Læknablaðið - 15.09.2003, Page 62

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BÓKARDÓMUR
Tungutak læknavísindanna
- frá Hippókratesi til vorra daga
Örn Bjarnason
Lægcvidcnskabens sprog
- fra Hippokrates til vor tid
Henrik R. Wulff
1. útgáfa, 1. prentun
ISBN 87-628-0476-6
194 bls.
Verð 240 danskar krónur
Höfundur er að mestu hættur
lækningum og vinnur nú að
undirbúningi að útgáfu á
norrænum lækningahandritum
frá miðöldum og skýringum
heita í þeim.
í SUMARBYRJUN kom út hjá Munksgaard í Kaup-
mannahöfn rit um tungutak læknavísindanna - frá
Hippókratesi til vorra daga.
Höfundurinn, Henrik R. Wulff, er sérfræðingur
í lyflækningum með meltingarsjúkdóma sem
undirgrein. Hann var yfirlæknir á háskólasjúkra-
húsinu í Herlev og prófessor við Panumstofnunina
í klínískri ákvarðanatöku og siðfræði læknisfræð-
innar. Eftir hann liggur fjöldi greina og bóka, þeirra
á meðal Rökvís sjúkdómsgreining og meðferð og
hann er einn þriggja höfunda Heimspeki lœknis-
frœðinnar, en bæði verkin hafa verið gefin út í
íslenzkri þýðingu.
I nýjustu bók sinni ræðir Wulff fyrst
um indóevrópskar tungur og síðan um
þróun grísku sem tungumáls lækna-
vísindanna frá dögum Hippókratesar
fram að skiptingu rómverska keisara-
dæmisins 395 e. Kr. Eftir að Rómverj-
ar brutu Grikkland undir sig rúmum
140 fyrir Krists burð streymdu grískir
læknar til annarra hluta keisaradæm-
isins og framan af voru langflestir
læknar í ríkinu af grískum uppruna.
Það var síðan í byrjun fyrstu aldar
að Aulus Cornelíus Celsus (25 f. Kr. -
um 50 e. Kr.) setti saman De medicina
og er hann upphafsmaður þess sem í
dag er nefnd sígild læknalatína. Celsus
hefir verið nefndur Cicero medicorum
og þetta heiti segir Wulff að megi
túlka á tvo vegu:
í fyrsta lagi ritaði Celsus á mjög fagurri latínu
og rökfærsla hans er mjög ljós, en segja verði að
einfaldur stíllinn og framsetningin hjá Celsusi sé
þó líkari því sem er hjá Gaíusi Júlíusi Caesari (100
- 44 f. Kr.) en hjá Markúsi Túllíusi Cíceró (106 - 43
f. Kr.).
I öðru lagi þurfti Celsus að bæta við fjölda ný-
yrða í orðaforða læknisfræðinnar til þess að geta
fjallað um alla þekkinguna frá Grikkjunum á sama
hátt og Cíceró hafði gert innan siðfræðinnar.
Þegar Rómarveldi hrundi um miðja fimmtu öld
hófust hinar myrku miðaldir á Vesturlöndum. I
austrómverska keisaradæminu hélt grískan hins
vegar velli og eftir að Serkir lögðu undir sig Alex-
andríu árið 642 e. Kr. kynntust þeir grískum lækn-
isfræðiritum, auk rita um önnur vísindi og um
heimspeki. Þessum fróðleik bættu þeir við eigin
menningararf. Það var síðan í krossferðunum, og
einkum eftir að hnignun Serkjaveldisins hófst, að
arabísk rit, frumsamin og þýdd, fóru að berast til
Sikileyjar og Suður-Ítalíu og þar létu Normann-
arnir snúa þeim á latínu.
Þessi rit dreifðust í afskriftum norður eftir Evr-
ópu og Wulff rekur í bók sinni þróun læknisfræð-
innar og læknalatínunnar allt fram á 19. öld.
í einum kaflanum ræðir hann læknaensku og
læknadönsku og segir frá því að frönsk orð hafi
gengið inn í miðensku og við dönsku bættust lág-
þýsk heiti, jafnframt því sem latnesk og grísk töku-
orð smeygðu sér inn í málið. I öðrum kafla fjallar
Wulff um nöfn sjúkdóma og túlkun þeirra og í enn
öðrum um vandamál því samfara að umrita erlend
orð á móðurmálið.
Þá er yfirlitskafli um fagmál lækna í Evrópu og
gerð er grein fyrir því sem Wulff nefnir frönsku
gerðina, rússnesku gerðina og þýzku gerðina, auk
rómönsku gerðarinnar, sem enskan á einna mest
sameiginlegt með vegna þess hve auðvelt er að að-
hæfa orð af rómönskum uppruna enskunni.
Wulff víkur að íslenzkri málstefnu og bendir á
að tekizt hafi að sneiða hjá þeim ótölulega fjölda
lágþýzkra tökuorða sem einkenni hin germönsku
Norðurlandamálin. Lokakaflinn ber fyrirsögnina:
Innreið enskunnar og framtíð læknadönskunnar
og í bókarauka eru þrír örstuttir textar á ensku
sem snúið hefir verið á dönsku, norsku, sænsku, ís-
lenzku, þýzku, hollenzku, frönsku, ítölsku, spænsku,
portugölsku, rúmensku, rússnesku, pólsku, króat-
ísku, litáísku, lettnesku og nýgrísku.
Bókin er stórfróðleg og endurspeglar áralanga
ástundun höfundar á málvísindum og víðtæka
þekkingu hans á hugmyndasögu læknisfræðinnar.
Ritið er á auðlesinni dönsku og á erindi til allra
þeirra sem áhuga hafa á að varðveita þjóðtunguna
sem fagmál lækna.
706 Læknablaðið 2003/89