Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2004, Blaðsíða 76

JÓN ORMUR HALLDÓRSSON
var einkum tvennt sem gerbreytti þessari stöðu og um leið atvinnulífi
heimsins og viðfangseínum í stjórnmálum. Annars vegar varð stórkostleg
lífskjarabyltmg í þeim ríkjum Austur- og Suðaustur-Asíu sem notuðu aga
frjálsra og opinna alþjóðlegra markaða við að skipuleggja atvinnulíf sitt á
sama tíma og fátækt fór vaxandi í lokuðum ríkjum. Munurinn á árangri
opinna og lokaðra ríkja varð svo gífurlegur á svo stuttum tíma að enginn
gat horft framhjá þessu. Stjórnmálastefhur sem kröfðust lokunar hag-
kerfa og ófrelsis í viðskiptum létu undan síga um allan þriðja heiminn og
kínverskir kommúnistar ákváðu að taka upp frjáls alþjóðaviðskipti og
opna þannig fimmtung heimsins í einni svipan. A sama tíma varð því ekki
lengur leynt að kommúnisminn í Ausmr-Evrópu var ekki aðeins grím-
ulaus kúgunarstefna í þjóðfélagsmálum, heldur líka vonlaus stefna í eína-
hagsmálum.
Arangur ríkja í Austur- og Suðaustur-Asíu varð hins vegar til þess að
samkeppnisstaða mjög margra iðngreina á Vesturlöndum versnaði stór-
lega. Tugir milljóna manna misstu vinnuna í lýðræðissamfélögum vest-
ursins vegna hruns heilla iðngreina. Margir vildu grípa til verndarað-
gerða í efnahagsmálum en lexíurnar frá Asíu og Sovétríkjunum voru of
skýrar til þess að slík stefna gæti orðið ofaná. Þess í stað fór bylgja frjáls-
hyggju um öll Vesturlönd. I stað þess að reisa nýja verndarmúra ákváðu
menn að stórauka ffelsi í atvinnulífinu. Einkavæðing ríkisfyrirtækja og
stórminnkuð afskipti ríkisvalds af atvinnulífmu fylgdu í kjölfarið.
I árangri Austurlanda, viðbrögðum Vesturlanda og hruni kommún-
ismans er að finna margar af helstu rótum mikilvægustu þróunar sam-
tímans, þróunar sem menn kenna við hnattvæðingu. Oll þessi þróun hef-
ur haft áhrif á jafnvægið á milli frelsis og jafhréttis og kannski þó enn
frekar á jafnvægið á milli frelsis og lýðræðis.
Hnattvæðmg og lýðrœði
Eitt af grundvallaratriðum lýðræðisins er að mörk samfélagsins séu dreg-
in með skýrum hætti og að einungis þeir sem tdlheyra samfélaginu geti átt
aðild að ákvörðunum þess. Það er því í eðli lýðræðislegra stjórnmála að
vera staðbundin. Margir hafa hins vegar fært rök fyrir því að hnattvæðing-
in opni samfélög heimsins með nýjum hætti fýrir áhrifum og jafhvel valdi
sem á sér uppsprettu utan þeirra. Það er ekki aðeins atvinnulífið sem mót-
ast af hinu alþjóðlega ffekar en hinu þjóðlega. Mörk hins félagslega,
74