Læknablaðið

Volume

Læknablaðið - 15.09.2003, Page 22

Læknablaðið - 15.09.2003, Page 22
FRÆÐIGREINAR / HRÖRNUNARSJÚKDÓMAR í HEILA Mynd 2. Myndin sýnir að virkni SODl fer marktœkt minnkandi í blóði Parkin- son sjúklinga með vaxandi sjúkdómslengd (P = 0,0088). (Niðurstöðutölur sam- kvœmt Pórsdóttir et al. 1999; sjá heimildaskrá.) Sérstaka athygli vakti í þessari rannsókn að virkni beggja ensíma minnkaði marktœkt, óháð hvor ann- arri, með lengd sjúkdómsins. Engir sjúklinganna höfðu önnur marktæk einkenni né liðu af lélegri næringu sem skýrt gæti þessa niðurstöðu og eru margir þeirra enn á lífi. Hafin er nú ný rannsókn til þess að kanna hvort minnkandi cerúlóplasmínvirkni eða SODl virkni, önnur eða hvortveggja, tengist sjúkdómsferl- inum svo að marktækt sé. Ef svo er gæti ákvörðun á virkni annars eða beggja ensíma haft forspárgildi um sjúkdómsferilinn. Járnútfellingar eru þekktar í heila hjá Parkinson sjúklingum. Orsakir þessa kunna að vera margar, meðal annars truflun í virkni cerúló- plasmíns (sjá á undan). Hugsanlegt er ennfremur að truflun á virkni cerúlóplasmíns geti tengst uppkomu Parkinson sjúk- dóms í ríkari mæli en nú er þekkt. Við höfum þess vegna hafið rannsókn á því hvort tengsl kunni að vera milli Wilson sjúkdóms, þar sem eru þekktar truflanir í koparbúskap, og Parkinson sjúkdóms. Efni í umhverfinu geta sannanlega valdið skemmd- um á dópamínvirkum taugungum í svartsviði. Ef áverkunin er nægilega mikil veldur það sjúkdóms- ástandi í mönnum og dýrum er líkist Parkinson sjúk- dómi (Lewy skellur vantar þó að jafnaði). Best rann- sakað slíkra efna er MPTP (l-metýl-4-fenýl-l,2,3,6 tetrahýdrópýridín). MPTP oxast í glia frumum (bandvefsfrumum í miðtaugakerfinu), einkum í stirnufrumum (astrocytar), fyrir tilstilli mónóamín- óxidasa B í MPP+ (l-metýl-4-fenýlpýridín), sem því næst er ferjað inn í dópamínvirka taugunga með sömu ferju og flytur dópamín inn í taugafrumur á ný við endurupptöku. Genabreyttar mýs sem hafa mark- tækt meiri SODl virkni en venjulegar mýs eru mun síður næmar gegn skemmandi verkun af völdum MPP+ en þær. Þetta rennir eindregið stoðum undir þá skoðun að oxunarskemmdir séu valdar að sjúk- dómseinkennunum og eykur á vægi endurrannsókn- ar á Parkinson sjúklingum er að framan ræðir (30-32). Hreyfitaugungahrörnun er illvígur og oftast mjög banvænn sjúkdómur sem stafar af hrörnun í hreyfi- taugungum í heilastofni og mænu og er oftast sam- fara próteinútfellingum í frumunum. í 5-10% tilfellna er sjúkdómurinn arfbundinn og í hluta af þeim tilfell- um er um að ræða breytingu á SODl geninu svo og í vissum tilvikum þegar sjúkdómurinn er ekki arfgeng- ur. I þessum tilfellum eru útfellingar í frumunum oft aðallega gerðar úr SODl próteini en í flestum öðrum tilfellum eru útfellingar í taugafrumum af öðrum uppruna (33). Niðurstöðutölur úr rannsókn á sjúklingum með hreyfitaugungahrörnun, sem var tvenndarrannsókn með sama hætti og áður, bentu til þess að breytileiki (equality of variance) sértækrar cerúlóplasmínvirkni og SODl virkni væri marktœkt öðruvísi í sjúklingun- um en var í samanburðarhópnum, enda þótt enginn munur væri á miðtölugildum. Þéttni kopars í plasma var hin sama í báðum hópum (34). Þessar niðurstöð- ur gefa því vísbendingu um að einnig í þessum hrörn- unarsjúkdómi sé truflun á starfi oxavarnarensíma í blóði sem innihalda kopar þótt koparmagn sé eðli- legt. Það veikir þessa rannsókn að sjúklingarnir voru tiltölulega fáir en rannsóknin náði þó til 14 af 15 þá- lifandi sjúklingum hérlendis. Rannsóknir á fólki með einhverfu Einhverfa (autism) er meðfætt ástand sem er mun al- gengara hjá drengjum en stúlkum og er í ríkum mæli arfbundið. Á síðustu árum hefur þó sannast að þekkt fósturskemmandi efni (talídómíð) getur valdið ein- hverfu. Ljóst er ennfremur að einhverfa er tiltölulega oft samfara skemmdum á augum, eyrum, miðtauga- kerfi og fleiri líffærakerfum sem orðið hafa til snemma á meðgöngu (35-37). Nokkuð einfaldað má þess vegna líta svo á að einhverfa sé sjúkdómsmynd samfara áberandi misþroska eða þroskahefti í mið- taugakerfi. Jafnframt er fátt sem bendir til þess að í heila einhverfra sé á ungum aldri að finna hrömunar- breytingar með próteinútfellingum í áður fullþroska taugafrumum. Fólk á ungum aldri með einhverfu ætti þannig að vera vel fallið til samanburðar við sjúklinga sem haldnir eru fyrrgreindum hrörnunarsjúkdómum. Við töldum því fýsilegt að bera saman þéttni kopars, magn og virkni cerúlóplasmíns og virkni SODl í blóði sjúklinga með hrörnunarsjúkdóma í miðtaugakerfinu annars vegar og einhverfu hins vegar. Við leituðumst við að gera fullmótaða tvenndar- rannsókn á ungu fólki (18-26 ára) með einhverfu í samanburði við heilbrigða einstaklinga af sama kyni og aldri. Af einhverjum sökum vildi einhverft fólk eða aðstandendur þeirra í ótrúlega mörgum tilvikum ekki taka þátt í slíkri rannsókn, en 13 af 35 sem leitað var til gáfu samþykki til rannsóknarinnar. Niðurstöðu- 666 Læknablaðið 2003/89

x

Læknablaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.