Læknablaðið - 15.09.2007, Side 39

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SMITSJÚKDÓMAR
inga. Tveir síðastnefndu sjúkdómarnir eru sam-
starfsverkefni IE og LSH við Heilsugæsluna í
Reykjavík. í verkefninu erum við fyrst og fremst
að skoða hvort erfðaþættir hafi eitthvað með það
að gera hvort fólk fái þessa sjúkdóma og ef svo
er, hversu alvarlegir þeir verða. Við höfum boðið
einstaklingum með sögu um þessar sýkingar og
nánustu fjölskyldumeðlimum þeirra þátttöku í
rannsókninni þar sem leitað er að erfðamörkum
sem tengjast áhættunni og birtingarmynd sýking-
anna.”
Bólusetningu við kúabólu var hætt hér á landi
árið 1978 í kjölfar þess að Alþjóða heilbrigðis-
málastofnunin lýsti því yfir að bólusótt hefði verið
útrýmt í heiminum. Þetta tókst með alheimsátaki
í bólusetningum gegn sjúkdómnum, þar sem farið
var um alla heimsbyggðina og allir sem í náðist
voru bólusettir. En síðan eru liðin nær 30 ár og
ýmislegt hefur breyst.
„Áhugi manna á bólusótt hefur verið endurvak-
inn vegna hættu á hryðjuverkum, sýklahernaði og
slíku. Það er bakgrunnur rannsóknarverkefnisins
því fyrir nokkrum árum hefði enginn haft áhuga
á að rannsaka bólusótt. Kúabóla er í rauninni
heiti bóluefnisins sem notað var til að bólusetja
gegn bólusótt, stórubólu, eins og sjúkdómurinn
var kallaður. Bólusótt er útdauð sem sjúkdómur
en stofnar náttúrulegu veirunnar voru frystir
og stórveldin, Bandaríkin og Sovétríkin lúrðu á
þessu og það lá alltaf fyrir að veirurnar gætu orðið
hentugt sýklavopn síðar meir. Þegar hættan á því
eykst að hryðjuverkamenn komist yfir sýklavopn
þá spyrja menn sig ýmissa spurninga. Bandaríski
herinn hefur l.d. látið bólusetja fjölda hermanna
gegn bólusótt þó að henni hafi verið útrýmt.
Yfirvöld þar telja raunverulega hættu á því að
einhver gæti komist yfir veiruna og sett af stað
faraldur. Við skulum ekki gleyma því að fæstir af
þeim sem fæddir eru eftir 1970 eru bólusettir gegn
bólusótt og flestir þeirra sem bólusettir voru fyrir
þann tíma eru tæpast lengur með virka vörn gegn
sjúkdómnum. Þetta þýðir í raun að mannkynið
eins og það leggur sig er næmt fyrir bólusótt. Sem
er sennilega í einstakt í sögunni. Þá vakna ýmsar
spurningar eins og t.d. hversu gott bóluefnið sé?
Kúabóluveiran var lifandi og olli gjarnan auka-
verkunum, stórri bólu þar sem húðin var rispuð en
í undantekningartilfellum urðu menn mjög veikir
og það var þekkt áhætta. Hér á íslandi eru til gögn
um bólusetningar á gömlum spjaldskrárkortum og
það hefur verið farið í gegnum öll þessi bólusetn-
ingarspjöld sem nema tugum þúsunda, þau lesin
öll inn á tölvutækt form. Þessar upplýsingar hafa
síðan verið samkeyrðar við upplýsingar um fjar-
vistir úr skólum.”
Ef einhver veltir því fyrir sér að þetta hljóti
að vera talsverð vinna þá er svarið einfaldlega
já. Þetta er gríðarleg vinna, því farið hefur verið
í bekkjarkladda margra skóla og færðar inn
upplýsingar um fjarvistir nemenda fyrir og eftir
kúabólusetningu.
„Það sem við vildum vita var hreinlega hvort
þeir einstaklingar sem bólusettir voru hefðu mætt
í skólann fyrstu dagana eftir kúabólusetninguna
sína. Með þessu getum við vonandi séð hvort það
liggur í ættum að fólk hafi verið frá skóla eða
vinnu í kjölfar bólusetningarinnar þá getum við
hugsanlega skoðað þá einstaklinga nánar.”
Hvað getur þetta sagt ykkur?
„Þetta gæti hjálpað okkur að finna þá ein-
staklinga sem helst ættu ekki að fá bólusetninguna
vegna hættunnar á svæsnum aukaverkunum. Vonir
standa til að þetta geti ennfremur kennt okkur
ýmislegt um ónæmisfræðina og varnarviðbrögð
líkamans.”
í fremstu röð maraþonhlaupara
Ekki verður svo skilist við Magnús Gottfreðsson
að langhlaup beri ekki á góma. Magnús gerði sér
nefnilega lítið fyrir og hljóp maraþon í Boston í
apríl síðastliðnum og náði framúrskarandi góðum
tíma, 2 klukkustundir og 54 mínútur sem er þriðji
besti tími Islendings í vegalengdinni á þessu ári.
Magnús skipar því hóp fremstu Ianghlaupara
landsins þó hann vilji ekki gera mikið úr þessu
afreki.
„Ég hef stundað hlaup frá því á menntaskóla-
árunum þó löng tímabil hafi liðið þar sem ég
hef ekki haft tök á því að æfa markvisst vegna
náms, starfa og fjölskyldu. En ég hef alltaf reynt
að skokka og síðastliðinn vetur æfði ég nokkuð
reglulega. Ég náði að hlaupa maraþon undir 3
klukkustundum í Berlín haustið 2006 og átti varla
von á því að bæta þann tíma í Boston. Aðstæður
þar voru heldur ekki mjög spennandi, mjög slæmt
veður fyrir hlaupið dró úr eftirvæntingunni og
hafði áhrif á andlega líðan hlauparanna. En mér
leið síðan mjög vel í hlaupinu sjálfu og gætti þess
vel að spara orkuna þar til í seinni hlutanum og
náði að bæta tímann minn frá hlaupinu í Berlín
um 5 mínútur.”
Hvort hann stefni að því að bæta tímann enn
frekar kveðst hann ómögulegt að segja. „Ég er
búinn að ná því markmiði sem ég setti mér í fyrra,
en það er alltaf gott að setja sér ný markmið. Nú
er næsta verkefni að klífa Kilimanjaro í september.
Síðan er aldrei að vita nema ég finni mér eitthvað
annað til að stefna að. - Ég hef heyrt af skemmti-
legu maraþonhlaupi á Suðurskautslandinu!”.
Læknablaðið 2007/93 623