Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2004, Blaðsíða 172

SIGRÍÐUR ÞORGEIRSDÓTTIR
arsýn. Sú framtíðarsýn fyrir ísland sem hin stjómlyndu öfl hafa boðað
snýst að drjúgum hluta um stóriðju- og virkjanastefnu. Þessi stefna virð-
ist vera sjálfgefin í íslensku samfélagi vegna þess að virkjana- og stóriðju-
væðing Islands hefur verið á dagskrá áratugum saman. Viðhorf til at-
vinnuþróunar og náttúrunýtingar hafa hins vegar breyst mikið á
undanförnum árum. Þjóðin hefur aldrei verið spurð hvort hún sé sam-
þykk ríkjandi framtíðarsýn. Stóriðjustefnan er sögð skapa okkur auð sem
nýtist við margháttaða framtíðaruppbyggmgu íslensks samfélags. Þetta
er ekki rétt nema að hluta. Áhersla á hráefnisframleiðslu er á kostnað
þróunar þekkingarsamfélags. Þeir 100 milljarðar sem áætlað er að bygg-
ing Kárahnjúkavirkjunar kosti eru allir fengnir að láni í þeim tilgangi að
skapa einhver dýrustu verksmiðjustörf í heiini. Störf í þekkingariðnaði
eru margfalt arðbærari en störf í málmbræðslu og því er um umdeilda
fjárfestingu ríkisins að ræða. Af þessum sökum nægir ekki að innleiða
lýðræðislegri stjórnunarstíl til að endurnýja íslenska stjórmnálamerm-
ingu. Einnig verður að koma af stað lýðræðislegri umræðu mn það fram-
tíðarsamfélag sem Islendingar vilja skapa sér.
Samræðustjórnmál eru samt ekki hafin yfir valdabaráttu. Samræðu-
aðilar takast á um ólík grundvallarviðhorf og hagsmuni. Þess vegna skipt-
ir megin máli að samræðan sé gagnsæ, að það sé ljóst hvaða grundvall-
arviðhorf og hagsmuni er tekist á um.
Samfylkingin, flokkur Ingibjargar Sólrúnar, hefur ekki leyft gagnrýni
á Kárahnjúkavirkjun í samfélaginu að þrífast innan sinna raða. Stór hluti
landsmanna er nefnilega þeirrar skoðunar að þekkingariðnaður og óspillt
náttúra séu vænlegri til framtíðar en náttúruspillandi stóriðja. Stóriðjan
er ekki best til þess fallin að hækka menntunarstig sem er að mati hag-
fræðinga helsta trygging fyrir hagvexti og framþróun. Af þeirri ástæðu
fór fjöldi manns á fund Ingibjargar Sólrúnar í ársbyrjun 2003 þegar hún
sem borgarstjóri skrifaði undir og gaf samþykki Reykjavíkurborgar fyrir
Kárahnjúkavirkjun, stærstu og umdeildustu framkvæmd og mestu mann-
gerðu náttúruspjöllum íslandssögunnar. Yfir þúsund manns stóðu hinum
megin við glerið og kölluðu á hana, „Solla, Solla segðu nei!“ Ingibjörg
Sólrún átti vart raunhæfa möguleika á að breyta neinu, en mótmælendur
gerðu sér vonir um að hún heyrði í þeim. Hinir stjórnlyndu valdhafar
vildu ekki hlusta. Forsetinn skrifaði undir lögin um virkjunina þrátt fyrir
ítrekaða kröfu um þjóðaratkvæðagreiðslu og þó er þetta mál langtum af-
drifaríkara en fjölmiðlalögin enda náttúruspjöllin óafturki-æf. Andspænis