Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2004, Blaðsíða 6

INNGANGUIR RITSTJÓRA
hverju sinni. Hins vegar að leita sátta um stærstu mál þannig að einstak-
ar ákvarðanir kljúfi ekki þjóðina í andstæðar fylkingar.
Þó að deilumar á árinu hafi að mestu snúist um fjölmiðlalög ríldsstjóm-
arinnar hafa þessir meginþættir verið mest áberandi enda má segja að fjöl-
miðlalögin sjálf hafi einkum orðið að bitbeini vegna þess hvemig að þeim
var staðið. Gerð frumvarpsins og sá tími sem þingmönnum var ædaður til
að fjalla um það í nefndum og þingumræðum vakti hörð viðbrögð innan
þings sem utan. I kjölfarið fylgdu deilur, ekki aðeins um hvað í lýðræðis-
legri málsmeðferð skuli felast, heldur einnig um vald forseta, hlutverk
stjómarskrár og fleiri grundvallaratriði. A tímabili vimist menn vilja
leggja gjörólíkan skilning í hugtakið þingræði, þar sem stjómin taldi af-
skipti forseta af fjölmiðlalögunum, er hann synjaði þeim staðfestingar,
jafhgilda árás á þingræðið á meðan stjómarandstaða hélt fram þtd þver-
öfuga, að afskipti forseta styrktu þingræði. Þannig urðu deilumar til þess
að ýfa upp ósamkomulag um sum þeirra grundvallaratriða sem sátt þarf
að vera um eigi stjórnkerfi ríkisins að virka. Enda voru sérffæðingar á
sviði laga og réttarfars og ýmissa annarra fræðigreina orðnir nokkuð áber-
andi þátttakendur í deilunum undir það síðasta, áður en málinu lauk með
því að hin umdeildu fjölmiðlalög vom að mestu felld úr gildi.
Það var löngu ákveðið þegar deilur ársins 2004 fóra af stað fyrir alvöru
á vormánuðum að þema þessa heftis Ritsins yrði lýðræði, en þó fór fór
ekki hjá því að hræringarnar í þjóðfélaginu á þeim tíma sem höfundar
lögðu síðustu hönd á greinar sínar hefði áhrif á flest það sem birtist í
heftinu með beinum eða óbeinum hætti. Þessvegna virðist okkur líka að
heftið geti í senn verið innlegg í framhald umræðunnar um lýðræði og
ffamlag til fræðilegra skrifa og umræðna um lýðræði.
Fjórar greinar í þessu hefti fjalla um þema þess: Gunnar Karlsson
skrifar um fyrstu Alþingiskosningarnar 1844 og byggir rannsókn sína á
ffumgögnum, sem engin skipuleg greinargerð hefur verið til um þótt
ótrúlegt megi virðast. Niðurstöður Gunnars koma að sumu leyti á óvart.
Hann sýnir til dæmis fram á að fjöldi kosningarétthafa í þessurn fyrstu
Alþingiskosningum hefur fram að þessu yfirleitt verið ofmetinn. Grein
Gunnars er mikilvæg viðbót við íslenska stjórnmálasögu og mjög við
hæfi að hún birtist hér sem ein af þemagreinum heftisins. Jón Ormur
Halldórsson og Kristín Astgeirsdóttir fjalla hvort með sínum hætti um
það sem er efst á baugi í löndunum í kringum okkur í umræðu um
lýðræði. Jón Ormur bendir á að vestræn frjálslyndisstefna og lýðræði em
4