unar eða beinmergsskipta. Það kom hins vegar á
óvart að svo mikill munur reyndist vera á stúlkum og
piltum. Stúlkurnar misstu umtalsvert meiri hæð en
piltarnir og engin einhlít skýring hefur fundist á því.
Þekkt er að stúikur í krabbameinslyfjameðferð geti
hafið kynþroska fyrr en aðrar stúlkur (5) sem gæti
verið hluti af skýringunni. Hafa verður þó í huga að
stúlkurnar eru ekki nema átta talsins og skekkju-
mörk því nokkur. Þrjár stúlkur misstu 2 staðalfrávik,
ein þeirra var eini sjúklingurinn sem fékk fulla
líkamsgeislun og önnur var ekki nema fimm mánaða
þegar hún greindist.
Áhrif meðferðar á innkirtla eru greinileg. Einn
sjúklingur þarf meðferð með skjaldkirtilshormóni og
þrír þurfa kynhormónameðferð og tveir þeirra auk
þess vaxtarhormón. Önnur stúlknanna sem þurfti
bæði á vaxtar- og kynhormónum að halda var sú eina
sem fékk fulla líkamsgeislun. Hin hefur heilkenni
Turners og þarf hormónameðferð vegna þess og í
raun er ekkert sem bendir til að meðferðin hafi skað-
að innkirtlastarfsemi hennar. Þeir þrír sjúklingar sem
höfðu lækkun á IGF-1 eru allt stúlkur. Ein hefur heil-
kenni Turners eins og fram er komið og er fjórum
staðalfrávikum undir viðmiðunarhæð og hefur verið
meðhöndluð með vaxtarhormónum. Hinar tvær eru
báðar tveimur staðalfrávikum undir viðmiðunargild-
um og hefur hvorug þeirra hlotið neina meðferð með
vaxtarhormónum, önnur þeirra fékk miðtaugakerfis-
geislun en hin ekki. Hjá mörgum þeirra sem ekki
þurfa á meðferð að halda fundust smávægileg frávik
frá normalgildum sem krefjast nánara eftirlits. Enn er
óútkljáð hvort vaxtarhormónaskortur hefur áhrif á
heilsu og líðan manna eftir að vexti lýkur. Eðlilegt er
því að fylgjast með þessum einstaklingum með tilliti
til vaxtarhormónagjafar síðar.
Offita er snemmkomin og síðbúin aukaverkun og
sterar valda þar miklu (10,11,16). Samkvæmt niður-
stöðum rannsóknarinnar eru 25% yfir kjörþyngd nú
en enginn við greiningu. Sú skilgreining sem notuð
var á kjörþyngd leiðir af sér að 35% allra eru yfir
kjörþyngd. Skýringin á þyngdaraukningunni er því
að öllum líkindum sú að sjúklingarnir eru of léttir við
greiningu en ekki að þeir fitni óhóflega mikið af
völdum meðferðarinnar.
Skaðvænleg langtímaáhrif meðferðarinnar á blóð-
mynd og starfsemi nýrna virðast lítil sem engin. Einn
hafði hækkun á yGT sem rekja má lil flogaveikilyfja
sem hann tekur. Sá þátttakandi sem hafði hækkun
bæði á 7GT og ASAT hefur heilkenni Turners en vel
er þekkt að slíkir einstaklingar hafi hækkanir á lifrar-
ensímum. Hafa ber þó í huga að venjulegar lifrar-
16 Læknablaðið 2002/88